«به استعداد خودت ایمان داشته باش، همانطور که به خدا ایمان داری. روح تو پاره ای از آن «واحد» بزرگ است، نیروهایی که در تو هست، مانند دریای وسیعی، عمیق و بی پایان است.[1] ویلکو
«هیچ راهی، بهتر از آنکه به مشکلات منتهی می گردد، انسان را به سر منزل احتیاط و مآل اندیشی نمی رساند، دست توانای مصائب بهتر از انگشتان نیکبختی و اقبال، هر خطا و اشتباهی را به انسان نشان می دهد.[2]»
دانیال
از مناسبات انسانی جوانان در زندگی؛ رابطه آنان با خویشتن خود می باشد. و چگونگی این رابطه بر ارتباطات آنان با جامعه، خانواده، خدا و هستی، نیز انرژی تعیین کننده دارد.
رابطه جوان و خویشتن در چند مقوله فرعی تر به طور دقیق این گونه تبیین می شود:
(درک) کشف خود، پذیرش خود، علاقه به خود (حب ذات) و ابراز خود (ابراز وجود، اثبات ذات) با این توضیح که جوان، ابتدا در صدد کشف ظرفیتهای پنهان خویش بر می آید تا بتواند خود را درک کند و این امر، علاوه بر مهارتهای خودشناسی، در پرتو معاشرت سازنده با دیگران، حاصل می شود. پس از آن جوان، موجودیت خویش اعم از قابلیتها و نارساییهایش را می پذیرد و اصطلاحاً با واقعیت سازگار می شود و در مرحله بعد؛ علاقه به خویشتن، از راه می رسد که این علاقه در همه اشخاص، ضرورتا، در حدی معتدل، تنظیم نمی شود، بلکه بعضاً حالت افراط یا تفریط نیز به خود می گیرد. و در نهایت پس از وصول به این مرحله، موقعیت مناسبی برای ابراز خود یا «ابراز وجود» مهیا می شود.
آثار برجسته ای که در پرتو ابراز وجود، حاصل می شود، عمدتاً عبارتند از: خود شکوفایی[3] (تحقق خویشتن)، تأمین یک نیاز اساسی روانی، مساعدت در جهت سلامت روحی، تقویت حس خوشبینی، پرورش اعتماد به نفس و بهبود مناسبات انسانی با دیگران، که البته هر یک از مفاهیم مذکور، نیاز بیشتری به توضیح و تبیین دارد که از عهده این بحث خارج است و صرفاً به ذکر آثار اکتفا می شود.
در مقابل اگر، فرد نتواند به خوبی نیاز به ابراز وجود را در خویش تأمین نماید، ناگزیر به واکنشهایی دست می زند که خالی از نگرانی و مخاطره نیست، به عنوان مثال، جوانی که نمی تواند از طرق مثبت ابراز وجود نماید، به «منفی گرایی[4]» روی می آورد و به مقابله به جبهه گیری در قبال اطرافیان و همسالان اقدام می نماید و سعی بر آن دارد که از موضعی خصمانه و منفی با دیگران مواجه شود. حتی باید اذعان کرد که برخی از پدیده های رفتاری نامطلوب نظیر دروغ، تظاهر به موفقیت، اغراق در ارزیابی خویشتن و مبالغه در تواناییهای شخصی، زمانی در شخصیت جوان، ظاهر می شوند که وی فرصتهای مناسب را برای «ابراز وجود» به صورت مثبت و سازنده از دست داده و در کمال نا امیدی، به شیوه های منفی، روی آورده است.
پیشنهادهایی برای تأمین ابراز وجود جوانان
1. قبلاً اشاره نمودیم که «ابراز وجود» متکی و منوط به «کشف و شناخت خود» است. از این روی، رسانه ها می توانند با ارائه مباحثی ساده و مفید در زمینه «خودشناسی عملی» جوانان را در «شناخت خویشتن» یاری دهند تا آنان بتوانند در موقعیت ابراز وجود، به موقع و صحیح عمل کنند.
2. «توانایی سخن گفتن» یا «فن بیان» زیر مجموعه «ابراز وجود» است. با طرح مباحث عملی و کاربردی در این زمینه به ویژه در رسانه ها، جوانان را آموزش دهیم تا هم بتوانند «خوب صحبت» کنند و نیز «صحبت خوب» داشته باشند. که اولی ناظر به «روش» و دومی ناظر به «محتوا» است.
3. نقش اطلاعات عمومی و دانش های جنبی زندگی در توانایی ابراز وجود جوانان، غیرقابل انکار است. آنان که اطلاعات وسیعی از جهان بیرون و جهان درون خویش دارند، به طور قابل ملاحظه ای بیش از سایرین می توانند، وجود خویش را به منصه ظهور برسانند.
4. جوانان به همان اندازه که نیاز به «خوب سخن گفتن» برای ابراز وجود دارند، نیاز به «خوب شنیدن» از جانب دیگران نیز دارند. اگر بتوانیم این مفهوم را گسترش دهیم که در صورت تمایل جوانان به سخن گفتن برایشان شنونده خوب، پر حوصله و باتجربه ای باشیم، در این صورت آنان را برای ابراز وجود یاری نموده ایم. از یاد نبریم که هنر «خوب شنیدن» در روابط انسانی، مکمل «هنر خوب گفتن» محسوب می شود.
5. مدارس، کانونهای فرهنگی و تربیتی و دانشگاهها در تقویت ابراز وجود و از جمله هنر سخن گفتن، نقش قابل ملاحظه ای دارند. ضروری است در فرصتهای مناسب با تشکیل کلاسهای فن بیان، برای جوانان، ظرفیت وجودشان را افزایش دهیم.
6. آموزش «شیوه های کاربردی» تقویت اعتماد به نفس فرزندان به والدین به ویژه از طریق رسانه های گروهی، فرصت مطلوبی است تا این دسته از والدین، خود از برترین افرادی باشند که می توانند اعتماد به نفس فرزند خویش را تقویت نمایند.
7. برای تأمین نیاز مورد نظر، چنانچه به والدین، مربیان، معلمان و دبیران بیاموزیم که فرزند (دانش آموز) خود را همان گونه که هست بپذیرند و حدود انتظاراتشان را با امکانات وی تطبیق دهند، عملاً در جهت تأمین ابراز وجود نوجوانان و جوانان، گام برداشته ایم و در این صورت، در زمینه رشد و تعالی آنها کوشیده ایم.
8. نوجوانان و جوانان، متذکر این واقعیت باشند که مطمئن ترین راه ابراز وجود، «عمل» آنان است. زیرا آنچه در «عمل» از آدمی سر می زند به مراتب بیش از «سخن» در اثبات لیاقتشان تأثیر دارد.
[1]. لوئی اسوت ماردن، پیروزی فکر، ترجمه رضا سید حسینی، ص 162.
[2] . ساموئل اسمایلز، اخلاق، ترجمه محمد سعیدی، ص 478.
[3] . self- actualization.
[4] . NEGATIVISM.
محمد رضا شرفی – جوان و نیروی چهارم زندگی، ص 9 – 12