مترجم: حمید وثیق زاده انصاری
تغییرات آب و هوایی که در نتیجه گرم شدن هوای زمین رخ داده است از راههای مختلفی بر انسان‌ها تأثیر گذاشته است. این تغییرات بر جنبه‌های مختلفی از زندگی بشر تأثیر گذار است که یکی از جنبه‌ها یعنی الگوی مهاجرت در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است.
پدیده‌ی مهاجرت همانند حیوانات در انسان‌ها نیز مشاهده می‌شود. در مورد حیوانات، مهاجرت یک اتفاق فصلی و تناوبی است و مهاجرت به یک منطقه‌ی جدید برای جست و جوی مناطق گرم‌تر، منابع غذایی بهتر و یا با هدف جفت یابی و تولید مثل صورت می‌گیرد. اما در مورد انسان‌ها این یک اتفاق فصلی و تناوبی نیست و عمدتاً یک جابجایی دائمی افراد از یک منطقه به منطقه‌ی دیگر است. دلایل چنین جابجایی شدیداً متفاوت است و به وضعیت و حالت هر فرد مهاجر بستگی دارد.
در دهه‌های اخیر به علت مشکل گرم شدن آب و هوای زمین که در نتیجه افزایش آلودگی محیط رخ داده است، تغییرات آب و هوایی تأثیرات مهمی بر زندگی روزانه‌ی مردم داشته است و منجر به تغییر محل و جابجایی آنها شده است. تأثیر تغییرات آب و هوایی در بعضی مناطق دنیا آن چنان شدید بوده است که عواقب ناشی از آن به شدت بر زندگی و توان مقاومت افراد محلی تأثیر گذاشته است و باعث شده است که افراد برای مهاجرت به مناطق بهتر احساس نیاز پیدا کنند و در نتیجه الگوهای مهاجرت انسان‌ها را در کل دنیا به طور قابل ملاحظه‌ای تغییر دهند.
تغییرات آب و هوایی و تأثیرات آن بر مهاجرت انسان‌ها :
تغییرات آب و هوایی خطرناک مناطق، نتیجه‌ی مستقیم آلودگی محیطی به دست انسان است. این تغییرات منجر به فاجعه‌های طبیعی مادام العمر، خشک سالی، قحطی، آب و هوای شدیداً گرم و یا سرد، سیل و . . . شده است. از آن جایی که این تغییرات بر کل دنیا تأثیرات یکسانی نداشته‌اند، بعضی مناطق به شدت تأثیر پذیرفته‌اند و بعضی تأثیرات کمتری پذیرفته‌اند یا اصلا ً تغییراتی نداشته‌اند. این نتایج باعث می‌شوند که افراد ساکن مناطقی که بیشتر تأثیر پذیرفته‌اند به مناطقی که به طور قابل توجهی تأثیر نپذیرفته‌اند مهاجرت کنند در نتیجه منجر به مهاجرت انبوه انسان‌ها شوند. در زیر انواع مختلفی از تغییرات آب و هوایی و اینکه چگونه بر افراد آن منطقه تأثیر می‌گذارند آورده شده است.
افزایش سطح دریا :
افزایش دمای زمین، منجر به آب شدن یخ‌های مناطق قطبی و در نتیجه افزوده شدن به آب کره‌ی زمین به حجم وسیع و افزایش سطح آب دریاها در طول چند دهه‌ی اخیر شده است. آب دریاها به مقدار 11 اینچ در طول 100 سال گذشته افزایش یافته است. این تغییرات ممکن است متوالی به نظر نرسد اما اگر کلی بنگریم، بیان کننده‌ی یک تهدید جدی برای شهرهای ساحلی است و افزایش هر اینچ آب دریا منجر به زیر آب رفتن کل جزیره اینچ به اینچ می‌شود. این مهم‌ترین هشدار از تأثیر افزایش دمای زمین است چون نمی‌توان هیچ گونه آن را کنترل و یا متوقف کرد. علاوه بر طغیان آب و زیر آب رفتن مناطق کم سطح، افزایش سطح آب دریا منجر به افزایش فشار آب بر بستر دریا و افزایش تغییرات صفحات تکتونیک می‌شود در نتیجه باعث فعالیت‌های زمین لرزه‌ای مکرر، فوران‌های آتش فشانی و هم چنین بلایای خطرناکی چون سونامی می‌شود.
