براى ظهور، وقت تعیین نشده است ، و همواره وقوع آن را ((امرى ناگهانى )) توصیف کرده اند، و با واژه هاى ((فجاءه )) و ((بغته )) از آن سخن گفته اند، که هر دو به معناى وقوع ناگهانى و یکباره است .
امام رضا علیه السلام :

((- عن النبى صلى الله علیه و آله :… مثله مثل الساعه ، التى لا یجلیها لوقتها الا هو – عزوجل -، لا یاءتیکم الا بغته .

– امام رضا علیه السلام ، نقل از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله : … قیام امام موعود چون رسید قیامت است که وقت آن را جز خداى کسى نداند، و فرا نرسد مگر ناگهان .

در این گونه تعالیم چه بسا این اصل منظور بوده است که اگر مسلمانان امر ظهور را خیلى دور تصور کنند، امید و حالت انتظار و آمادگى را از دست مى دهند؛ و این خود زمینه حاکمیت یاءس و بى تعهدى و بیخبرى را فراهم مى سازد، و جامعه را به نشیب گرایى مى کشاند.
امام على علیه السلام :

((… لا تعاجلوا الامر قبل بلوغه فتندموا، و لا یطولن علیکم الامد فتقسوا قلوبکم . ))

-… در برپایى حکومت عدل و حق شتاب مى کند، پیش از آنکه زمان (مناسب ) آن فرا رسد، که پشیمان خواهید شد. و زمان (آن ) را دور و دراز نپندارید که دلهایتان سخت (و ناامید) شود.

امام على بن ابى طالب علیه السلام ، در این سخن بر دو اصل تاءکید مى کند:

نخست اینکه هر حادثه و پدیده اى ، زمانى ویژه و مناسب دارد. و این امر یعنى ظهور و فرج نیز که بزرگترین پدیده تاریخ جهان است ، داراى زمان و شرایط ویژه خود است ، و طلب آن پیش از زمان مناسب و ویژه ، اشتباه است و مایه پشیمانى .

دوم اینکه با توجه به ضرورت وجود شرایط زمین مناسب براى ظهور، نباید زمان ظهور نیز بسیار دور تصور شود و گمان رود که قرنها و قرنها به درازا خواهد کشید تا این حادثه در تاریخ زندگى انسان رخ دهد و موعود علیه السلام امتها آشکار گردد.

بنابراین هر جامعه و نسلى بیندیشند که آن تحول و انقلاب به جامعه و زمان و نسل او تعلق ندارد، نه ، چنین نباید تصور شود تا یاءس و بدبینى بر جامعه حاکم گردد، و حس امید و حالت انتظار و آمادگى و عنصر صبر از جامعه رخت بربندد.

باید راهى میانه برگزید و چنین پنداشت که در عین حال که زمان و شرایط مناسب براى این حادثه مهم و بى نظیر ضرورى است ، لیکن این مناسبتها و شرایط ممکن است در زمانى بس اندک پدید آید و محیط آماده ظهور و فرج گردد، بلکه ممکن است در یک شب کار ظهور سامان یابد، و صبح آن شب امام ظاهر گردد، چنانکه در احادیث آمده است .
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله :

((المهدى منا یصلح الله له امره فى اللیله .  ))

– مهدى ما، کارش در یک شب سامان مى یابد.
امام صادق علیه السلام :

((و توقع امر صاحبک لیلک و نهارک ، فان الله کل یوم هو فى شاءن لا یشغله شاءن عن شاءن …))  ))

– چشم به راه امر (قیام و انقلاب ) امام خود باش ، در شب و هر روز زیرا که خدا در هر روز کارى کند، و کارى ، او را از کارى دیگر باز ندارد…

ظهور به اراده الهى وابسته است ، و در هر لحظه ممکن است خواست خدا به این امر تعلق گیرد که داعى حق فریاد برآورد، و بشریت منحرف را به راه رهنمون شود، و خوابزدگان را بیدار کند، و آرمانهاى حق و عدل را حاکم گرداند.
امام رضا علیه السلام :

((اذا رفع علمکم من بین اظهرکم ، فتو قعوا الفرج من تحت اقدامکم . ))

– هرگاه نشانه ها از میانتان برخاست (و امامانتان در گذشتند یا غائب شدند)، پس چشم به راه فرج (الهى ) باشید، از نزدیکترین جا به خود.

