نویسنده: جمشید خدادادی

سیستم ایمنی از دیدگاه پزشکی روز (1)
بدن ما به ویژه در پوست، دهان، مجاری تنفسی، کولون، غشاهای مخاطی چشم و حتی مجاری ادراری به طور دائم در معرض باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها قرار دارد، اما خوشبختانه دارای سیستمی ویژه، برای مبارزه با عوامل عفونی و سمی است. این سیستم از لکوسیت های خون ( گویچه های سفید ) و سلول های بافتی ( که در اصل از لکوسیت ها مشتق شده اند ) تشکیل شده است. این بافت ها برای جلوگیری از ایجاد بیماری ها به دو روش متفاوت عمل می کنند:
1. انهدام عوامل مهاجم به وسیله ی روند بیگانه خواری یا فاگوسیتوز.
2. تشکیل آنتی کورها و لنفوسیست های حساس شده که یک یا هر دوی آن ها می توانند عامل مهاجم را از بین ببرند.

لکوسیت ها ( گویچه های سفید خون )
لکوسیت ها واحدهای متحرک سیستم حفاظتی بدن هستند. قسمتی از لکوسیت ها در مغز استخوان ( گرانولوسیت ها، مونوسیت ها و تعداد کمی از لنفوسیت ها ) و قسمتی در بافت لنفاوی ( لنفوسیت ها و پلاسموسیت ها ) تشکیل می شوند که بعد از تشکیل، توسط خون به مناطق مختلفی از بدن که باید در آن جا مورد استفاده قرار گیرند، حمل می شوند.
ارزش واقعی گویچه های سفید آن است که قسمت اعظم آن ها مخصوصاً به نقاطی که التهاب شدید دارند، می روند و از این راه دفاع سریع و قوی ای در برابر هر گونه عامل عفونی که ممکن است وجود داشته باشد، ایجاد می کنند.

مشخصات عمومی لکوسیست ها (2)

انواع گویچه های سفید:
به طور طبیعی شش نوع متفاوت گویچه های سفید درخون یافت می شود. این گویچه ها عبارتند از: نوتروفیل های چند هسته ای، ائوزینوفیل های چند هسته ای، بازوفیل های چند هسته ای، مونوسیت ها، لنفوسیت ها و پلاسموسیت ها. علاوه بر آن تعداد زیادی پلاکت وجود دارد که تکه هایی از یک نوع هفتم گویچه های سفید موجود در مغز استخوان به نام مگاکاریوسیت هستند.
سه نوع گویچه های چند هسته ای نمای دانه دارند، به همین دلیل آن ها را گرانولوسیت ها می نامند. گرانولوسیت ها و مونوسیت ها، بدن را در برابر ارگانیسم های مهاجم به وسیله ی هضم کردن آن ها یعنی روند فاگوسیتوز حفاظت می کنند. لنفوسیت ها و پلاسموسیت ها به طور عمده در ارتباط با سیستم ایمنی عمل می کنند، اما یکی از اعمال لنفوسیت ها چسبیدن به ارگانیسم های مهاجم اختصاصی و انهدام آن ها بوده است.
این عمل نظیر عمل گرانولوسیت ها و مونوسیت هاست.

تعداد و انواع مختلف گویچه های سفید در خون (3)
انسان بالغ دارای تقریباً 7/000 گویچه های سفید در هر میکرولیتر خون است.
نسبت درصد طبیعی انواع مختلف گویچه های سفید حدوداً به شرح زیر است:

تعداد پلاکت ها که فقط تکه های سلولی هستند، به طور طبیعی حدود، 300/000 در هر میکرولیتر خون است. سلول های چند هسته ای و مونوسیت ها به طور طبیعی فقط در مغز استخوان ساخته می شوند. از طرف دیگر، لنفوسیت ها و پلاسموسیت ها دراندام لنفاوی مختلف شامل غده های لنفاوی، طحال، تیموس، لوزه ها و بافت های لنفاوی در روده و در سایر نقاط تولید می شوند.
تا زمانی که سیستم گردش خون به گویچه های سفید تشکیل شده در مغز استخوان، مخصوصاً گرانولوسیت ها نیاز پیدا نکند، در داخل مغز استخوان ذخیره می شوند و در هنگام نیاز عوامل مختلفی موجب آزاد شدن آن ها می گردند. در حال طبیعی حدود سه برابر گرانولوسیت های موجود در تمامی خون در گردش، در مغز استخوان انباشته شده است. این مقدار نمودار ذخیره ای از گرانولوسیت ها برای تأمین نیاز بدن برای حدود شش روز است.
مگاکاریوسیت ها نیز در مغز استخوان ساخته شده، بخشی از گروه مولد گویچه های سفید درمغز استخوان هستند. این مگاگاریوسیت ها در مغز استخوان تکه تکه می شوند که این تکه ها، پلاکت یا ترومبوسیت نامیده می شوند و وارد جریان خون می گردند.

