آیا امام سجاد ـ علیه السلام ـ در واقعه حرّه به مروان که دشمن سرسخت اهل بیت بود پناه داند؟ چرا؟
یکی از موضوعات قابل توجه در زندگانی امام سجاد(ع)،پناه دادن به خانواده مروان بن حکم،در ماجرای قیام مردم مدینه(واقعه حرّه) است.طبق تصریح منابع تاریخی در جریان واقعه حره و هجوم شامیان به مدینه ، بسیارى از خانواده ها همسر و فرزندان خود را به خانه امام سجاد (علیه السلام ) فرستادند و از آن حضرت پناه خواستند و در پناه آن حضرت تا پایان اشغال مدینه به دست سپاه مسرف ، در امنیت و سلامت به سر بردند و از تعرض شامیان در امان ماندند.

از جمله خانواده هایى که به پناه امام سجاد (علیه السلام ) آمده بودند، خانواده مروان مى باشند و این نکته نشان مى دهد که تنها علویان و یا بستگان نزدیک آنان از لطف و بزرگوارى امام بهره مند نبودند بلکه همه کسانى که به آنحضرت التجا مى جستند، از کرامت او بهره مند مى شدند، حتى عناصر بدخواه و بد سابقه اى چون مروان !

البته باید یادآور شد که پناه خواهى مروان براى خانواده اش از امام سجاد (علیه السلام )، مربوط به زمان یورش شامیان نبوده است ، زیرا مروان خود از بنى امیه مى باشد و مورد حمایت سپاه شام . بنابراین پناهندگى خانواده وى مربوط به ماجراى اخراج بنى امیه از مدینه است . که در جریان آن حدود هزار نفر از بنى امیه ، از مدینه رانده شدند و در چنین شرایطى مروان در صدد پناه دادن به خانواده اش برآمده است . او نخست به عبیدالله بن عمر روآورد و از او خواست تا در آن بحران و آشوب که علیه بنى امیه صورت گرفته بود به همسرش – عاشیه دختر عثمان بن عفان – پناه دهد و او را مخفى دارد تا اهل مدینه متعرض او نشوند ولى عبدالله بن عمر نپذیرفت .
ناگزیر، مروان روى نیاز به خانه لطف و کرم و رحمت آورد و از على بن الحسین (علیه السلام ) پناه خواست و تقاضا کرد که همسرش در میان خانواده امام جاى گیرد.
امام سجاد (علیه السلام ) درخواست او را پذیرفت .( 1)

علت این که امام سجاد (علیه السلام ) به همسر مروان پناه داد و درخواست مروان را رد نکرد براى آنان که چشم بیناى حقیقت دارند و با مقام معنویت و کرامت ائمه آشنایند، بسى روشن و بى نیاز از توضیح است .
اگر على بن ابى طالب (علیه السلام ) در بستر شهادت و در آخرین لحظات عمرش به فرزندانش سفارش مى کند که درباره قاتل او کوتاهى نکنند و در نوشیدن آب و خوردن غذا بر او تنگ نگیرند، هر چند دشمنى کینه توز باشد. او پناه خواسته است و امام دریاى رحمت است و تقاضا و استمدادى را بى پاسخ نمى گذارد.
با این همه ، برخى ناآشنایان با مکتب اهل بیت (علیه السلام ) و یا غرض ‍ ورزانى که هماره درصدد خاموش ساختن نور اهل بیت (علیه السلام ) بوده اند تلاش کرده اند که این لطف و بزرگوارى امام را به حساب دوستى قدیمى امام با مروان بگذارند!( 2) غافل از این که عناد و دشمنى مروان با علویان و اهل بیت (علیه السلام ) به اندازه روشن است که نیاز به اثبات ندارد.
مروان همان کسى که در جنگ جمل به نبرد با على بن ابى طالب (علیه السلام ) پرداخته است !
در جنگ صفین همراه معاویه و به نفع او علیه امیرالمؤ منین جنگیده است !
مروان همان کسى است که به ولید پیشنهاد کرده است که حسین (علیه السلام ) با یزید بیعت نمى کند در همین مجلس او را بکش !
آیا مروان با داشتن چنین دیرینه و پرونده اى اصولا مى تواند در شمار دوستان امام سجاد (علیه السلام ) به شمار آید! هرگز.
بنابراین ، مکارم اخلاقى و سرشت رحمت آفرین امام (علیه السلام ) است که بدیهاى او را با نیکى و لطف پاسخ داده و از پس آن همه جفاها که مروان به خاندان على (علیه السلام ) داشته ، باز هم از عفو و بزرگوارى ایشان محروم نمى ماند. این امام سجاد (علیه السلام ) است که مى فرماید: اگر کشنده پدرم ، شمشیرى را که با آن پدرم حسین (علیه السلام ) را به شهادت رسانده نزد من به امانت گذارد، در امانت کوتاهى نکرده به او باز مى گردانم .(3)
امان دادن امام سجاد به خانواده مروان،آن هنگام که مردم مدینه بنی امیه را از مدینه بیرون می کردند،سبب شد تا طى سه روز که مدینه دستخوش قتل و غارت بود، خانه امام سجاد مامن خوبى براى پناهندگان بود و تعداد صد نفر زن با اعضاى خانواده خویش به منزل امام پناهنده شدند و امام تا آخر غائله از آنان پذیرایى کرد.
«مسلم بن عقبه»، پس از ختم غائله، على بن الحسین (ع) را خواست. وقتى که حضرت حاضر شد او را نزدیک خود نشاند و مورد احترام و تفقد قرار داد و سپس با بازگشت حضرت به خانه، موافقت کرد.(4)
پی نوشتها:
1- تاریخ طبرى 7/409؛ تاریخ کامل ابن اثیر 4/112-113؛ احقاق الحق 12/93؛ انوار البهیه 100.
2- تاریخ طبرى 7/409.
3- اعیان الشیعه،ج 1،ص636.
4- على بن عیسى، کشف الغمه، ص 319 – السید المحسن الامین، اعیان الشیعه، ج 1، ص 630 و 633