علم تأکید مى کند که میوه ها و سبزیها تأثیر خاصى در بسیارى از بیماریها دارند، از اینرو پزشکان خوردن آن را بخصوص براى بیماران ریوى و مبتلایان به نقرس و مانند آنها توصیه مى کنند.
شک نیست که تأثیر میوه ها در جسم بشر مانند سایر غذاهاست؛ یعنى تأثیر آن تابع ترکیب شیمیایى به نسبت ترشى یا شیرینى و داشتن ازت در آن است و لذا بعضى از آنها هضم کننده و بعضى مُلیّن و بعضى ادرار آور و بعضى مقوى است و تأثیرات و خواص فراوانى دارند.
باید دانست که بهترین چیزى که از نظر بهداشت لازم است و پزشکان بیماران خود را همواره به آن توصیه مى کنند، شستن میوه و پاک کردن آن از گرد و خاک و آلودگى هاى دیگر است. پس اگر انسان میوه را بدون شستن بخورد، در حالى وارد بدن مى شود که حامل میکروب است و میکروب در معده جایگیرى مى کند و در این هنگام چیزى که از آن فرار مى کرد عارض او مى شود و میکروب در بدن اثر مى گذارد. براى همین است که پزشکان همواره بیماران خود را توصیه مى کنند که پیش از خوردن میوه آن را بشویند و از خوردن میوه نشسته پرهیز کنند.
امام صادق (علیه السلام) پیش از آنکه طب این موضوع را دریابد و پزشکان به آن توجه کنند، آن را مورد تأکید قرار داده است. او مى فرماید: «هر میوه اى سمّى دارد، آن را با آب بشویید و در آب فرو ببرید»(1).
مى گوییم که منظور امام از سمّ، همان میکروبهایى است که در آن وجود دارد و آنها را به سمّ تشبیه کرده چون مضر است .
اکنون بعضى از میوه ها و سبزیها را براى نمونه ذکر مى کنیم چون ذکر همه آنها در این مختصر نمى گنجد:
خواص برخی میوه ها
1- انگور

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «انگور عصب را محکم مى کند و ناراحتى را از بین مى برد و نفس را پاک مى کند»(2).
پزشکان گفته اند: انگور سه کار را با هم انجام مى دهد: مسهل معده و پاک کنده خون و غذا براى بدن است و آب آن باعث تجدید قوا مى شود و گردش خون را تنظیم مى کند و براى گازهاى معده مفید است و نیز کبد و کلیه را مداوا مى کند و تب را مى برد و براى سوء هاضمه و نقرس و بیماریهاى قلب و صفرا و باد و بواسیر سودمند است و از پیشروى سل و سرطان جلوگیرى مى کند.
دانشمندان دارو شناس مى گویند: انگور ترشحات معده را زیاد مى کند و به طحال و ستون فقرات مفید است و در آن اندکى گاز ارسنیک وجود دارد که باعث زیبایى رنگ صورت مى شود و لذا براى بیماران سفلیس و سل و سرطان فایده دارد. همچنین انگور داراى ویتامینهاى اى – ب – ث مى باشد.
مى گوییم : در سخنان امام با اینکه مختصر است، تأمل کنید و ببینید که چگونه به بیشتر این فواید و منافع اشاره فرموده است .
2- سیب

امام (علیه السلام) فرمود: «سیب بخورید که حرارت را برطرف مى کند و درون را خنک مى کند و تب را مى برد»(3).
و فرمود: «اگر مردم مى دانستند که سیب چه خواصى دارد، بیماران خود را جز با آن مداوا نمى کردند و آن سریع ترین اثر را در قلب دارد و آن را شاد مى کند»(4).
و فرمود: «به تب دارانتان سیب بدهید که چیزى نافع تر از آن نیست».
این چیزى است که امام در کلمات کوتاه و جامع خود بیان کرده و پزشکان گفته اند سیب نشاط آور و تقویت کننده قلب و دماغ و کبد است و هم خوردن و هم بوئیدن آن مفید است و نیز سیب براى خفقان و تنگى نفس ‍ فایده دارد و ضعف دهانه معده را اصلاح مى کند و اشتهاآور است و سیب پخته براى سرفه خوب است و بیماریهاى پوستى و بیخوابى را تخفیف مى دهد. مى گوییم: هر صد گرم آن 65 واحد ویتامین آ و 15 واحد ویتامین ب و 30 واحد ویتامین ث دارد.
3- انار

