امام رضا علیه السّلام در ادامه‌ی فرمایش خود در معرّفی امام فرموده اند:
«الامام… الوالد الشفیق… و الام البره بالولد الصغیر. » (1)
امام… پدر دلسوز… و مادر مهربان نسبت به بچّه ی کوچک است.
یک پدر دلسوز در مقابل فرزند خود احساس مسؤولیّت می کند و نگران اوست. پدر بیش از آن که به فکر راحتی خود باشد، به آسایش فرزندش می اندیشد. می کوشد تا بهترین امکانات را برای او فراهم کند و در مقابل زحمتی که می کشد، هیچ توقّعی ندارد. پدر و مادر با دیدن آسایش فرزندشان خوشحال می شوند و از «احسان» و محبّت به فرزند خود لذّت می برند. اگر شاهد موفّقیّت و پیشرفت او باشند، واقعاً شادمان می شوند. در مقابل، اگر خدای ناکرده یک نقیصه یا عیب و مشکلی برای فرزند پیدا شود، حقیقتاً آن را مشکل خود می دانند. حتّی اگر فرزندشان بزرگ باشد، باز هم نسبت به او همان حالت را دارند. این حالت پدر و مادر، برخاسته از محبّت قلبی آنهاست. وادی محبّت، وادی خاصی است و تا کسی اهل آن نباشد، ظرائف و لطائف آن را درک نمی کند. اگر کسی پدر یا مادر نباشد، نمی تواند احساس آنها را نسبت به فرزندشان درک کند.
از طرف دیگر، خطای فرزند هم موجب ناراحتی پدر و مادر می شود. آنها در مقابل دیگران خود را مسؤول رفتار فرزندشان می دانند. به عنوان مثال، اگر بچه در مدرسه کار خلافی انجام دهد و به شکلی خبر آن به پدر و مادر برسد، آنها بسیار ناراحت و از رفتار فرزندشان خجالت زده می شوند و از اولیای مدرسه عذرخواهی می کنند. توّجه داریم که فرزند خطا کرده، ولی پدر، عذر می خواهد؛ چون فرزند منسوب به پدر است. پس یکی از خصوصیات پدر دلسوز این است که نسبت به کارهای خوب یا ناشایست فرزند خود بی تفاوت نیست و گناهان او را به گردن می گیرد.
امام علیه السّلام هم که حقیقتاً پدر دلسوز امّت خود هستند، از گناهان شیعیان بسیار آزرده می شوند و خطاهای آنها را منسوب به خود می دانند. معصومین علیه السّلام که خود را نزد خداوند گناهکار و مقصر می دانند، یکی از وجوه استغفار و توبه‌ی ایشان، به گناهان شیعیان آنها مربوط می شود. لذا در آیات و روایات، مکرر نقل شده که پیامبر صلی الله علیه و آله چه اندازه نگران امّت خود بوده اند و همواره خبر بخشوده شدن امّت برایشان بشارت بزرگی بوده است.
به عنوان مثال در ابتدای سوره ی فتح می خوانیم:
«انا فتحنا لک فتحاً مبیناً. لیغفرلک الله ما تقدم من ذنبک و ما تأخر. » (2)
(ای پیامبر) ما برای تو، فتح آشکاری قرار دادیم تا خداوند گناهان گذشته‌ی دور و نزدیک تو را ببخشاید.
پیامبر صلی الله علیه و آله نه تنها از گناه، معصوم بوده، بلکه از ترک اولی هم مصون بوده اند. پس منظور از بخشوده شدن ایشان چیست؟
امام هادی علیه السّلام به این سؤال پاسخ روشنی داده اند:
درباره‌ی قول پروردگار که به پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:
«برای این که گناهان گذشته‌ی دور و نزدیک تو را ببخشایم» از امام هادی علیه السّلام سؤال شد. حضرت فرمودند: پیامبر صلی الله علیه و آله چه گناهی در گذشته‌ی دور و نزدیک داشته است؟ (یعنی ایشان گناهی نداشته اند) همانا خدا گناهان شیعیان امیرالمؤمنین علیه السّلام را – چه آنها که گذشتند و چه آنها که ماندند – بر پیامبر صلی الله علیه و آله بار کرد و سپس آنها را برای حضرتش بخشود. (3)
امام زمان علیه السّلام که وارث پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السّلام هستند، همین حالت را نسبت به شیعیان خود دارند. چرا که این حالت، مقتضای «الوالد الشفیق» بودن آن امام همام است. لذا ما در زیارت آل یس به امام عصر علیه السّلام این گونه سلام می دهیم:
«السلام علیک حین تحمد و تستغفر. » (4)
سلام بر تو آن گاه که (خدا را) حمد می کنی و (از او) طلب مغفرت می نمایی.
وقتی ما توّجه کنیم که در حالی به امام زمانمان سلام می کنیم که حضرتش به خاطر گناهان ما در پیشگاه خدای مهربان – شرمسار و سر به زیر افکنده – طلب عفو می نمایند، حال دیگری پیدا می کنیم. اگر ما دوست دار این پدر مهربان باشیم، نمی توانیم خجلت ایشان را به جهت کارهای زشت خود تحمّل کنیم.
راستی امام عصر علیه السّلام تا چه اندازه باید به خاطر کارهای بد شیعیانشان در پیشگاه الهی احساس شرمندگی کنند؟! به همین جهت است که ائمّه ی اطهار علیهم السّلام از شیعیان خود خواسته اند که:
«کونوا دعاه الی انفسکم بغیر السنتکم و کونوا زیناً و لا تکونوا شیناً. » (5)
(مردم را) با غیر زبان هایتان به سوی (مذهب) خود دعوت کنید و (برای ما) زینت (مایه ی آبرومندی) باشید و مایه ی ننگ نباشید.
لطف پدرانه ی امام علیه السّلام همواره شامل حال شیعیان است، ولی متأسّفانه اغلب شیعیان از این امر مهم غافلند. امام عصر علیه السّلام وظیفه ی پدری خود را در هر زمان انجام داده و می دهند، ولی آیا فرزندان ایشان هم در مقابل این پدر دلسوز به وظیفه ی خود عمل می کنند؟! آن حضرت نه تنها پدر دلسوز امّت، بلکه مادر نیکوکار نسبت به بچه ی کوچک هم هستند. علاقه و محبّت مادر به بچه ی کوچک بسیار روشن است و بالاترین مظهر محبّت به شمار می آید؛ چرا که بچه کوچک بیشتر نیازمند رسیدگی و توجّه است.
ما شیعیان باید باور کنیم که محبّت امام عصر علیه السّلام به ما، مجموع محبّتی است که یک پدر دلسوز و یک مادر مهربان نسبت به فرزند کوچک خود دارند و باید قدر این نعمت بسیار بزرگ الهی را بدانیم و آن را پاس بداریم.

پی نوشتها:

1. اصول کافی: کتاب الحجّه، باب نادر جامع فی فضل الامام علیه السّلام و صفاته، ح1.
2. سوره ی فتح آیات 1و2.
3. تفسیر کنز الدقائق: ج 12 ص 269.
4. احتجاج طبرسی: ج 2 ص 316.
5. اصول کافی: کتاب الایمان و الکفر، باب الورع، ح 9.
منبع: کتاب آشنای غریب