شواهد تاریخى حاکى از این است که ترجمهء قرآن مجید در زمان حیات رسول اکرم (صلی الله علیه واله ) آغاز شد. هنگامى که بعضى از ایرانیان از <سلمان فارسى > خواستند تا سورهء <فاتحه الکتاب > را به زبان فارسى ترجمه کند و پیامبربا این امر موافقت فرمود. 7
همچنین نامه هاى پیامبر به پادشاهان کشورهاى دیگر از جمله <نجاشى > پادشاه حبشه , و <مقوقس > حاکم مصر و <هرقل > امپراطور روم و <کسرى > شاه ایران که شامل آیاتى از قرآن مجید نیز بوده است , توسط سفیران پیامبر به زبان هاى آن بلاد ترجمه مى شده است .8
شاید قدیمى ترین اثر فارسى ترجمهء قرآن , ترجمهء تفسیرى است منسوب به طبرى که به فرمان <منصور بن نوح سامانى > پس از استفتا از علما دربارهء مشروعیت ترجمهء قرآن نگاشته شده است .(9)
و نیز احتمالاً نخستین ترجمهء قرآن به زبان لاتین , به استناد اظهارات شیخ ابو عبدالله زنجانى در کتاب <تاریخ القرآن > در سال 1143م , توسط <رابرت > کتونى (10) دانشمند انگلیسى انجام شد. این امر به دستور و هزینهء یک کشیش عالى رتبهء فرانسوى مشهور به <پطروس جلیل > مسؤول دیر clogny و یک راهب مانى مذهب به نام Hermann عملى شد.
این مطلب مورد تأیید مؤلف <الذریعه> نیز مى باشد. وى چنین بیان مى دارد: <اولین بار قرآن در سال 1143م به لاتین ترجمه شد. این مطلب را <فرهاد میرزا> در <زنبیل > و نیز <ابوالقاسم سحاب > در <ترجمهء تاریخ القرآن >(ص 113 ذکر کرده اند. و مترجم لاتینى این قرآن , <رابت کنت > بوده که ترجمه را به منظور ایراد اعتراض برقرآن نگاشته است و بار دیگر در سال 1509م , توسط <بیب لیاندر> به لاتین ترجمه شده .>11
مؤلف کتاب <المستشرقون و ترجمه القرآن > معتقد است ; ترجمهء <رابرت > سال ها جزو محفوظات دیر باقى مانده و سرانجام در سال 1543 , در شهر بئک (Bak) توسط <تئودور بیبلیاندر> به چاپ رسید و پس از چاپ مدت ها اساس دیگر ترجمه هاى قرآن به زبان اروپایى بود.(12)

انگیزهء مترجمان اروپایى از ترجمهء قرآن
مى توان به طور قطع مدعى شد که این گونه مترجمان قصد نداشتند, سهمى در نشر معارف قرآنى در ملل اروپایى دارا باشند بلکه غالب این ترجمه ها با نظارت مستقیم و دستور پاپ ها و کشیش ها صورت مى گرفت وعمدتاً براى مقابله و مبارزه با قرآن و اندیشهء توحیدى آن بوده است به عنوان نمونه مى توان ترجمهء کشیش ایتالیایى Ladovico Narraccio را نام برد که همراه با ردیهء محتواى آن (اعتراض و انتقاد نسبت به متن قرآن ) انجام پذیرفت . 13
در حقیقت قرآن از راه اندلس وارد اروپا شد و هدف از این ترجمه ها, عرضه آن به پدران روحانى براى رد آن بود.
شاید سلطهء ترک هاى عثمانى بر مجارستان و ترس سیاستمداران از توسعه سلطهء ترک ها بر تمامى اروپا,پدران روحانى را واداشت تا با چاپ و نشر کتاب هایى در رد قرآن و معارضه با پیامبر اسلام , مسیحیان را براى مبارزه با دشمن نیرو بخشند.
