نویسنده: محمّدرضا جواهرى

انقلاب اسلامی ایران بزرگ ترین تحول قرن چهاردهم هجری قمری و بیستم میلادی و نقطه عطف درتحولات جهانی است. امام خمینی رضوان الله تعالی علیه در وصیت نامه خویش فرمودند: این انقلاب بزرگ که دست جهان خواران و ستمگران را از ایران بزرگ کوتاه کرد با تاییدات غیبی الهی پیروز گردید اگر نبود دست توانای خداوند امکان نداشت.
ایشان در همین نوشتار انقلاب اسلامی ایران را «امانت الهی» و «هدیه غیبی» و «تحفه الهی» و «پدیده الهی» دانسته اند که از جانب خداوند منان به ملت ایران عنایت شده است. بی تردید این نعمت بزرگ الهی نیازمند پاسداری و حفاظت است. بقا و دوام انقلاب اسلامی بدون تحقق شرایط و لوازم آن امکان پذیر نیست. رهاکردن انقلاب در بین راه و کوتاهی در رساندن انقلاب به تمام اهداف بزرگ و بی پایان آن از آفات انقلاب است. خستگی انقلابیون تنبلی بی حالی ناامیدی سستی و بی حوصلگی آنان خطر بزرگی است که انقلاب را تهدید می کند. حضور در تمام صحنه های انقلاب و سعی و کوشش همه جانبه و تلاش دائمی در راستای پاسداری از انقلاب اسلامی و فراهم نمودن شرایط و عوامل تداوم آن و ظیفه و تکلیف الهی عمومی است. روحیه انقلابی تلاش تحرک پویایی فعالیت و نشاط انقلابی عامل بقا و پایداری انقلاب و ضامن رسیدن به اهداف بلند و نهایی انقلاب است.
پیامبر و امامان علیهم السلام پیوسته مسلمانان رابه «عمل صالح» و تلاش و کوشش دعوت کرده اند. امام باقرعلیه السلام نیز در رهنمودهای الهی خویش همگان رابه «عمل» و «جهاد» و «اجتهاد» و «بیداری» و «بلندهمتی» و «پایداری» و «صبربراطاعت» و «خودنگهداری از معصیت خدا» و «شکرنعمت» و «معرفت» فرمان داده اند و آنان را از «تنبلی» و «بی کاری» و «کم کاری» و «کسالت» و «سستی» و «بی حالی و بی حوصلگی» بازداشته اند.

نفی تنبلی و بی حوصله گی
تنبلی و بی حوصله گی ریشه بسیاری از ناکامی ها و شکست هاست امام باقرعلیه السلام در نکوهش تنبلی و بی حوصله گی فرموده اند: ایاک و الکسل و الضجرفانهمامفتاح کل شر من کسل لم یودحقا و من ضجرلم یصبرعلی حق از تنبلی و بی حوصله گی بپرهیز و دوری کن که آن دو حالت کلید هر بدی و سرآغاز هرشری است ! هرکه تنبل شد حقی را ادا نمی کند و آن که بی حوصله و بی قرار باشد بر هیچ حقی صبر نمی کند و شکیبایی نمی ورزد. انقلاب اسلامی با اوصاف پیش گفته نعمت بزرگی است که حقوقی رابرگردن هرایرانی و هرمسلمان می نهد. ادای این حقوق و شکیبایی بررعایت این حقوق باخستگی و تنبلی و کم حوصله گی امکان پذیر نیست. تنبلی و بی حالی انقلابیون و ضعف و بی حوصله گی اقشار و طبقات جامعه انقلابی ایران آفت انقلاب و مایه درماندگی و نابودی انقلاب است. باتنبلی و بی حالی مردم انقلاب اسلامی در برابر دشمنانش رها می شود و بی پشتیبان می ماند و اشرار با شرآفرینی و ضربه زدن به انقلاب اسلامی مردم را از خیر و برکت انقلاب محروم نماید.
امام باقر علیه السلام در حدیث دیگر هشدار داده و درباره خطر تنبلی و کسالت فرموده اند: الکسل یضر بالدین و الدنیا تنبلی به دین و دنیا ضرر و زیان می رساند. در سخن پیشین تنبلی دست مایه هر شر و بدی و در این سخن نیز زیان بار برای دین و دنیای انسان ها شمرده شده است بنابراین برای تداوم انقلاب باید از آن دست برداشت.

