به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام رایج:
سرکه

عربی:
خَلّ

نام های دیگر:
سرکا

ماهیت:
از اکثر چیزها مانند انگور و مویز و خرما و انجیر و شکر و آب نیشکر و تاری و عسل و امثال اینها و هر میوه آب دار شیرین و از حبوب نیز مانند برنج و غیره ترتیب می دهند.

طبیعت:
مرکب القوی و در دوم سرد و خشک، البته بر حسب نوع سرکه متفاوت است.

افعال و خواص:
قابض و بسیار مجفف و سریع النفوذ و رساننده قوای ادویه به اعضاء و ملطف و قاطع اخلاط غلیظه، طلا و نطول آن به تنهایی یا با روغن زیت و یا روغن گل ممزوج با هم جهت صداع حار و صداعی که از آفتاب به هم رسیده باشد و یا از صفرا و یا بخارات حار و یا حمام گرم مفید است. مضمضه سرکه آمیخته با نمک جهت قطع خون بن دندان که گنده شده باشد. خوردن سرکه جهت رفع تشنگی و اعانت بر هضم و قطع نزف الدم اعضای باطنی و تحریک اشتها و گداختن بلغم و سپرز و تقطیع صفرا و تفتیح سدّه ماساریقا و سپرز و رساننده اثر ادویه به طحال به مناسبت ترشی طعم سودا که در طحال است و آشامیدن سرکه که انجیر یا مویز یا پوست بیخ کبر در آن خیسانیده باشند ناشتا جهت تحلیل سپرز
***

بدل:
در بعضی امور آب لیمو

مضر:
مضر پیران و سوداوی مزاجان و صاحبان امراض ریه مانند سرفه تازه و خشک و غیرها و ریاح غلیظه و درد مفاصل و ضعف احشا و باه و رحم، مضر اعصاب و اعضای عصبانی و باه و ناقهین و مبرودین و مداومت آن مورث استسقاء و ضعف بصر و زردی رنگ رخسار و سحج و لاغری بدن

مصلح:
شیرینی ها و گوشت آب چرب و در رفع ضرر سرفه شیرینی و روغن بادام و ادویه ضعیف الحراره و در ضعف اعصاب عسل و ادویه حاره و در سحج لعاب ها.

مقدار شربت:
تا هفت مثقال
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول