حضرت امیر علیه السلام می فرماید: شیطان با هیچ کس شوخی ندارد و سراغ همه می رود و از هیچ کس نمی گذرد، سراغ قوی ترین رزمندگان، مجاهدان و شهادت طلبان تاریخ رفته و آن ها را فاسد کرده است. سر کینه، رقابت، جاه طلبی، ریاست طلبی و قدرت طلبی، ثروت طلبی و شهوت طلبی. به همین خاطر همه ما تا لحظه آخر در خطریم. باید دانست که فتنه بروز عملی شبهه است.
در آیات 2 و 3 سوره عنکبوت آمده است که آیا مردم فکر کردند که رها می شوند و هیچ آزمونی در کار نیست، باید گفت که یکی یکی شما را به صلابه آزمایش می کشیم و نمی گذاریم کسی بگوید که ما مؤمنیم.
باید معلوم شود که چه کسانی صادق و چه کسانی کاذب هستند. به ظاهر شما ما بازی نمی خوریم، بلکه همه شما باید آزمون پس دهید تا معلوم شود چه کسانی صادق اند و چه کسانی کاذب.
امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: زمانی که این آیات بر پیامبرصلی الله علیه و آله نازل شد من خدمت ایشان بودم و از ایشان پرسیدم و ایشان آیه را خواند و فهمیدیم عمده فتنه هایی که در این آیات نام برده شده، فتنه هایی است که بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله اتفاق خواهد افتاد که حق و باطل مخلوط شده است. چرا که زمان پیامبر صلی الله علیه و آله جنگ اسلام صریح و کفر صریح بود اما بعد از پیامبر، جنگ بین اسلام درست و اسلام قلابی بود. هر دو اسلام بودند و هر دو طرف می گفتند ما حامی پیامبریم، اصحاب پیامبریم، مجاهد راه قرآنیم. بنابراین دعوا خیلی پیچیده شد و تشخیص حق از باطل سخت شد. البته برای برخی افراد سخت شد و الا اگر کسی دقت می کرد و مبانی را می شناخت باز هم آسان بود.
حضرت امیر علیه السلام می فرماید: از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدم این چه فتنه ای است؟ رسول خدا فرمود: علی! پس از من این امت به فتنه خواهند افتاد و دچار انواع امواج آزمون خواهند شد.
پیامبر به علی بشارت داد که تو شهید خواهی شد اما نه در این جنگ، بلکه در زمانی که مردم دچار فتنه شده اند و با ایمان خود بر خداوند منت می گذارند و براساس شبهات عمل می کند و موضع می گیرند و وارد عمل می شوند.
امیرالمؤمنین علیه السلام در ادامه می فرماید: از پیامبر پرسیدم یعنی از دین برگشتگی؟ یعنی همه کافر می شوند؟ پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: نه! بلکه فریفتگی؛ این افراد بازی می خوردند. البته خود آن ها نیز دل شان می خواهد که بازی بخورند.
مخلوط شدن دوست و دشمن از عوارض چهارگانه فتنه است.
طی این 30 سال انقلاب در موارد متعددی برای کشورمان فتنه هایی پیش آمد که خود مردم و نیروهای انقلاب گاهی با یک دیگر درگیر شدند و نفهمیدند که حق و باطل چیست.
حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در حکمت سوم نهج البلاغه می فرماید: نگویید خدایا! پناه بر تو از فتنه، چون همه شما بی استثنا دچار فتنه خواهید شد. چرا که باید امتحان پس دهید و باید مشخص شود که شما صادقید یا کاذب.
ایشان در خطبه دوم نهج البلاغه در خصوص فتنه بحث می کند و می فرماید: فتنه چون شتری مست مردم را پی در پی پایمال می کرد و ناخن در ایمان آن ها می زد. فتنه مسئله ای است که به ایمان افراد ناخنک می زند. بعد امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: فتنه که می آید چند چیز نیز به دنبال آن می آید:
اول: تردید؛ یعنی این که همه به شک می افتند. دوم: اختلاف. سوم: بی ثباتی و تزلزل در ایمان. چهارم: گم کردن دوست و دشمن و مخلوط شدن دوست و دشمن.
شروع فتنه از هوای نفس و بدعت نظری در مفاهیم است. امام علی علیه السلام در خطبه 50 نهج البلاغه در خصوص این که فتنه چگونه شروع می شود صحبت می کنند و می فرمایند که شروع فتنه از دو جاست:
یک بعد نفسانی دارد یعنی خودخواهی؛ افرادی پیدا می شوند که خود محورند، دیکتاتورند، منفعت طلبند و فقط دنبال قدرت و پیروزی خودشان هستند.
دوم این که شروع فتنه از بدعت نظری در مفاهیم است؛ یعنی تغییر دادن اصول یا تحریف آن.
سپس گروهی از گروه دیگری کمک می خواهند؛ یعنی یک عده انحرافات فکری را تئوریزه می کنند و عده ای هم برای نفسانیت آن ها هیزم می ریزند و آن ها هم با نفسانیت خود روی مفاهیم تئوریک آن ها نفت می ریزند.