نکوهش تسویف و توانی
مسلمانان از به آینده و اگذار نمودن کارها و سستی در انجام امور نهی شده اند. امام باقر علیه السلام فرموده اند: ایاک والتسویف فانه بحر یغرق فیه الهلکی و ایاک و التوانی فیمالا عذر لک فیه فالیه یلجا النادمون از امروز و فردا نمودن در کارها دوری کن که آن همانند دریایی است که هلاک شونده در آن غرق و نابود می گردد و از سستی در آن چه که در آن برای تو عذری نیست بپرهیز که پناهگاه و ماوای پشیمانان و علت پشیمانی است.
مطابق این رهنمود ارزنده امام پنجم کوتاهی از انجام به موقع هرکار و به تاخیر انداختن آن و امروز و فردا نمودن و واگذاری کارها به آینده و آیندگان علت نابودی و هلاکت است. واگذاشتن کارها به فردا همانند فرورفتن در دریای بی پایان و بی کرانه ای است که هلاکت و غرق شدن را در پی دارد. «تسویف» عامل ازدست دادن فرصت های طلایی و محروم شدن از تحرک و نشاط انقلابی و ترک اقدامات لازم و ضروری است. «توانی» و ضعف و سستی نیزعامل پشیمانی است. اگر انقلابیون از فرصت های گوناگون برای کوشش و تلاش در راه رساندن انقلاب به اهداف الهی اش بهره برداری ننمایند با سستی و ضعف افراد و اقشار انقلابی جامعه فرصت ها از دست می رود و یا تبدیل به تهدید می گردد و درنهایت پشیمانی انقلابیون رادرپی خواهدداشت.

ارزش عمل صالح جهاد و اجتهاد و اطاعت
تمام سفارش ها و موعظه های الهی امام باقر علیه السلام در راستای تشویق انسان ها به کار و تلاش است. ایشان در دعوت به سخت کوشی فرموده اند: علیکم بالورع و الاجتهاد بر شماباد به ورع و تقوی و تلاش و اجتهاد. آن حضرت در برتری و ارزش جهاد و کوشش نیز فرموده اند: لافضیله کالجهاد و لاجهادکمجاهده الهوی هیچ فضیلتی همانند جهاد نیست و هیچ جهادی نظیر مجاهده باهوای نفس نیست «اجتهاد» و «جهاد» به معنای تلاش و کوشش تمام و کامل است. بنابراین کارو تلاش خستگی ناپذیر و تمام کوشش خویش رابه کاربردن و همه سعی خویش رانمودن و انجام کارها با تمام نیرو و توان رسالت هر انقلابی متعهد است. سخت کوشی و فعالیت و کوشش دائمی درراه پاسداری از دستاوردهای انقلاب و تحقق اهداف و آرمان های اسلامی انقلاب بالاترین فضیلت و ارزش است زیرا مستلزم مجاهده باهوای نفس و نبرد با وسوسه های شیطانی و مبارزه باتنبلی و بی حالی و بی عاری و ضعف و سستی است.
در تعریف امام باقر علیه السلام از «ایمان» دو رکن مطرح است اسلام اقرار است ولی ایمان «اقرار» و «عمل» می باشد در وصایای امام باقر علیه السلام به جابر جعفی نیر فرزندان دنیا اهل غفلت و غرور و جهالت اند و فرزندان آخرت مومنان «اهل عمل» و زهدو علم و فقه و اعتبار (پندو عبرت گرفتن ) و فکرند و از ذکر و یاد خداوند خسته نمی گردند در وصایای آن حضرت به ابوحمزه ثمالی نیز موازرت و مساعدت و کمک بر «عمل صالح» کوبنده استکبارجهانی و سلطان ستمگر و شیطان و سوسه گرشمرده شده است مطابق رهنمودی دیگر از امام باقر علیه السلام صابران برادای فرائض الهی و متصبران بر ترک محارم در روز قیامت به فرمان الهی در امان اند. جابرجعفی گفته است: هجده سال در خدمت امام باقر علیه السلام بودم در زمان خروج و لحظه وداع عرض کردم: مرا موعظه و راهنمایی نمایید. امام فرمودند: ای جابر پس از هجده سال باز هم راهنمایی کنم ! عرض کردم: آری ! شما دریایی هستید که هرگز خشک نمی شود و کران ناپیداست. سپس امام باقر علیه السلام فرمودند: ای جابر از جانب من به شیعیانم سلام برسان و به آنان بگو: هیچ خویشاوندی میان ما و خدای عزوجل نیست و راه تقرب به خداوند اطاعت از اوست. ای جابر! هر که خدا را اطاعت و فرمانبری نماید و ما را دوست بدارد اهل ولایت است و هر که خدا را معصیت و نافرمانی کند دوستی ما به او سودی نمی رساند.
امام باقر علیه السلام به برخی شیعیان هشدار دادند: ان و لایتنالاتدرک الابالعمل همانا ولایت ما جز با عمل درک نمی شود. براساس این هشدارهای امام باقر علیه السلام ادعای دوستی اهل بیت باید با سعی و کوشش در راه اطاعت خدای متعال توام باشد چون محبت امامان و فرمانبرداری خداوند تفکیک ناپذیرند و باهم سودمند و موثرند.

