بین عیب جویی و عیب زدایی تفاوت زیادی است عیب جویی به انگیزه تحقیر و کوچک شمردن است و عیب زدایی به قصد خیرخواهی و اصلاح

دستگاه سى‌تى‌اسکن کارش این است که عیب‌ها و نقص‌ها و مشکلات مغزى را برملا کرده و آشکار مى‌کند. حال، بعضى‌ها هم درست مثل دستگاه سى‌تى اسکن عمل مى‌کنند؛ تا شما را مى‌بینند، تمام معایب و نواقص و زیر و بم شما را رو کرده و بیرون مى‌کشند و از طریق پیامک‌ها و وبلاگ‌ها به گوش این و آن مى‌رسانند. عیبجویی و سرزنش کردن یکی از عاداتیست که امروزه شیوعش مثل آنفولانزای نوع (آ )شده ودر محیطهای مختلف کاری ، جمع دوستان و خانواده و…. اثرات خودش را می گذارد.

جستجوی عیبها و لغزشهای مردم و آشکار کردن آنها ، بی شک ناشی از دشمنی و حسد است ، و گاه در وجود انسان حالت و صفت زشتی پدید می آید که از آشکار شدن عیب دیگران ، احساس رضایت و خوشنودی می کند ، هر چند که از روی عداوت و کینه نباشد.

عیب جویی با هرانگیزه ای صورت گرفته باشد در نتایج شوم و وخیم آن تأثیری ندارد. بدگویی و غرض ورزی و عیب دیگران را نقل کردن صفا و صمیمیت را از بین می برد. دوستی و صداقت را به بی مهری و گاهی دشمنی بدل می کند و به جو اخوت و برادری لطمه جبران ناپذیری وارد می سازد ؛مخصوصا وقتی این آفت دامنگیر فضای خانواده شود آثار سو آن دو چندان می شود . فلانی چرا اینطوری هست ؟ یا چرا آنطور نیست؟ … در حالیکه شاید خود عیبجو مبتلا به همان درد باشد و از آن غافل باشد از این قبیل افراد به ((بدترین مردم)) یا (( شر الناس)) یاد شده . مولا علی (ع) می فرمایند:

شَرُّ النَّاسِ مَن کَانَ مُتَتَبِّعًا لِعُیُوبِ النَّاسِ عُمْیًا لِمَعَایِبِهِ1 بدترین مردم کسی است که عیوب مردم را دنبال کند و عیوب خود را نبیند .

بزرگترین عیب آن است که دیگری را به عیبی که مانند آن در توست ملامت کنی ؛امام باقر (ع) دراین مورد می فرماید: بزرگترین عیب برای انسان این است که عیب دیگران را با کنجکاوی به دست آورد، حال آن که خود نیز همان عیب را داشته باشد ولی آن را حس نکند.

عالمی فرموده :

یُبصِرُ أَحَدُکُمْ القَذَاهَ فِی عَینِ أَخِیهِ وَیَدَعُ الجِذْعَ فِی عَینِهِ.

بعضی از شـما خاری را در چشم برادر خود می بینید ، ولی شاخه درختی را در چشم خود نمی بینید

در وصف پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم آمده است: او هیچگاه عیب‌جویى نمى‌کرد، چون این فرمول را به خوبى دریافته بود که: مَنْ عابَ عِیْبَ ،هر کسى عیب دیگران را برملا کند، عیب‌هاى خودش برملا مى‌شود،

البته این نکته را هم نباید فراموش کرد که بین عیب جویی و عیب زدایی تفاوت زیادی است عیب جویی به انگیزه تحقیر و کوچک شمردن است و عیب زدایی به قصد خیرخواهی و اصلاح ؛ اولی با انگیزه دشمنی و خصومت و دومی با انگیزه دلسوزی و نصیحت توأم است اولی مذموم و نکوهیده ولی دومی تر آن مذموم وخیانت به شمار می آید

مَنْ رَأَی أَخَاهُ عَلَی أَمْرٍ یَکْرَهُهُ فَلَمْ یَرُدَّهُ عَنْهُ وَهُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهِ فَقَدْ خَانَهُ 2.

کسی که برادر دینی خود را ، گرفتار عمل ناپسندی می بیند و می تواند او را از این کار باز دارد ، اگر چنین نکند ، به او خیانت ورزیده است

وآن احادیث نظیر ” المومن مراه المومن ” مربوط به همین عیب زدایی است.

امام حسن عسگری (ع) فرمود : « کسی که برادر دینی خود را در پنهان پند دهد زینت بخش او شده است ، اما اگر در برابر دیگران نصیحتش کند موجب سرشکستگی او می شود . » 3

نصیحت در نهانی بهتر آید گره از جان و بند از دل گشاید

فراوری محمد ابراهیم باقریان

1.غرر الحکم ص421.

.2بحار الانوار ج71 ص190

3.« تحف العقول / ص 368»