افرادی که با کاهش مصرف کالری ، سعی در تاخیر روند پیری را دارند ممکن است در سوپر مارکت غافلگیر شوند.
در اسطوره شناسی یونان ، داستان شاهزاده اهل تروا به نام تیتونیوس ، داستانی غم انگیز است . دوستدرای وی ، الهه ائوس از زئوس درخواست کرد که به وی ، عمر جاودان ببخشد اما فراموش کرد که جوانی جاودان را نیز ذکر کند . زمانی می گذرد و رد حالی که الهه سپیده دم جوان و زیبا باقی می ماند ، تیتونیوس رو به تحلیل رفته و به دلیل کهولت سن ، به بستر بیماری می افتد. نهایتا ائوس وی را در اتاقی از قصر آسماین خود زندانی می کنداما مواره صدای بی جان وی که برای مرگ التماس می کند شنیده می شود.
در تمام تاریخ ، رویای جوانی جاودان در فرهنگ ها مشاهده می شود اما تنها در قرن بیستم مطالعه بر روی طول عمر آغاز شد. هنوز بسیاری از ابعاد پیر شدن به صورت یک راز باقی مانده است و ما هنوز علل پیر شدن را نمی دانیم. راه های بسیاری در پاسخ به سوال چگونگی جلوگیری از روند پیری وجود دارند که معمول ترین آنها کاهش کالری و پیروی از یک رژیم غذایی مادام العمر است .
محدود ساختن مصرف کالری نه تنها طول عمر حیوانات آزمایشگاهی را افزایش می دهد ، بلکه سلامت آنها (مدت زمانیکه بدون بیماری زندگی می کند) را نیز تحت الشعاع قرار می دهد. بسیاری از افراد با فرض این که این روش نتایج مشابهی بر روی بشر نیز دارد ، رژیم غذایی محدودی را برگزیده اند.
شواهد اخیر نشان می دهد اگر چه محدودیت مصرف کالری می تواند برای انسان مفید باشد اما در خصوص افزایش طول عمر ، این امر کافی نیست .
خبر خوشحال کننده این است که بدون کاهش مصرف مواد غذایی نیز می توان روند مسن شدن را کند کرد. متیوپایپر ، پژوهشگر حوزه کهولت در یکی از کالج های دانشگاه لند می گوید :”واضح است که اگر رچیم غذایی به درستی متعادل گردد ، حتی بدون محدودیت کامل غذایی نیز می توان به عمر بلندتر دست یافت.”
علاقه در خصوص کاهش مصرف کالری از سال 1935 آغاز شد . این امر مصادف با کشف جالب پژوهشگران با رژیم غذایی کم کالری ، به شرط مصرف کافی ویتامین ها و مواد معدنی ، بیشتر عمر می کردند ، با این حال این ایده که گرسنگی بیش از حد بتواند برای سلامتی بسیار مفید باشد ، خلاف عقلانیت است اما دریچه ای رو به فواید هم در آن وجود دارد. اگر چه کاهش بیش از اندازه کالری ، منجر به کاهش عمر می شود اما کاهش متعادل آن منجر به افزایش طول عمر می شود(نمودار صفحه 20 را مشاهده کنید.)
اثر کاهش کالری تا به حال افزایش عمر سایر موجودات زنده اغم از مخمرها ، کرم های نماتد ، حشرات میوه ها و موش ها دیده شده است . به عنوان مثال اگر مصرف کالری موش ها 30 تا 50 درصد کاهش یابد ، آنها تا 50 درصد بیشتر عمر می کنند.به علاوه پستانداران در مقابل مجموعه ای از بیماری های وابسته به سن مانند سرطان ، بیماری های قلبی ، دیابت نوع 2 و آلزایمر مصون هستند.
علت این که مصرف کمتر غذا منجر به عمر بیشتر حیوانات می شود مشخص نیست . اگر چه یک رژیم محدود منجر به تغییرات مولکولی و ژنتیکی زیادی می شود ، اما تنها برخی از این موارد در میان گونه های مورد مطالعه مشترک بوده اند . با این وجود به نظر می رسد که قانونی کلی وجود دارد مبنی بر این که کمبود مواد غذایی منجر به این امر می شود که موجودات زنده منابع را به جای رشد و تولید مثل ، صرف کارکردهای پایه ای بقا کنند. از دیدگاه تکاملی ، این نوع تطبیق می تواند به موجودات زنده کمک کند که در شرایط کمبود شدید مواد غذایی ، زنده بمانند.