دوران زندگی گویچه های سفید
دلیل اصلی برای وجود گویچه های سفید در خون صرفاً آن است که از مغز استخوان یا بافت لنفاوی به مناطقی از بدن که در آن جا مورد نیاز هستند، انتقال داده شوند. عمر گرانولوسیت ها پس از آزاد شدن از مغز استخوان به طور طبیعی 4 تا 8 ساعت در گردش خون و 4 تا 5 روز در بافت است. هنگام عفونت شدید بافتی، دوران کل زندگی آن ها به چند ساعت کاهش می یابد؛ زیرا در این حال گرانولوسیت ها به سرعت به ناحیه ی عفونی رفته، عمل خود را انجام می دهند و در این جریان خودشان هم از بین می روند.
مونوسیت ها نیز قبل از آن که از طریق غشاهای مویرگی به داخل بافت ها بروند، زمان عبور کوتاهی ( 10 تا 20 ساعت ) در خون دارند، اما باید بدانید که به محض ورود به بافت ها اندازه شان بسیار بزرگ تر شده و به ماکروفاژهای بافتی تبدیل می شوند که می توانند برای ماه ها زنده بمانند.
لنفوسیت ها همراه با تخلیه ی ماده از غده های لنفاوی به طور مداوم وارد سیستم گردش خون می شوند. بعد از چند ساعت لنفوسیت ها توسط دیاپدز ( عبور از جدار عروق ) وارد بافت ها و سپس مجدداً وارد لنف می شوند و به طور مداوم به خون باز می گردند. به این ترتیب، لنفوسیت ها همواره در بافت ها در حال گردش اند. لنفوسیت ها ماه ها عمر می کنند، اما این موضوع نیز به نیاز بافت ها به این سلول ها بستگی دارد. پلاکت ها تقریباً هر 10 روز یک بار به طور کامل درخون تعویض می شوند، به عبارت دیگر 30/000 پلاکت در هر روز برای هر میکرولیتر خون تشکیل می شوند.

صفات دفاعی نوتروفیل ها و مونوسیت – ماکروفاژها (4)
به طور عمده نوتروفیل ها و مونوسیت ها هستند که به باکتری ها، ویروس ها و سایر عوامل آسیب رسان مهاجم حمله می کنند و آن ها را از بین می برند. نوتروفیل ها سلول های بالغی اند که می توانند درگردش خون به باکتری ها و ویروس ها حمله نمایند و آن ها را نابود کنند.
مونوسیت های خون، سلول های نابالغی هستند که توانایی بسیار اندکی برای مبارزه با عوامل عفونی دارند، اما باید بدانید که به محض ورود به داخل بافت ها شروع به تورم می کنند و گاهی اوقات قطر خود را تا پنج برابر یعنی تا 80 میکرون افزایش می دهند. نوتروفیل ها و مونوسیت ها می توانند با روند دیاپدز فشرده شده و از منافذ رگ های خونی عبور کنند. مهم ترین عمل مونوسیت ها و نوتروفیل ها فاگوسیتوز یا بیگانه خواری است.

ائوزینوفیل ها: (5)
به طور طبیعی 2 تا 3 درصد کل لکوسست ها را تشکیل می دهند. ائوزینوفیل ها، فاگوسیت ها ضعیفی اند و دارای خاصیت کموتاکسی نیز هستند، اما در مقایسه با نوتروفیل ها به نظر نمی رسد که اهمیت قابل توجهی در حفاظت بدن در برابر انواع عادی عفونت داشته باشند. ائوزینوفیل ها غالباً به تعداد بسیار زیاد در افراد مبتلا به عفونت های انگلی تولید می شوند و به داخل بافت های مبتلا به انگل مهاجرت می کنند. ائوزینوفیل ها به انگل ها می چسبند و موادی ایجاد می کنند که بسیاری از آن ها را می کشند.

بازوفیل ها:
در گردش خون وجود دارند و هپارین درخون آزاد می کنند. هپارین ماده ای است که می تواند از انعقاد خون جلوگیری کند.

نظر طب قدیم در مورد سیستم ایمنی بدن:
به نظر نگارنده در سیستم ایمنی بدن که از عروق لنفی، لنف و گره های آن و انواع گلبول های سفید و طحال تشکیل شده، بلغم جاری بوده است که در طب قدیم به سیستم ایمنی بدن بلغم می گفتند. مصرف غذاهایی که طبع سرد دارند یا اسیدی هستند، این سیستم را تضعیف می کنند و با تضعیف این سیستم، هر آن، بدن انسان در معرض بیماری قرار می گیرد. با مصرف غذاهای منع شده، تعادل سیستم ایمنی بدن مختل می شود و بیماری پدید می آید و برای درمان راهی به جز کیمیوتراپی و رادیوتراپی وجود ندارد.

کلید:
به نظر نگارنده زمانی که دچار کسالت شدید، عکس غذایی را میل کنید که به آن مایل هستید تا سیستم ایمنی شما دچار اختلال نشود. با مصرف غذاهای گرمی بخش یا قلیایی، این سیستم تقویت واز بیماری پیشگیری می شود و شخص از بیماری نجات می یابد. بهترین روش پیشگیری از بیماری های اتوایمیون، استفاده نکردن از غذاهای سردی بخش است. با شناخت طبع و مزاج و استفاده درست از غذاها می توانید سلامتی و نشاط را به خود هدیه کنید.

پی‌نوشت‌ها:

1. فیزیولوژی گایتون، ج2، ص 794.
2. همان، ص 795.
3. همان، ص 795.
4. همان، ص 798.
5. همان، ص 809.
منبع مقاله :
خدادادی، جمشید، (1391)، خلاصه ی کلید ورود به طب قدیم، تهران: مؤسسه نشر شهر، چاپ چهارم.