مؤ لف ((میکال المکارم )) مى گوید:

((ظاهر این است که این سخن : ((فتو قعوا الفرج من تحت اقدامکم)) کنایه از ظهور ناگهانى و بدون مقدمات است . بنابراین در تمام زمان غیبت و در هر حالى که احتمال ظهور مى رود، واجب است انسان آماده یارى رسانى باشد و به امام توجه داشته منتظر ظهور او باشد))

نیز مى گوید: ((ظهور ناگهانى و یکباره با احادیثى که براى ظهور، مقدمات و شرایط و علامتهایى معرفى کردند، چگونه کارساز مى شود. در پاسخ مى گوید: ((آنچه از احادیث بسیار به دست مى آید این است که تمام آن نشانه ها و شرایط (مهم ) در یک سال رخ مى دهد. بنابراین واجب است هر دین باور منتظرى در هر سال آماده ظهور رهبر خویش باشد، چون هر سال احتمال وقوع آن شرایط هست .))

امام عصر علیه السلام خود در توقیعى (نامه اى )، ناگهانى بودن ظهور را بیان مى فرماید:

((…فان امرنا بیعثه فجاءه حین لا ینفعه توبه ))

-… امر ما (قیام و انقلاب ما) ناگهانى است ، در هنگامى که توبه سردى ندارد.

بنابراین ، انتظار درست و صادقانه ، چنین انتظارى است ، و ممکن است در اسرع وقت نشانه هاى ویژه آن رخ دهد، و به ظهور و قیام و انقلاب امام موعود بینجامد.

پس باید به چنین فرجى آنى و لحظه اى امید داشت که سرنوشت بشریت به یکباره دگرگون شود. ((زیرا که از پیدا شدن نخستین علامت از علائم حتمى – که پیاپى خواهد بود – تا رسیدن اصل فرج و بیرون آمدن امام علیه السلام فاصله اى چندان نیست . درباره ((قتل نفس ‍ زکیه ))، شیخ مفید، از حضرت امام محمد باقر علیه السلام روایت کرده است که فرمود:

فاصله قتل نفس زکیه و قیام قائم ، بیش از 15 شب نخواهد بود.

البته ، فاصله پاره اى از علائم حتمى ، با ظهور، از 15 شب بیشتر است ، اما چندان زیاد نیست ، حدود چند ماه … چنانکه از برخى احادیث فهمیده مى شود.))

انتظار بدون عنصر پایدارى و شکیبایى و صبر در برابر مشکلات ، پوسته اى است بدون مغز و قالبى است بى محتوا، و در حقیقت انتظار نیست ، روح و جوهر اصلى انتظار، مقاومت و صبر است .

کسى که منتظر تحقق یافتن هدف آرمانى است باید تا فرا رسیدن زمان پیدایى هدف و شکل گرفتن آرمان ، پایدارى و شکیبایى کند، و تاب و توان از دست ندهد، و هر ناملائمى را در آن راه با بردبارى بپذیرد.

و چون صبر و پایدارى را از دست داد و بى شکیب گردید، و تاب و توان بر زمین نهاد، انتظار را نیز از دست داده است ، زیرا که پایدارى و صبر، تحقق بخش جوهر انتظار است . از این رو، همواره خصلت الهى و حیاتى انتظار با صبر و پایدارى قرین گشته است . و در احادیث از انتظار در پرتو صبر و انتظار فرج با صبر، سخن گفته اند:
امام على علیه السلام :

((…استعینوا بالله و اصبروا، ان الارض لله یورثها من یشاء من عباده و العاقبه للمتقین .  ))

…از خدا کمک بگیرید و پایدارى پیشه سازید، که زمین از آن خدا است و به هر کس خواست آن را به وراثت مى دهد، و سرانجام (نیک ) از آن پرواپیشگان است .