پیشروان طول عمر

سوال بسیار مهم در این حوزه این است که آیا محدود کردن مصرف کالری اثری مشابه بر روی انسان دارد یا خیر؟
انسان ها بیشتر عمر کرده و مسلما مطالعه آنها در مقایسه با مطالعه حشرات و موش ها سخت تر است . اما اخیرا دو منبع ذکر کردها ند که این امر در خصوص انسان ها نیز صادق است .
منبع اول مربوط به مطالعه ای 20 ساله بر روی بوزینه های دم کوتاه است .

یک روز از زندگی یک کرونی

خانم «پیچ کولینز رایدوت».مسئول بایگانی پزشکی بلوریج جورجیا که 39 سال سن دارد ، به نظر نمی رسد که احتیاج به رژیم غذایی خاصی داشته باشد ؛ ولی وی این کار را می کند.«کولینز رایدوت» ، یک کرونی است که عضو گروهی است که در آن اعتقاد بر این است که مصرف 10 تا 30 درصد کالری کمتر از میزان پیشنهادی ، کلید زندگی سالم تر و طولانی تر است .
طی یک سال و نیم گذشته کولینز رایدوت مصرف غذای خود را تا 1500 کالری در روز کاهش داده است . وی با 170 سانتی متر قد تنها 50 کیلوگرم وزن دارد.
غذاهای غنی از ویتامین نظیر سیب زمینی شیرین ، بروکلی ، اسفناج ، تخم مغر و غلات کامل ، غذای اصلی وی را تشکیل می دهند. جالب است که وی ابراز می کند که به ندرت احساس گرسنگی می کند. او تاکید می کند که گاهی اوقات در مقابل برخی غذاهای غیرسالم مانند هالاپنیوی سرخ شده (نوعی فلفل سبز تند که در غذای مکزیکی مصرف می شود) مقاومت خود را از دست می دهد ، اما می گوید : «این امر به ندرت اتفاق می افتد و پس از آن دوباره به رژیم غذایی سال قبلی باز می گردم.»
گفتنی است که نقاط ضعفی هم وجود دارند. از آن جا که مصرف سطح پیشنهادی ویتامین ها و مواد معدنی بدون مصرف مکمل ها (که کرونی ها غالبا از مصرف آنها اجتناب می کنند) سخت است ، محدود کنندگان کالری غالبا زمان زیادی را صرف پایه ریزی و بررسی رژیم روزانه خود می کنند. کولینز رایدوت برای جلوگیری از لاغری مفرط ، میزان دویدن خود را نیز کاهش داده است . وی قبلا عادت داشت که روزانه 5 کیلومتر بدود. وی می گوید غذا خوردن در جمع نیز ، مسئله دیگری است .
او معتقد است که رژیم غذایی روزانه اش دارای فوایدی از جمله روحیه بهتر ف خواب بهتر ، ذهن بازتر و حافظه بهتر است . با این حال او دوست ندارد تا سن 100 سالگی عمر کند. او می گوید :«هدف من کُند کردن روند پیری است . بنابراین وقتی به سن بازنشستگی می رسم ، انرژی شادابی لازم برای زندگی کردن را دارم . من نمی توانم به شیوه دیگری از زندگی کردن فکر کنم.»