خداوند در زمان فتنه اهل حق را رها نمی کند

امام علی علیه السلام می فرماید: اگر باطل با حق در نیامیزد و مخلوط نشود حق طلبان به راحتی آن را تشخیص می دهند و کار باطل پیش نمی رود ولی در فتنه، فتنه گران اندکی از حق و باطل را می گیرند و آن را مخلوط می کنند. یعنی زمانی که سخن رانی یا منبر آن ها را گوش می کنید و یا مقاله و کتاب آن ها را می خوانید متوجه می شوید که مباحث درستی در آن وجود دارد ولی در واقع مقداری از حق و مقداری از باطل با هم مخلوط و ارائه شده است؛ یعنی این مطالب، باطل صریح نیست.
حضرت امیر علیه السلام می فرمایند: این جاست که بازار شیطان گرم می شود و در جامعه یارگیری می کند. با این حال این جا هم اگر کسی اهل حق باشد و تقوا حق داشته باشد، حضرت امیر می فرمایند که خداوند رهایش نمی کند.
حضرت در خطبه 151 نهج البلاغه می فرماید: مردم! شما هدف گیری شده اید و مورد آماج بلا و امتحان هستید. بیدار شوید و از مستی وفور نعمت و از سختی عقوبت بترسید. آن گاه که غبار شبهه برانگیزد برجای خویش بمانید، حرفی نزنید و اقدامی نکنید و اگر نمی توانید حق و باطل را تشخیص دهید براساس تعصب و احساسات موضع نگیرید. فرمود: وقتی نمی دانید حق و باطل چیست اگر تقوای حق طلبی دارید، آرام باشید. زمانی که متوجه نمی شوید و حجت عقلی و شرعی ندارید و بخواهید براساس احتمال، حدس، گمان، تبلیغات و تلقینات موضع بگیرید بیدار باشید و آن گاه که غبار شبهه بر می خیزد، برجای خویش بمانید تا حجت پیدا کنید.
حضرت امیر علیه السلام فرمودند: فتنه وقتی می آید در ابتدای آن نمی فهمید که فتنه است، چرا که همه چیز مرتب، قشنگ، درست و تئوریزه شده است. فرمود: که این جا جای صبر و دقت است.آغاز فتنه از افرادی است که بر سر قدرت، ثروت و ریاست مسابقه می گذارند و چون سگان این مردار را از دندان یک دیگر می ربایند و یک دیگر را می جویند و پس از مدتی پیروان از رهبران اعلام بیزاری و برائت می کنند و رهبران شان از پیروان شان گلایه می کنند. هریک تقصیر را بر عهده دیگری می گذارد و چون دشمنان از یک دیگر جدا می شوند، هیچ یک مسئولیت آن چه کردند و مسئولیت فتنه را بر عهده نمی گیرند و یک دیگر را با لعنت دیدار می کنند.

مبادا امام حاکم خود را در این فتنه ها تنها بگذارید

حضرت امیر علیه السلام می فرمایند: وقتی شبهه بر می خیزد بر جای خویش بمانید، آن گاه که شبهه گرد و غبار می کند، فتنه از ره گذرهای پنهان و غیر آشکار در می آید، پس آن گاه به رسوایی و زشتی می گراید.
امام علی علیه السلام در خطبه 93 نهج البلاغه می فرماید: فتنه زمانی که می آید از روبرو شناخته نمی شود، وقتی که تمام می شود از پشت سر شناخته می شود. یا در جای دیگری می فرماید: ای مردم! امام حاکم خود را در این فتنه های تنها مگذارید تا بعدها خود را سرزنش کنید. خود را در آتش فتنه ای که پیشاپیش آن رفته اید بی اندیشه در می آورید. همانا من برای شما چراغم در تاریکی، هرکس در تاریکی است و حق را از باطل نمی شناسد به این چراغ بنگرد، به من بنگرد و راه را بیابد.
منابع:
برگرفته از سخن رانی دکتر حسن رحیم پور ازغذی
نسیم وحی، شماره 23.