حتى در سال 1542م دو فرد آلمانى و سوییسى که مجموعه اى از کتب و رسایل ترجمه شده از زبان هاى عربى به لاتین را مخفیانه و بدون ردیه چاپ کرده بودند و دادگاه شوراى شهر بئل (یا بازل ) محکوم شدند و نیزدر سال 1536م , ناشر دیگرى که ترجمهء قرآن مجید به زبان لاتین را در این شهر چاپ کرد در دادگاه محکوم وکتاب هاى وى ممنوع اعلام شد. 14
اما زمانى که دولت ترک عثمانى , زبان ترکى را به جاى زبان عربى به عنوان زبان رسمى دولتى اعلام کرد,تعارض و تضاد میان مسلمان بودن و به زبان ترکى سخن گفتن آغاز شد. على رغم , اسلام به عنوان مذهب حکومتى و رسمى اعلام شد, لیکن بسیارى از محرمات شرعى آرام آرام , رنگ حلیت به خود گرفت . و بدین ترتیب تلاشى پیگیر براى قطع درخت تنومند اسلام و قرآن از این سرزمین آغاز شد. براى اولین بار قرآن به زبان ترکى ترجمه شد نه به منظور اینکه مردم ترک زبان با مفاهیم قرآن آشنا شوند چرا که تفاسیر قرآن به زبان ترکى کم نبود, بلکه ; هدف محو عبارات و الفاظ عربى از زبان ترکى بود. کلیهء مدارس دینى تعطیل شد حتى از آموزش کتب فقه , حدیث و غیره اجتناب مى شد.
برخى از مدعیان برترى نژادى و ملحدان ترک , این تفکر را که با ترجمهء قرآن به زبان عربى مى توان از قرآن عربى بى نیاز بود, چندین سال پیش از دوران آزادى عقیده رواج دادند. اولین ندا از شخصى شنیده شد به نام <محمد عبیدالله افندى > که در شهر آستانه روزنامه اى را به زبان عربى و به منظور فریب مردم عرب زبان و گمراه ساختن آنان , تاسیس کرد. از جمله دعاوى <افندى > و آراى بى سابقه وى این بود که : 1 اسلام بالاجبار تنها باشمشیر پیش رفته است . 2 رسالت و نبوت حضرت محمد (ص ) به اتمام نرسیده و به اتمام نیز نخواهد رسیدمگر با ترجمهء قرآن به همهء زبان ها. 3 مسلمانان غیر عرب مى توانند در عین دیندارى از زبان عربى بى نیاز باشندو نیز مى توانند با داشتن ترجمهء قرآن به زبان هاى ترکى , فارسى و دیگر زبان ها از قرآن عربى بى نیاز باشند. 15محمد رشید رضا> طى مقالهء نسبتاً طولانى تحت عنوان <مفاسد المتفرنجین فى امر الاجتماع والدین > نخستین انگیزهء ترجمهء قرآن به زبان هاى غیر عربى را این چنین تبیین کرده است :
بیگانگان و کارگزاران ایشان در راه رسیدن به اهداف خویش تنها با یک مانع بزرگ برخورد کردند که سرعت عمل ایشان را زایل مى ساخت و آن نیاز مردم ترک به زبان عربى بود. به این دلیل که عربى , زبان دین ایشان بود.و دریافتند که این دین و این زبان مانع ایجاد یک امت صرفاً ترک با قالب فرنگى و فرانسوى مى باشد. لذا براى ازمیان بردن این مانع کوشش فراوان داشته و از دو روش بهره جستند.
روش اول , ترجمهء قرآن به زبان ترکى و سردادن این ندا که قرآن ترکى , ما را از قرآن عربى , بى نیاز مى سازد.
روش دوم : انتشار کتب و مقالاتى به منظور شایع ساختن این تفکر که حفظ نژاد ترکى بر حفظ رابطهء دینى رجحان دارد. از جمله این کتاب ها, کتابى است با عنوان , قوم جدید, به معنى : مردم ترک زبان غیر مسلمان . 16
با جمع بندى مطالب یاد شده مى توان نخستین انگیزه هاى غالب ترجمهء قرآن را به شرح زیر بیان داشت :
1- رد مفاهیم قرآنى و نشر و رواج جوابیه ها و ردیه هاى گوناگون بر قرآن کریم و به عبارت خلاصه تر, معارضه با قرآن .
2- محو زبان عربى و الفاظ عربى و جلوگیرى از رسمیت یافتن جهانى این زبان .
3- حذف قرآن معجز به زبان عربى از میان مسلمانان به عنوان عامل قدرتمند وحدت بخش .
منبع: مجله بینات

نویسنده: پروین بهار زاده