که گونه ای که قاعدتا بیشتر از کرم ها و موش ها به انسان ها شبیه اند. زمانی که بوزینه ها 10 سال دارند ، معادل انسان بالغ هستند . در این مطالعه ، بوزینه ها به دو گروه تقسیم شدند که یک گروه 30 درصد کالری کمتر نسبت به سایرین دریافت می کردند. اگر چه هنوز هیچ یک از انان رکورد عمر مربوط به مسن ترین بوزینه (که در حدود 40 سال است) را نشکسته اند، اما نتایج اخیر که در سال گذشته منتشر شده ، امیدوار کننده است . در حدود 80درصد میمون هایی که کالری دریافتی آنها محدود شده بود ، در زمان انتشار مقاله هنوز زنده بودند که این رقم فراتر از نرخ 50 درصدی بقای گروه کنترل است . حیوانات دارای رژیم غذایی یک سوم کمتر از سایرین ، در اثر بیماری های مربوط به کهولت سن می میرند.
منبع دوم مربوط به مطالعه افرادی است که محدودیت مصرف کالری را تجربه می کردند. گروه های مشتاق اولیه در اوایل دهه 1990 از طریق این مجمع که اعضای آنها از طریق پست الکترونیک در ارتباط بودند، شکل گرفتند. این گروه ، بعدها به مجمع جهانی محدودیت مصرف کالری تبدیل شد و هم اکنون دارای 3 هزار عضو است که خود را کرونی “CRONies1″می نامند که این لغت فرم کوتاه لغت لاتین” محدویت مصرف کاری با تغذیه مطلوب” است ، بدیهی است که این سبک زندگی مناسب همه نیست . برخی از افراد ، دردهای ناشی از گرسنگی را گزارش داده اند و این مجمع در وب سایت مزبور اخطار داده است که افت دمای بدن ، تأخیر در بهبود زخم ها و ناباوری کوتاه مدت ، از عوارض جانبی برنامه هاست . اما بسیاری از کرونی ها معتقدند که گرسنگی ، معضل بزرگی نیست و آنها تحت این رژیم صرفه جویانه ، احساس سلامت و شادمانی بیشتر می کنند.
کرونی ها غالبا مصرف کالری خود را معادل 10 تا 30 درصد مصرف پیشنهادی ، کاهش می دهند و اکثر آنها نزدیک به پایین ترین حد “شاخص توده بدن ” یا BMI2 هستند که معادل 18/5 کیلوگرم در مربع قد (در هر متر) است.
آنها جهت حصول اطمینان از دریافت تمامی مواد غذایی مورد نیاز ، بدون فراتر رفتن از سهمیه کالری ، رژیم خود را مبنی بر سبزی ها تنظیم می کنند. این رژیم بایستی به دقت تنظیم شود که این کار از طریق رایانه صورت می پذیرد. “لیگی فونتانا” ، استاد پزشکی دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس و رئیس بخش تعذیه و کهولت در موسسه ملی سلامت ایتالیا که در 8 سال اخیر کرونی ها را مورد بررسی قرار داده است ، می گوید:”مردم فکر می کنند که محدودیت مصرف کالری به معنی کم غذا خوردن است اما آنها نمی دانند که کرونی ها ، مقدار بسیار زیادی غذای کم کالری مصرف می کنند که دارای مواد مغذی زیادی است.”
در این مورد نیز همانند مطالعه مربوط به بوزینه ها ، بسیار زود است که بگوییم کاهش مصرف کالری منجر به افزایش طول عمر می شود. مسن ترین افراد مطالعات فونتانا ، در دهه 70 زندگی خود هستند که معادل میانگین امید به زندگی در آمریکایی هاست . با این حال شواهدی هم وجود دارند که حاکی از افزایش طول عمر هستند. فونتا در سال 2007 نشان داد که کرونی ها دارای سابقه متابولیسم (سوخت و ساز) مطلوب ، فشار خون و سطح کالری پایین هستند. وی می گوید قلب آنها 15 سال جوان تر از آمریکایی ها هم سنشان است .

تاکنون همه چیز مثبت بوده است . اما فونتانا به یک تفاوت عمده در پاسخ دهی افراد و حیوانات به محدودیت مصرف کالری دست یافت که مورد مثبتی تلقی نمی شود این امر مربوط به هورمونی است که توسط کالبد ترج می شود و فاکتون رشد شبه انسولین (IGF1)(1) نام دارد .
IGF1 به عنوان عاملی مهم در فرایند پیری معرفی شده است . میزان این هورمون در کرم ها ، مگس ها و موش ها دارای رژیم غذایی محدود ، از حد طبیعی کمتر است و تصور بر این است که این امر تا حدی منجر به طول عمر بیشتر آنها می شود. اما در خصوص افراد مشاهده شده است که کرونی ها دارای سطح یکسانی از IGF1 در مقایسه با سایرین هستند.
یک توضیح ممکن برای این عدم تطابق ، ممکن است مربوط به فرضیه نوینی در خصوص چگونگی تاثیر رژیم غذایی بر روند پیر شدن باشد . طبق این فرضیه ، کاهش مصرف کالری ممکن است تنها عامل افزایش طول عمر نباشد ؛ حداقل در برخی گونه ها شاید این امر به دلیل کاهش پروتئین در رژیم غذایی باشد . یکی از شواهد مزبور ، به مطالعات انجام شده در کرم های میوه و جوندگان بر می گردد. اگر به این حیوانات ، رژیم غذایی خاصی با اسیدهای آمینه ـ که اجزای سازنده پروتئین ها هستندـ کمتری داده شود ، آنها می توانند تا هر اندازه ای که می خواهند کالری مصرف کرده و هم چنان بیشتر عمر کنند. “پاییر” نویسنده مطالعات مگس ها در مجله “نیچر” ،می گوید:”این نتایج به وضوح نشان می دهد که برای افزایش طول عمر ، احتیاجی به کاهش میزان مصرف کالری نیست.”
مطالعه مسیرهای مولکولی داخل سلول ها که بر طول عمر اثر گذارند نیز بر این امر صحه می گذارد . مولکولی به نام TOR مجموعه ای از عکس العمل ها را از خود نشان می دهد که رشد را در ازای از دست رفتن طول عمر افزایش می دهد . محدود کردن TOR منجر به افزایش طول عمر تمامی موجودات زنده مطالعه شده تا به امروز (که از جمله مخمرها و موش ها می شوند) می گردد. مهم ترین فعال کننده های TOR ، اسیدهای آمینه هستندن.
اما تئوری پروتئین در خصوص کرونی ها چه می گوید ؟ فونتانا دریافت که افراد تحت مطالعه وی ، حجم زیادی پروتئین مصرف می کردند که معادل روزانه 1/7 گرم به ازای هر کیلوگرم از زون بدن بود. این رقم بیشتر از میزان مصرف پیشنهادی دولت آمریکا (روزانه 8% گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن) و هم چنین بالاتر از میزان مصرف رژیم عادی آمریکایی هاست (روزانه 1/2 گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن.)