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «کودکانتان را انار بخورانید که سبب سرعت رشد و جوانى آنها مى شود».(5)
و فرمود: «انار را با پیه آن بخورید که آن معده را دباغى مى کند و بر ذهن مى افزاید»(6).
پزشکان گفته اند: انار خون را تصفیه مى کند و خلط آور است و براى کسانى که مزاج گرم دارند خوب است و تنگى ها را مى گشاید و ملیّن شکم (نرم کننده) و مقوى کبد و مفید براى یرقان طحال و خفقان قلب و سرفه حاد است . صدا را صاف مى کند و در صورت ایجاد نشاط مى کند و بدن را سیراب مى سازد و به کرمهاى روده مؤ ثر است .
مى گوییم: در سخن امام تأمل کن که فرمود: انار سبب سرعت در جوانى مى شود خواهى دید که همه این خواصى که پزشکان گفته اند در این جمله بیان شده است زیرا کودکان به رشد کامل نمى رسند مگر اینکه خونشان صاف شود و خلط بیرون آید و کبد قوى شود و صورت نشاط پیدا کند و بدن سیراب شود.
همچنین در سخن امام که فرمود: انار معده را دباغى مى کند، تأمل کن خواهى دید که معده وقتى دباغى شود یعنى رطوبت زاید آن که باعث سستى اعصاب معده مى شود، خشک گردد، غذا را بهتر هضم مى کند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاکیزه تولید مى کند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاکیزه تولید مى کند و چون خون پاکیزه شود، تغذیه بهتر مى شود و بدن قوى تر مى گردد و در بدن نیرویى تولید مى شود که در مقابل بیماریها مقاومت مى کند. راستى که سخن امام چه سخن جامعى است و مردم آن زمان آن را نمى فهمیدند بلکه علم امروز آگاهانه یا ناآگاهانه آن را درک مى کند.
4- بِه

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «به، صورت را زیبا و قلب را تقویت مى کند»(7).
و نیز فرمود: «هر کس به را ناشتا بخورد، نطفه او سالم و فرزند او زیبا مى شود»(8).
و نیز فرمود: «خوردن به باعث قوت قلب و ذکاوت باطن مى شود»(9).
این چنین امام صادق به را توصیف مى کند و سخنان پزشکان درباره به که پس از تحقیق علمى و عملى گفته اند، از اینها فراتر نمى رود.
پزشکان گفته اند: به، چهره را زیبا مى کند و مقوى و مفرح قلب و دماغ و معده و براى روح حیوانى و نفسانى نشاط آور است و بسیارى از اعضاء بدن و مثانه را در کارشان کمک مى کند و لذا ادرارآور و ملیّن معده است و درد آن را تسکین مى دهد.
مى گوییم: هر درصد گرم به داراى 10 واحد ویتامین آ و 8 واحد ویتامین ب 1 و 21 واحد ویتامین ث مى باشد و مقدار زیادى املاح معدنى مانند آهن و منگنز و کمى کلر دارد.
5- انجیر

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «انجیر بخارات را از بین مى برد و استخوان را محکم مى کند و مو را تقویت مى کند و بیمارى را از بین مى برد و احتیاجى به دوا ندارد»(10).
امام در اینجا بیشتر خواص انجیر را به مقدار درک سائل بیان کرده است .
پزشکان گفته اند: انجیر میوه اى است که داراى عناصر مغزى و قندى است به بدن فایده فراوانى دارد. این میوه هضم غذا را بهتر مى کند و کار معده را تنظیم و صورت را زیبا و عضلات را فعال مى کند و اگر شب خورده شود حرکتهاى امعاء را منظم و در جسم ایجاد صحت و نشاط مى کند و خلاصه اینکه انجیر هم لذت و هم غذا و هم صحت است و گفته شده که انجیر در معالجه کبد و فاسد شدن خون مؤ ثر است و براى سل و سرطان نیز اثر دارد.
مى گوییم: انجیر داراى ویتامینهاى آ – ب – ث مى باشد همچنین مواد چربى و قندى و آهن و کلسیم دارد.
6- خرما