همت بلند
امامان علیهم السلام راهنمایان بشریت به عزت و کرامت و دوراندیشی و همت بلند و اهداف بزرگ بوده اند. امام باقر علیه السلام در سفارش های ارزنده خویش به جابر جعفی فرموده اند: لاشرف کبعدالهمه هیچ شرفی همانند دوری و بزرگی همت و بلندهمتی نیست. در همین وصایا نیز گفته اند: استجلب عز الیاس ببعدالهمه عزت ناامیدی و بی نیازی از مردم را با دوری و بزرگی همت جلب نما! مطابق این رهنمودهای امام باقر علیه السلام داشتن برنامه های بزرگ و اهداف بلند و دور که همواره انسان را به سعی و کوشش همه جانبه وادار نماید مایه شرافت و عزت و بی نیازی از بیگانگان است. همت بلند و تلاش مناسب مومنان در راه رسیدن به اهداف بزرگ انسان ها را به خودباوری و خودکفایی و رهایی از وابستگی به کافران و بی دینان می رساند. امام باقر علیه السلام به گروهی ازشیعیان هشداردادند: یاطالب الجنه ما اطول نومک و اکل مطیتک و او هی همتک ای جستجوگر بهشت چقدر خوابت طولانی و چهارپایت خسته و درمانده و همتت سست ضعیف و وارفته است. در این سخن امام باقر علیه السلام به طالبان بهشت یادآوری شده است که بهشت با سخت کوشی و تلاش کامل و سعی تمام و بابیداری و مرکب راهوار و آماده و همت عالی و بلند و هدف های بزرگ به دست می آید.

شکر نعمت و مرگ طمع
شکرنعمت علت افزایش نعمت است. انقلاب اسلامی یک نعمت بزرگ الهی است. شکرنعمت انقلاب اسلامی رمزبقا و تداوم انقلاب است. شکر هر نعمتی باید متناسب و هماهنگ با آن نعمت باشد. حفاظت از آثار و برکات انقلاب اسلامی و نبرد با دشمنان آن و پیشگیری از انحرافات و نفوذ آفات و سعی و کوشش همگانی در راه رساندن انقلاب به همه اهداف مقدس بزرگ آن از مظاهر و جلوه های شکر نعمت انقلاب اسلامی است.
امام باقر علیه السلام درباره افزایش نعمت ها با شکر و زوال نعمت ها با کفران نعمت و ترک شکر فرموده اند: استجلب زیاده النعم بعظیم الشکر و توسل الی عظیم الشکر بخوف زوال النعم و اطلب بقا العز باماته الطمع با بزرگی شکر زیادی نعمت ها را جلب نما و به بزرگی شکر برای ترس از زوال و نابودی نعمت ها توسل بجو و بقای عزت را با نابودی و مرگ طمع طلب نما!
در این حدیث یادآوری شده است که زیادی نعمت معلول شکر و زوال نعمت نیز محصول ترک آن است و عزت و استقلال و کرامت انسان ها بانابودی و مرگ طمع باقی ماند و با طمع ورزی عزت از بین می رود. از این رو طمع ورزی کارگزاران و کارمندان دولت اسلامی و طمع ورزی اقشار و طبقات جامعه و رفاه طلبی و زراندوزی و فرمانبرداری از طمع عزت کشور اسلامی ایران را در جهان متزلزل می کند و به استقلال و شرف و کرامت مردم صدمه زند.

نقش علم و معرفت در عمل صالح
«عمل صالح» بیش از هر چیز دیگر در بقا و تداوم انقلاب اسلامی موثر است. بی تردید عمل صالح انقلابی در گرو شناخت درست انقلاب است. شناخت عمیق انقلاب اسلامی راهنمای عمل صالح انقلابی است. تنها با آگاهی از ماهیت انقلاب و شناخت اهداف ارزش ها و آرمان الهی آن عمل صالح و اقدامات شایسته سازنده و سودمند در جهت بقا و توسعه و کمال انقلاب اسلامی انجام می شود. امام باقر علیه السلام فرموده اند:
لایقبل عمل الابمعرفه و لامعرفه الا بعمل و من عرف دلته معرفته علی العمل و من لم یعرف فلاعمل له
هیچ عملی جز با معرفت قبول نمی شود و معرفت جز با عمل نیست و هر که بشناسد معرفتش او را بر عمل دلالت و راهنمایی می نماید و هر که نشناسد پس عملی برای او نیست»
این حدیث بر پیوند استوار « معرفت » و « عمل » تاکید دارد به گونه ای که معرفت را راهنمای عمل صالح می شمارد و عمل بی معرفت را بی ارزش می داند به حدی که عمل بی معرفت را هیچ می بیند. از این رو کوشش در راه شناخت صحیح انقلاب اسلامی برای عمل صالح انقلابی و اقدامات تاثیرگذار در بقا و دوام و تکامل انقلاب ضروری است.

پی نوشت ها :

1 ـ صحیفه نور مجموعه رهنمودهای امام خمینی (ره ) سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی چاپ اول ج 21 ص 175
2 ـ صحیفه نور ج 21 ص 176
3 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 174 و ص 187
4 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 18
5 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 164
6 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 179
7 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 165
8 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 177
9 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 165
10 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 178
11 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 176
12 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 182 و ص 183
13 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 188
14 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 165
15 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 164
16 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 171
17 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 165
18 ـ بحارالانوار علامه مجلسی ج 78 ص 174
منبع: روزنامه جمهوری اسلامی