بر طبق آمار سازمان ملی مهاجرت (IOM) حدود 44 % از جمعیت جهان در جزیره‌ها، شهرهای ساحلی و یا حداقل به شعاع 90 مایلی از خط ساحلی، سکونت دارند. این مناطق متراکم‌ترین و پر جمعیت‌ترین شهرها مثل نیویورک، سنگاپور، بانگوک، شانگهای، هاوایی و . . . هستند. اگر این مناطق زیر آب بروند، به طور قابل ملاحظه‌ای مناطق قابل سکونت انسان کاهش می‌یابند و در نتیجه انسان‌ها را مجبور به مهاجرت از سواحل می‌کنند تا بتوانند روی زمین زندگی کنند. اما به علت محدودیت مناطق موجود روی زمین، جنگل‌ها، زمین‌های کشاورزی و مناطق زیستی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت و شدیداً کاهش خواهند یافت.
بر طبق مطالعات اخیر بانک دنیا، تا اواخر قرن 21 صدها میلیون نفر از انسان‌ها جابجا خواهند شد.
آب شدن کوههای یخی :
کوههای یخی ابعاد بزرگی از یخ‌های متراکم هستند که با ذوب کم کم در تابستان به عنوان منبع آب رود خانه‌ها عمل می‌کنند و آب از دست رفته نیز به شکل بارش برف در زمستان تجدید و احیا می‌شود. این تعادل به علت مواجهه با افزایش دمای زمین با عجله پیش می‌رود چون افزایش دمای محیط منجر به آب شدن یخ‌های دائمی زمین و کوههای یخی با سرعت بیشتر از حد معمول می‌شود. این نه تنها منجر به طغیان آب‌ها در مناطق مجاور می‌شود بلکه به علت آب شدن کوههای یخی منجر به وقوع بهمن و رانش زمین نیز می‌شود.
از آنجایی که بیشتر زمین‌های کشاورزی نزدیک رود خانه‌ها یافت می‌شوند، طغیان آب رود خانه‌ها منجر به تخریب و کاهش زمین‌های قابل کشت و منابع معاش می‌شود. مناطق سکونی انسانی مجاور نیز می‌توانند به شدت آسیب ببینند. در طول زمان، ذوب شدید باعث کوچکتر شدن کوههای یخی به طور قابل توجهی شده در نتیجه در تأمین آب کافی برای رود خانه‌ها ناتوان خواهند بود. بنابراین رود خانه‌ها خشک شده و باعث کمبود آب در مناطق همسایه خواهند شد. این رخ داد بر تولید محصولات کشاورزی، تولید نیروی هیدرو الکتریکی، ماهی گیری در ابعاد کوچک و آبزی پروری تأثیر می‌گذارد.
برای اینکه تأثیر این بحران بزرگ را بتوانید تصور کنید باید بدانید که حدود یک ششم جمعیت دنیا در رشته کوهها، دامنه‌ها و مناطق نزدیک به رود خانه‌ها و حوزه‌ی رود خانه‌ها زندگی می‌کنند. یکی از این کوههای یخ‌دار هیمالیا است که به تنهایی مسئولیت تأمین آب حدود یک چهارم جمعیت دنیا را که در مجاورت آن زندگی می‌کنند مثل پاکستان، هند، چین و آسیای جنوبی، بر عهده دارد. چون این مناطق از پر جمعیت‌ترن و متراکم‌ترین مناطق در دنیا هستند، ملت‌های دیگر ظرفیت جذب چنین حجم عظیم افراد را اگر بخواهند مهاجرت کنند، ندارند.
تغییرات بارندگی :
با توجه به عوامل محیطی شایع، بارندگی می‌تواند اضافی باشد و منجر به سیل شود و یا به شدت کاهش یابد و منجر به خشک سالی شود. هر دو وضعیت به طور یکسان فاجعه آمیز هستند. هر دو پدیده می‌توانند بر مقدار محصولات همانند سکونت انسان‌ها تأثیر بگذارند.
