«… وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُورًا»(1) “از آسمان فروفرستادیم آبى که پاک است و پاک کننده “.
اولین نکته اى که در مورد آب نظر ما را جلب مى کند این است که آب طبیعتا پاک و داراى خاصیت پاک کنندگى قرار داده شده است.
قال الصادق علیه السلام :
«خلق الله الماء طهورا»(2) “خداوند آب را پاک و پاک کننده خلق کرده است “.
اکتشافات جدید نیز کاملا این نکته را تایید و ثابت نموده که آب نه تنها جداکننده کثافات از محل خود و حل کننده آنها مى باشد، بلکه در اثر اعمال حیاتى و شیمیایى حیوانات ذره بینى، کلیه کثافات را که از مواد آلى مى باشد منهدم و معدوم مى کند، بدون آن که از صفا و پاکى خود آن چیزى کاسته شود و مى تواند همین عمل را بى نهایت دفعه تکرار کند.
پس آب طبیعتا پاک خلق شده و نمى تواند ناپاک باشد، فقط موقعى که در اثر فراوانى و غلبه مواد آلى یا فاسد شدن محیط حیوانات ذره بینى ناتوان گشت و اکسیژن مورد حاجت به قدر کفایت نرسید، فورا فساد شروع و بوى مخصوصی متصاعد مى گردد، گاهى اوقات تغییر رنگ نیز عارض مى گردد.
بنابراین نشانه شکست میکروب هاى مفید و اضمحلال خاصیت پاک کننده آب بوسیله بروز بو، یا تغییر رنگ اعلام شود و عجب در این است که شارع مقدس نیز وسیله تمیز دادن آب تمیز و غیر تمیز، به عبارت دیگر، نجس ‍ شدن آب را همان تغییر حالت یا به عبارت دیگر تولید بو و بروز رنگ و طعم قرار داده، و مقرر گردیده است که آب نجس نمى شود مگر وقتیکه در اثر ملاقات نجاست ، رنگ یا مزه یا بوى آن تغییر کند.
قال امیرالمومنین علیه السلام: «خلق الله الماء طهورا لا ینجّسه شىء الا ما غیّر لونه أو طعمه أو رائحته». (3)
“پروردگار عالم آب را پاک و پاک کننده خلق فرمود، پس هیچ چیز آن را پلید نکند مگر آن که موجب تغییر و تبدیل مزه و رنگ و بوى آن گردد”.
و در آیه شریفه قرآن مى فرماید: «و جعلنا من الماء کلّ شىء حىّ»(4) “هر چیز زنده ای را از آب آفریدیم “.

بر همین اساس ما براى بیان عظمت آب در بهداشت جامعه، روایاتى را که از معصومین علیهم السلام رسیده نقل مى کنیم تا انشاء الله مورد توجه خاص قرار گرفته و به نکات بهداشتى آن دقت بیشترى شود.(5)

– امام صادق علیه السلام در حدیثى فرمود:
“خداوند همانطورى که آب را پاک و تمیزکننده قرار داد، خاک را هم پاک و تمیزکننده قرار داد”.(6)

– امام باقر علیه السلام فرمود:
”با (طعام) شیرین افطار کن و در صورتى که طعام شیرین در دسترس شما نیست ، با آب افطار کن چونکه آب تمیز و پاک کننده است”.(7)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“اگر آبى از بوى مردار مجاورش تغییر نکرده و بوى مردار به خود نگرفته مى توانید بخورید و وضو بگیرید و اگر بوى مردار گرفته ، از آن نخورید و وضو هم نگیرید”.(8)

– امام رضا علیه السلام فرمود:
“هیچ یک از اشیاء نجس آب چاه را آلوده نمى کند چونکه داراى ماده “و به سفره هاى زیرزمینى وصل “ است ، مگر آن که بو یا طعم آب تغییر کند. پس در آن صورت مقدارى از آب چاه را باید کشید تا بوى آلودگى از بین برود و طعم آن پاک شود”.(9)