کهولت زودرس

فونتانا از 6 کرونی خواست که میزان مصرف پروتئین خود را به 95% گرم /کیلوگرم / روز برسانند و به طور همزمان مصرف معمول کالری خود را نیز حفظ کنند. تنها پس از 3 هفته از گذشت رژیم کم پروتئین ، میزان IGF1 در کرونی ها تا 25 درصد افت کرد. فونتانا می گوید : “حتی اگر کرونی ها مصرف کالری را بیش از اندازه کاهش دهند اما رژیمی با میزان مصرف پروتئین بالایی داشته باشند ، میزان برخی از اثرات مفید را کاهش می دهند.”
اگر این تئوری جدیددرست باشد بایستی بر روی کلیت مبحث محدود کردن مصرف کالری تجدید نظر کرد. از آن جا که این واژه می تواند بسیار گمراه کننده باشد ، فونتانا و دیگران به جای این واژه از واژه محدودیت غذایی استفاده می کنند . پس از انتشار نتایج مطالعات مذکور ، برخی کرونی ها مصرف پروتئین خود را کم کردند.
تئوری پروتئین برای افرادی که دارای برنامه های کاهش وزن بر اساس کاهش مصرف کربوهیدرات (به عنوان مثال از طریق رژیم اتکینز) هستند، خبر بدی است .
پایپر می گوید :”من در خصوص رژیم های غذایی که تأکیدی موکدی بر روی پروتئین دارند ، بسیار محتاطانه عمل می کنم زیرا مشاهده میزان سلامت این رژیم ها در عمل بسیار سخت است.” فونتانا ار این هم فراتر رفته و می گوید رژیم هایی با سطح پروتئین بالا می توانندریسک پیری و بروز سرطان را برداشته باشند.
این موضوع برای افرادی که هم اکنون دارای رژیم های غذایی کم پروتئین هستند (همانند گیاه خواران که از خوردن گوشت ، تخم مرغ و فرآورده های شیری پرهیز می کنند) امری مثبت تلقی می شود.
فونتانا در سال 2007 نشان داد که گیاه خواران نسبت به افرادی که گوشت مصرف می کنند ، سطح کمتری از IGF1 را دارند .
خبر خوب دیگری نیز برای گیاه خواران وجود دارد . مطالعات صورت گرفته بر روی کرم ها و جوندگان نشان می دهد که کاهش مصرف کالری منجر به افزایش طول عمر می شود. پروتئین موجود در گوشت و سایر محصولات حیوانی ، سطح بالایی از متیونین را دارد ، بنابراین رژیم گیاهی از این لحاظ نیز مثبت تلقی می شود.
اگر محدودیت مصرف کالری برای افراد سخت باشد ، کاهش مصرف کالری و پروتئین به طور هم زمان قعا به طور مضاعفی مشکل تر است . افرادی که در خصوص زنده ماندن تا 130 سالگی مصمم هستند ، ممکن است نهایت تلاش خود را در این راستا انجام دهند ؛ اما بقیه افراد که رژیم غذایی با سطح پیشنهادی پروتئین را دنبال می کنند می تواننداز طول عمر و سلامت مناسب برخوردار باشند. فونتانا در یکی از آخرین مقالات مروری خود می گوید : “حفظ محدودیت کالری ساده تر است و ممکن است در کاهش سطح IGF1 در انسان موثرتر باشد.”
برای آن دسته از افرادی که تمایلی به تغییر رژیم غذایی خود ندارند ، مصرف نوعی قرص که اثرات مزبور را بدون تحمل سختی دو برابر می کند گزینه وسوسه انگیزی است . شرکت هایی دارویی به دنبال کشف داروهایی با اثرات مشابه کاهش کالری هستند. در دهه اخیر بیشترین تمرکز بر روی بررسی ملکولی به نام “سیرتوینز” (Sirtuins) بوده است که عملکرد اکثر ژن های مربوط به روندی پیری را کُند می کند. گزارش ها مبنی بر این که رسوراترول (Resveratrol) طول عمر را در برخی گونه ها و از طریق فعال سازی سیرتوینز افزایش می دهد‌، منجر به فروش گسترده مکمل های رسوراترول شد.