وعده حتمى الهى درباره وراثت صالحان پهنه زمین را، در صورت صبر و استقامت ، تحقق مى پذیرد.
امام صادق علیه السلام :

((من دین الائمه الورع … و انتظار الفرج بالصبر.  ))

از دین امامان (که مردم را به آن فرا مى خوانند) پارسایى است … و انتظار فرج با صبر و شکیبایى .
امام رضا علیه السلام :

((ما احسن الصبر و انتظار الفرج …  ))

چه نیکو است شکیبایى و انتظار فرج …

صبر و پایدارى مردم در آخرالزمان ستایش شده است ، و همین خصلت مهم ، مایه امتیاز آنان از مسلمانان صدر اسلام به شمار آمده است .
امام صادق علیه السلام :

((عن النبى صلى الله علیه و آله سیاءتى قوم من بعدکم ، الرجل الواحد منهم له اجر خمسین منکم . قالوا یا رسول الله : نحن کنا معک ببدر و احد و حنین ، و نزل فینا القرآن ؟ فقال : ((انکم لو تحملوا لما حملوا لم تصبروا صبرهم ))  ))

امام صادق علیه السلام ، به نقل از پیامبر صلى الله علیه و آله : پس از شما کسانى بیایند که یک نفر ایشان پاداش پنجاه نفر از شما را داشته باشد. (اصحاب ) گفتند: اى رسول خدا ما در جنگ بدر و احد و حنین با تو بودیم و درباره ما آیه نازل شده است ؟ پیامبر فرمود: ((اگر آنچه به ایشان رسد (از حوادث ایام ) به شما رسد، شکیبایى آنان را ندارید)).

هدف اصلى از انتظار، زنده نگاه داشتن روح امید و نشاط، و احساس تعهد و مسئولیت ، و پیوند روحى با امام موعود است . و زنده بودن امید و احساس مسئولیت ، بدون صبر، ممکن نیست .
امام على علیه السلام :

((انتظروا الفرج ، و لا تیاءسوا من روح الله ، فان احب الاعمال الى الله – عزوجل – انتظار الفرج -.  ))

منتظر فرج باشید، و از گشایش الهى ماءیوس نگردید، زیرا که محبوبترین کارها نزد خداى بزرگ انتظار فرج است .

زمینه اصلى پایبندى به تکلیف و پیوند با حق و عدل و با امام موعود علیه السلام در انتظار تحقق مى پذیرد. و انتظار است که پدید آورنده امید است . و یاءس است که عوامل اصلى تکلیف نشناسى و بى تعهدى و دورى از حق و عدالت و گسستن پیوند از امام و آرمانهاى الهى اوست بنابراین ، جا دارد که انتظار فرج و امید به آینده و تحقق جامعه آرمانى مهدوى برترین اعمال شمرده شود:
امام رضا علیه السلام :

((ن آبائه علیه السلام عن رسول الله صلى الله علیه و آله : افضل اعمال امتى انتظار فرج الله – عزوجل .  ))

امام رضا علیه السلام به نقل از پدرانشان ، از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله : برترین اعمال امت من ، انتظار فرج از سوى خداوند بزرگ است .