امام صادق (علیه السلام) در حالى که طبقى از خرما جلویش بود فرمود: «این چیست؟ گفتند: این خرما از نوع بِرنى است. فرمود: در آن شفاست» (11).
مى فرمود: «خرما درمان سم است و در آن بیمارى و ضررى وجود ندارد و هر کس موقع خواب هفت عدد خراما بخورد کرمهاى شکمش کشته مى شوند»(12).
امام مى خواست با گفتن اینکه خرما شفا دارد و بیمارى ندارد، مردم را به خوردن خرما تشویق کند و درصدد بیان تفصیلى منافع و خواص آن نبود به خاطر کثرت منافع آن و اینکه هیچ کس از آن بى نیاز نیست ولى علم امروز خواص آن را پس از بررسیهاى بسیار، به دست آورده است .
پزشکان مى گویند: در خرما فواید بسیارى وجود دارد. خرما بدن را گرم مى کند و خون غلیظ پاکیزه اى به وجود مى آورد و اگر با شیر خورده شود قوه باه (نیروی جنسی) را تقویت مى کند و جوشیده آن در التهاب و سرفه هاى خشک و التهابهاى ریه و تحریکها مجارى ادرار مفید است و خرماى خشک در خونریزى و اسهال و اصلاح لثه منفعت دارد و گفته شده که براى سرطان نیز نافع است چون داراى ماده منیزیم مى باشد که در سرطان اثر دارد. همچنین پژوهشگران تأکید دارند که در سرزمینهایى که خرما زیاد است، سرطان کم است و بزودى در آینده خواص دیگر خرما نیز کشف خواهد شد تا این سخن امام روشن شود که در خرما شفاست و بیمارى ندارد.
مى گوییم : در خرما ویتامینهاى ب و ث وجود دارد و محتوى قند و سلولز و مواد آلبومین و املاح معدنى و منیزیوم مى باشد.
فواید برخی سبزیها
7- کاهو

امام صادق (علیه السلام) فرمود: «بر شما باد کاهو که خون را صاف مى کند»(13).
پزشکان گفته اند: کاهو انواع ویتامینها را دارد و در آن بسیارى از املاح معدنى وجود دارد، مشروط بر اینکه آن قسمتى که بیشتر آفتاب دیده بخوردند.
«نیومان» دانشمند شیمى دان مى گوید: کاهو از نظر داشتن آهن بسیار غنى است و گلبولهاى قرمز خون را زیاد مى کند و لذا صورت و لبها را سرخ مى کند و اعصاب را آرامش مى بخشد و خواب آور است و چشم را شفاف مى کند و به رنگ مو مى افزاید.
مى گوییم: همه اینها از اثرات تصفیه خون است. پس در این سخن امام تأمل کن؛ و نیز گفته اند که کاهو داراى ویتامینهاى اى – ب – ث مى باشد و در آن ید و کلسیم و مواد قندى و چربى نیز وجود دارد و اگر خوب جویده شود به هضم غذا کمک مى کند.
8- کاسنى

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: «چه سبزى خوبى است کاسنى» (14).
و فرمود: «بر تو باد کاسنى که نطفه را زیاد و فرزند را زیبا مى کند»(15).
و فرمود: «هر کس شب کند در حالى که در شکم او هفت برگ کاسنى است، آن شب را از قولنج در امان خواهد بود»(16).
پزشکان گفته اند: کاسنى براى ضعف اعصاب و ضعف بینایى و فاسد شدن خون مفید است و بدن را پس از ضعف و لاغرى تقویت مى کند و قلب و کبد و کلیه را فعال مى سازد و رحم زنان را تمیز مى کند و تب را برطرف مى سازد.
مى گوییم : خدایا سخن امام چقدر رسا و جامع است و همه این خواص را که پس از این مدت طولانى گفته اند شامل مى شود. در باره این سخن امام که فرمود: «نطفه را زیاد و فرزند را زیبا مى کند» تأمل کن که در آن دو خاصیت براى کاسنى ذکر شده و این دو خاصیت حاصل نمى شود مگر پس از تعدیل رحم و پاکى آن و پس از تقویت قلب و اعصاب و پس از آنکه بدن قوت بگیرد؛ گویا که امام همه این منافع را با گفتن آن جمله در نظر داشته است .
در اینجا به این مقدار اندک از گفته هاى امام صادق (علیه السلام) در باره خواص و منافع میوه ها و سبزیها اکتفا مى کنیم. این نمونه ها نشانگر سرشارى علم او و گستردگى شناخت او از علم طب است .

________________________
پی نوشت:
1- طب الائمه و کشف الاخطار
2- کشف الاخطار
3- وسائل الشیعه، ج 3 ص 40
4- کشف الاخطار
5- وسائل الشیعه
6- کافى
7- وسائل الشیعه، 301
8- همان
9- همان
10- کافى
11- کافى
12- همان
13- کافى
14- بحار، ج 14
15- همان
16- همان

منبع:
طب النبى و طب الصادق
نویسنده: ابوالعباس مستغفرى و محمد خلیلى