رسوراترول هنوز حامیان خود را دارد ، اما داده های ناسازگار ارائه شده بر روی حیوانات از اشتیاق اولیه نسبت به این امر کاسته است .
اخیرا تمرکز بیشتر بر روی یافتن ترکیباتی است که عملکرد TOR را متوقف می کنند. یکیاز این روش ها مربوط به دارویی به”نام راپامایسین” (Rapamycin) است که یک “ایمینو ساپرسیو” (Immunosuppressive) بوده و به افرادی که پیوند عضو شده اند داده می شود. سال گذشته مشخص شد که راپامایسین ، طول عمر موش ها و حتی افرادی که در سنین بالا و در حدود 60 سالگی از آن مصرف می کنند را افزایش می دهد. با این وجود ، از آن جا که افرادی در محیط بهداشتی را افزایش می دهد. با این وجود ، از آن جا که افراد در محیط بهداشتی آزمایشگاهی زندگی می کنند ، اثر قوی ایمنوساپرسیو راپامایسین ممکن است این حقیقت که این دارو ، ضد روند پیری عمل می کند را تحت شعاع قرار دهد . ترکیبات مشابه دیگر که مسمومیت کمتری را ایجاد می کنند در این حوزه نوید بخش تر هستند.
“گزینه دیگر، دارویی به نام “متفورمین”(Metformin) است که برای درمان دیابت نوع 2 تجویز می شود. متفومرین عملکرد TOR را متوقف می کند و طول عمر کرم ها و موش هارا افزایش می دهد . اما آیا متفورمین روند پیری را در انسان ها نیز کاهش می دهد؟ مطالعات چاپ شده در اوایل سال جاری نشان می دهند که افراد مبتلا به دیابت که متفورمین مصرف می کنند، به احتمال کمتری به سرطان مبتلا می شوند. “دیوید جیمز” از دانشگاه لندن می گوید مهم ترین عامل خطر سرطان ، پیری است . وی معتقد است که متفورمین اثری کلی بر روند پیری دارد و تنها برای دیابت موثر واقع نمی شود.
اگر متفورمین از راپامایسین اثرات مسمومیتی کمتری دارد ، اما این دارو نیز می تواند به نوبه خود اثراتی جانبی مانند تهوع و اسهال را به همراه داشته باشد . بنابراین محققان تا زمان یافتن قرص مناسبی برای افزایش طول عمر گزینه مناسبی را در اختیار دارند .
اگر متفورمین از راپامایسین اثرات مسمومیتی کمتری دارد ، اما این دارو نیز می تواند به نوبه خود اثراتی جانبی مانند تهوع و اسهال را به همراه داشته باشد . بنابراین محققان تا زمان یافتن قرص مناسبی برای افزایش طول عمر گزینه مناسبی را در اختیار دارند.
اثبات تئوری پروتئین و ارتباط آن با افزایش طول عمر هنوز رد مراحل اولیه قرار دارد . حتی فونتانا عقیده دارد که عوامل مغذی دیگری ـ مانند اسیدهای چرب و یا کلسترول ـ ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند . سایر محققان معتقدند کلید اصلی این ماجرا ، نسبت کالری به پروتئین است .
تاکنون بهترین گزینه برای دوری از پیری و بیماری ها هنوز هم مصرف سبزی هاست . شاید اگر خدایان از سبزی ها استفاده می کردند ، تیتونوس می توانست سال های بهتری را با ائوس سپری کند!

پی نوشتها

1-CRONies= Calorie Restriction whit Optimal Nutrition/ 2- Body Mass Index

منبع: ماهنامه دانشمند 565