– امام صادق علیه السلام :
“درباره آب چاهى که در آن موش یا حیوان یا سگ یا پرنده اى سقوط کرده و مرده است فرمود: مردار را بیرون آورده بعد چند سطل آب از چاه کشیده ، سپس ‍مى توان از آن نوشیده و وضو بگیرند”.(10)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
“از آبى که با نور خورشید گرم شده وضو نگیرید و غسل نکنید و خمیر (نان) تهیه نکنید، زیرا سبب بیمارى مى شود”.(11)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم از درمان بیمارى با چشمه هاى آب گرمى که در کوه هاست و بوى گوگرد مى دهد منع نمودند، چونکه بوى گوگرد از بوى پراکنده دوزخ است.(12)

– محمد بن مسلم مى گوید از امام صادق علیه السلام سوالى درباره سگ شکارى پرسیدم، آن حضرت فرمود:
“اگر با دست مرطوب او را لمس کردى دستت را بشوى “.(13)

– امیرالمومنین علیه السلام فرمود:
“آب سرآمد نوشیدنى ها در دنیا و آخرت است “.(14)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
“آب را جرعه جرعه بنوشید و سر نکشید، چونکه از سر کشیدن آب بیمارى کبدى ایجاد مى شود”.(15)

– امام رضا علیه السلام فرمود:
“عجب است از کسى که به اندازه یک مشت غذا بخورد ولى آب روى آن نمى خورد، چطور معده او پاره نمى شود”.(16)

– ابن أبی طیفور می گوید: به محضر امام رضا علیه السلام رسیدم و از خوردن آب او را منع کردم . پس آن حضرت فرمود:
“آب خوردن اشکالى ندارد چون که غذا را در معده بهتر به چرخش در آورده و آتش غضب را ساکن و خاموش و عقل را زیاد و صفرا را کم مى کند”.(17)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“نوشیدن آب در روز در حالت ایستاده قوى تر و براى سلامت بدن بهتر است “.(18)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“نوشیدن آب بحالت ایستاده در روز براى رگ و ریشه بدن بهتر و براى سلامتى بدن قویتر است “.(19)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“نوشیدن آب بحالت ایستاده در شب موجب زردآب مى شود”.(20)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“با سه نفس آب خوردن بهتر است تا با یک نفس پس آب را باید جرعه جرعه نوشید و در میان هر جرعه تنفسى کرد”.(21)

– امیرالمومنین على علیه السلام فرمود:
“از محل شکستگى ظروف و از کنار دسته آن آب نیاشامید چون که شیطان (و میکروب) بر روى دسته و محل شکستگى مى نشیند”.(22)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“پدرم در گفتگویى فرمود: از کنار دسته کوزه و از محل شکستگى آن آب نخورید چون محل خوردن شیطان ها (و میکروب) همانجاست “.(23)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم در گفتگویى پیرامون اعمال ممنوع فرمود:
“هیچیک از شما از کنار دسته ظروف آب نخورد چون آنجا محل اجتماع چرک (و میکروب) است“.(24)

– على بن جعفر، (برادر امام کاظم علیه السلام) فرمود از برادرم درباره کوزه و تنگ شراب و کاسه و شیشه و عیدان پرسیدم ، که آیا از طرف دسته آن آب خورده شود؟
فرمود: ”از طرف دسته کوزه و آفتابه و کاسه و شیشه آب نیاشامید، و وضو هم نگیرید”.(25)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم عبورش در غزوه تبوک به گروهى افتاد که با دهان (مانند حیوانات) آب مى خوردند. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: با دستهاى خود آب بخورید که یکى از بهترین ظروف شماست “.(26)

– امام صادق علیه السلام فرمود:
“پدرم فرمود: یاران پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم در غزوه تبوک آب را سر مى کشیدند “و جرعه جرعه نمى خوردند” پس پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: آب را در دستان خود “کرده و” بیاشامید چون دست هاى شما یکى از بهترین ظروف شماست “.(27)