همچنین جامعه و مردم معتقد به اسلام و دین باوران راستین و معتقدان به درستى وعده هاى قران و پیامبر و امامان ، باید از رخنه وسوسه هاى شیطانى در دل خود مانع گردند، و در دوران تباهیها، دشواریها، حوادث ناگوار، شکستهاى پیاپى ، رنگ باختگى ادعاها، نافرجامى تلاشها و کوششها، به نتیجه نرسیدن قیامها و منحرف شدن انقلابها، باید در دل و دورن استوار باشند، و هیچگونه تزلزل و ناامیدى به خویش راه ندهند. شکیبا باشند و بدانند که هر گونه یاءس در هر شرایطى پدیده اى شیطانى است .
د امام صادق علیه السلام :

((… فلا یستفزنک الشیطان ، فان العزه لله و لرسوله و للمؤ منین ، و لکن المنافقین لا یعلمون . الا تعلم ان من انتظر امرنا و صبر على ما یرى من الاذى و الخوف ، هو غدا فى زمرتنا…  ))

…شیطان تو را تحریک نکند. زیرا که عزت از آن خدا و پیامبر و مؤ منان است لیکن منافقان نمى دانند. آیا نمى دانى کسى که منتظر امر ما(حاکمیت و اجتماع آرمانى ما) باشد، و بر بیمها و آزارهایى که مى بیند شکیبایى ورزد در روز بازپسین در کنار ما خواهد بود…

بارى ، تلاشهاى ناکام ، کوششها و جوش و خروشهاى فراوانى که به هدف نرسیده است ، ممکن است کسانى را دچار یاءس و شکست کند، و شکیب از ایشان بستاند، و از کارآیى دین خدا و رهبرى الهى و آینده آن ماءیوس سازد. این یاءس از منطق دین و آیین خرد بدور است . باید از نفوذ چنین اندیشه هایى در ذهن افراد و جامعه پیشگیرى کرد، و با تکیه به خدا و ایمان به حتمیت وعده هاى الهى و اعتقاد به اصالت راه پیامبران و حقانیت تعالیم امامان معصوم علیه السلام ، پایدارى را زنده نگاه داشت ، و صبر پیشه کرد، و امیدها را به یاءس بدل نساخت و پیروزى دین خدا و عزت حتمى مؤ منان و تحقق جامعه عدالت بنیاد مهدوى را وعده تخلف ناپذیر دانست .

اجتماع شیعه ، داراى چنین انتظارى است اگر شیعى مذهب است .
امام صادق علیه السلام :

((المؤ من الطاق ! یا ابن النعمان ، و لا یکون العبد مؤ منا حتى تکون فیه ثلاث سنن : سنه من الله ، و سنه من رسول الله ، و سنه من الامام … و اما التى من الامام فالصبر فى الباءساء و الضراء حتى یاتیه الله بالفرج .  ))

اى پسر نعمان ! انسان مؤ من نیست مگر اینکه سه خصلت را در خود پدید آورده باشد: خصلتى از خدا و خصلتى از پیامبر و خصلتى از امام … آن خصلتى را که از امام باید در خود پدید آورد شکیبایى در دشواریها و مشکلات است ، تا فرج و گشایش الهى برسد.

در دعاها، حالت انتظار منتظران راستین ، چنین ترسیم شده است :

((فلو تطاولت الدهور، و تمادت الاعمار، لم ازدد فیک الا یقینا، و لک الا حبا و علیک الا متکلا و معتمدا، و لظهورک الا متوقعا و منتظرا و لجهادى بین یدیک مترقبا… ))

…اگر روزگاران به دراز کشد و عمر طولانى شود، یقینم به تو افزون گردد، و دوستیم فزونى یابد، و بر تو (بیش از پیش ) تکیه کنم و مدد بخواهم ، و چشم به ظهورت دارم و منتظرم ، و آماده جهاد در راه توام …

گذشت روزگار و دیر پایى نظامهاى ستم بنیاد و انبوهى حوادث و ویرانیها و سیطره ناکامى و سلطه شکستهاى پیاپى و انقلابهاى نافرجام ، منتظر راستین را از آینده ماءیوس نخواهد ساخت ، و در اصالت راه و کار خود تردید نخواهد کرد، و در نیمه شب سرد و تاریک یلداى زندگى ، ایمان به نیمروز گرم و روشن تابستان را در دل زنده و پویا نگاه خواهد داشت .