سیل همان طور که قبلاً بررسی شد، زمین‌های کشاورزی را کاهش می‌دهد و منجر به افزایش شوره زارها و زمین‌های بی‌حاصل و در نتیجه کمبود مناطق قابل سکونت می‌شود. از طرف دیگر، خشک شدن منجر به خشک سالی و در نتیجه کمبود آب و غذا می‌شود. هر دوی این وضعیت‌ها می‌توانند منجر به مهاجرت افراد از مناطقی به مناطق دیگری شوند که با وضعیت‌های مشابهی مواجه نیستند.
طوفان‌ها و تند بادها :
به غیر از سیل، فعالیت‌های زمین لرزه‌ای، فوران‌های آتش فشانی، وقوع طوفان‌ها و تند بادها می‌توانند منجر به انهدام گسترده و نابودی معاش و زندگی بشر شوند. این فجایا هر چیزی را بر سر راه خود خراب می‌کنند مثل زیر بناها، ساختمان‌ها، جاده‌ها، زمین‌های کشاورزی، خانه‌ها، احشام و افراد. زندگی کردن در چنین مناطقی که در معرض طوفان‌های مکرر قرار دارند به علت آسیب‌های شدیدی که این فجایا می‌زنند، دشوار است. در نتیجه مردم ساکن این مناطق، مناطق متفاوتی را برای مهاجرت انتخاب می‌کنند که تحت تأثیر طوفان‌ها و تند بادها نیستند.
مدارکی از مناطقی که در آسیای جنوبی در سال 2004 دچار سونامی شدند و هم چنین شهرهای آمریکایی که با تند بادهای کاترینا و ریتا ویران شدند، موجود است. بر طبق آمار فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر در دهه‌ی گذشته حدود 90 % از بلایای طبیعی در نتیجه تغییرات آب و هوایی ناشی از افزایش دمای زمین رخ داده‌اند و چنین بلایایی مسئول مرگ کامل 60 % افراد در این دوره‌ی زمانی بوده‌اند.
مهاجرت‌های پیش بینی شده :
شکست اقتصاد‌های وابسته به محیط مثل کشاورزی، ماهی گیری و . . . دلیل عمده‌ی مهاجرت منطقه‌ای خواهد بود.
پیش بینی شده است که بارندگی در مکزیک و مناطق امریکای مرکزی تا سال 2080 حدود 50 % کاهش خواهد یافت. این منجر به قحطی و خشک سالی و تشویق ساکنان برای جابجایی به مناطق دیگر خواهد بود.
منطقه‌ی دلتای رود مِکونگ در ویتنام جنوبی بسیار متراکم و پر جمعیت و شدیداً مستعد افزایش سطح آب دریا است. افزایش تقریباً 2 متری آب منجر به نابودی در حدود نصف جمعیت می‌شود و در نتیجه زیر آب رفتن در حدود 3 میلیون هکتار از این مناطق می‌شود.
ساکنین جزایر اقیانوس آرام مثل مالدیو با امکان زیر آب رفتن مواجه هستند از این رو بر استراتژی جابجایی کار می‌کنند.
آب شدن یخ‌های هیمالیا منجر به طغیان حوضه‌های رود گانگ، براهماپوترا، ایراوَدی، سالوین، مکونگ، یانگ تسه و رود زرد می‌شود. این مناطق زندگی حدود 1.4 هزار میلیون نفر را تأمین می‌کنند.
تغییرات آب و هوایی منجر به وقوع بلایای طبیعی و نه تنها نابودی زندگی و معاش می‌شوند بلکه بر عوامل اقتصادی – اجتماعی مختلف این مناطق نیز تأثیر می‌گذارند و در کل به عنوان انگیزه‌ای هستند که افراد را مجبور و تشویق به مهاجرت می‌کنند. این مهاجرت تأثیرات منفی خودش را دارد. بنابراین برای اینکه از مهاجرت وسیع و یا تلاش برای چنین جابجایی روی برگردانیم باید محاسبات مناسبی برای ایجاد حفاظ و پناهگاه در برابر چنین بلایی انجام شود و هم زمان راه حل ممکن برای کنترل افزایش دمای زمین و یا کاهش قابل ملاحظه تأثیرات آن بر آب و هوا توسعه و گسترش یابد.