– اسماعیل بن جابر می گوید:
“از امام صادق علیه السلام شنیدم که مى فرمود: آب زمزم شفاء هر دردى است و من گمان کردم که آن حضرت فرمود: هر دردى که باشد”.(28)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
“جبرئیل دارویى را به من تعلیم داد که با وجود آن نیاز به هیچ دارویى ندیدم . از پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم سوال شد، آن دارو چیست ؟
فرمود: آب باران را قبل از آنکه به زمین برسد گرفته در ظرف پاکى قرار داده و هفتاد مرتبه سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین بر آن خوانده شود.

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
بخدایى که مرا بحق مبعوث کرد خداوند با این دارو، درد بدن و استخوان و مغز و رگها و ریشه ها را بر مى دارد.”(29)

– سعید بن جبیر گفت: از امام سجاد علیه السلام شنیدم که فرمود:
“هر شب فرشته اى از آسمان فرود مى آید که با او سه مثقال مشگ بهشتى است ، پس مشگ ها را در “آب “ فرات مى ریزد و هیچ رودخانه اى در شرق و غرب عالم مبارک تر از فرات نیست “.(30)

– امام موسى کاظم علیه السلام فرمود:
“سه چیز به چشم جلا مى دهد: دیدن چمنزار و نگاه به آب جارى و صورت زیبا”.(31)

– امام رضا علیه السلام فرمود:
“دلیل غسل دادن میت آنست که“از نظر روحی پاک و از نظر جسمى از آلودگى هاى امراضش تمیز گردد چونکه ملائکه را ملاقات مى کند و هم نشین اهل آخرت مى گردد. پس مستحب است وقتى بر خداوند وارد مى شود و به دیدار اهل طهارت و ملائکه و مومنین مى رود و با یکدیگر تماس و برخورد دارند طاهر و نظیف و متوجه درگاه الهى باشد تا آنها خواستار روى او گردند و برایش شفاعت کنند. و علت دیگر غسل میت آنست که از میت منى خارج مى گردد که از همان آفریده شده بنابراین غسل میت براى جنابت است “.(32)

– پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
“آب زمزم داروى هر بیمارى است که به جهت آن آب زمزم آشامیده مى شود”.(33)
________________________
پی نوشت:
1- سوره فرقان، آیه 48.
2- وسائل الشیعه، ج 1، ص 99.
3- همان، ج 1، ص 101.
4- سوره انبیاء، آیه 30.
5- بهداشت اجتماعى در اسلام ، ص 55، دکتر صدرالدین نصیرى .
6- وسائل ، ج 1، ص 99.
7- وسائل ، ج 1، ص 101.
8- وسائل ، ج 1، ص 102.
9- وسائل ، ج 1، ص /105
10- تهذیب ، ج 1، ص 67.
11- فروع کافى ، ج 1، ص 5.
12- محاسن برقی، ص 579.
13- وسائل ، ج 1، ص 194.
14- فروع کافى ، ج 2، ص 380.
15- وسائل ، ج 17، ص 188.
16- وسائل ، ج 17، ص 189.
17- محاسن برقی، ص 572.
18- کافى ، ج 6، ص 383.
19- وسائل ، ج 17، ص 192.
20- وسائل ، ج 17، ص 192.
21- محاسن ، ص 576.
22- فروع کافى، ج 6، ص 385.
23- وسائل، ج 17، ص 203.
24- وسائل، ج 17، ص 204.
25- وسائل، ج 17، ص 205.
26- فروع کافى، ج 6، ص 385.
27- محاسن برقی، ص 577.
28- فروع کافى، ج 6، ص 386.
29- همان، ص 386.
30- همان، ج 6، ص 389.
31- بحار، ج 62، ص 144.
32- علل الشرایع، ج 1، ص 283.
33- کافى، ج 6، ص 387.

منبع:
نسخه هاى شفابخش از دیدگاه معصومین علیهم السلام
نویسنده: على محمد حیدرى نراقى