نویسنده:حضرت آیه اللّه العظمی مظاهری

یکی از شرایط موفقیت در اداره ی خانه، خاصه برای مرد، عدم سخت گیری است.

بهانه گیری
سخت گیری در خانه مصادیق مختلفی دارد. از جمله مصادیق آن بهانه گیری در محیط خانه است. گاهی انسان در جامعه یا در محیط خانه دنبال بهانه می گردد. از این عمل جز ناراحتی خود و دیگران حاصلی به بار نخواهد نشست.
صفت «سخت گیری» جزیی از «منفی نگری» است و در نکوهش نگرش منفی در درسهای پیش سخن رفته است.
در اثر «بهانه گیری» کانون گرم خانواده سرد می شود و زمینه برای رشد سایر اختلافات و ناسازگاری ها مناسب خواهد شد.
متأسفانه، غالباً زمینه ی «بهانه گیری» برای شخص «منفی نگر» فراهم است. زیرا، در گفتار و کردار آدمی همواره نقایص و اشتباهات وجود دارد. هر اندازه که شخص «منفی نگر» باشد، از زمینه موجود
«بهانه گیری» بیشتر بهره می جوید و سخنان تند و نیش دار و کردار بد، صفا و صمیمیت و محبت را از میان می برد.
از این رو بر شما عزیزان است که در زندگی از بهانه جویی و منفی نگری شدیداً پرهیز کنید و بلند همت و دریا دل و جوانمرد و با گذشت باشید همان طوری که مکرراً بیان شد، در هر محیطی که زندگی می کنید، به ویژه محیط خانه، علاوه بر این که باید ازاشتباهات و نقایص چشم پوشی نمایید نفس خود را به گونه ای تربیت کنید که اساساً بدیها و نقاط ضعف را نبینید.

عفو و صفح
خداوند تبارک و تعالی در قرآن به ما دستور «عفو» و «صفح» داده است. (1) «عفو» حالتی است که چنانچه انسان آن را داشته باشد، با وجود دیدن عیوب و اشتباهات دیگران، از آن در می گذرد. ولی، اگر کسی «صفح» داشته باشد دارای «سعه ی صدر» می شود که بدیها و نقایص و اشتباهات را نمی بیند.

عوامل مؤثر در سلامت روحی فرزندان
اگر می خواهید فرزندتان از نظر روحی سالم باشد، باید در خانه «سخت گیری» و «بهانه جویی» نکنید، از «منفی نگری» بپرهیزید، «سعه ی صدر» داشته باشید و با سختی های زندگی و
مصیبتها مردانه مقابله کنید.سعی کنید با همسر خود مطابقت و موافقت داشته باشید که در روایت می خوانیم: «مرد به سبب اشتیاق و میل خانواده ی خویش غذا می خورد.یعنی: مرد در خوراک هم با خانواده خویش هماهنگ می شود و طعام مورد پسند آنها را می خورد».
این مطابقت در موارد دیگر نیز لازم است. مثلاً بگونه ای لباس بپوشد که با علاقه همسرش مطابقت نماید. به شیوه ای تکلم کند که او می پسندد. بنابراین، هر کدام از مرد و زن باید خود را با خانواده هماهنگ کند. از آنها پیروی نماید، نه اینکه مغرورانه آنها را به متابعت از خود فراخواند.
از این روایت درس می گیریم که نه تنها در خانه نباید سخت گیری و بهانه جویی کنیم، بلکه لازم است از خانواده ی خود متابعت و با آنها موافقت نماییم تا موجب جلب محبت و ازدیاد صمیمیت و گسترش رفاقت در محیط خانه شویم.

عدم سخت گیری در مباحات
مصداق دیگر «سخت گیری» این است که در مباحات سختگیری نکنیم. اگر در مباحات سختگیری نکردیم، می توانیم از انجام مکروهات پیش گیری کنیم. گاهی نیز نباید در مکروهات سختگیری کنیم تا بتوانیم از ارتکاب محرمات جلوگیری نماییم. اگر انسان در اموری که شارع مقدس اجازه داده است، عقل پسند هم هست و با عرف مردم مسلمان نیز مغایرتی ندارد سختگیری کند و به تعبیری عامیانه «مقدس مآب»
باشد. تأثیری منفی به دنبال خواهد داشت که از جمله آن آثار منفی روی آوردن زن و فرزند به «مکروهات» است و اگر در بعضی از موارد استثنایی و ضروری بخواهد از انجام مکروهات پیش گیری کنید نتیجه ی منفی به بار خواهد داد.

نتیجه ی سخت گیری در مکروهات
فراموش نشود که اگر در مقام موعظه و نصیحت باشیم و در اندیشه بیان مصالح و مفاسد هستیم، باید بر انجام ندادن مکروهات و غوطه نخوردن در مباحات اصرار کنیم. ولی، در مقام عمل نباید بر خانواده سخت بگیریم که اثرات نامطلوبی در پی دارد.
از این رو، اگر همسر شما کار مکروهی را بجای آورد نباید با شدت و خشونت از آن جلوگیری کنید. چون ممکن است که این سخت گیریها باعث بروز لجاجت شود و نه تنها نتیجه ی مطلوب گرفته نمی شود بلکه اثر معکوس نیز خواهد داشت.
برخی از تمایلات و خواستهای زن اگر در محیط خانه اشباع و برآورده شود، باعث پیش گیری از وقوع یک سلسله مفاسد در بیرون از منزل می شود. بنابراین توصیه می کنم که در خانه، مقدس و متقی باشید، ولی هرگز «خشک» نباشید و از سخت گیریهای بی مورد و بیجا در محیط خانه و در مورد همسر و فرزندان بپرهیزید.

سخت گیری در واجبات
غالباً سخت گیریهای مطابق خواسته ی شرع مقدس و عقل عرف نیست. ما باید در جایی سخت بگیریم که خداوند تعالی سخت گرفته باشد (مثلاً) در امور واجب. البته، سخت گرفتن در امور واجب هرگز به معنای خشونت و تندی نیست بلکه منظور این است که در واجبات باید جدی و محکم بود و هم چنین است درباره محرمات.
از این رو، در مورد حجاب در بیرون از منزل باید جدی و محکم بود مخصوصاً در باره ی خانواده هایی که نمونه و الگو برای دیگر اقشار جامعه هستند.

نظر شرع مقدس در سختگیری در مباحات
اما، در مباحات و حتی گاهی در مکروهات نیز سختگیری صحیح نیست. مثلاً همسر خود را در خانه محصور کند و به او اجازه ندهد که به منزل پدر، مادر و خویشاوندان برود. از این رو بر شما عزیزان است که در مورد «مباحات» سخت گیر نباشید و پیش از شرع گام بر ندارید تنها آنچه را که مورد نظر شارع مقدس است انجام دهید. این را به یاد بسپارید که با سخت گیری و خشونت نمی توان به «موعظه» و «کنترل کردن» زن پرداخت.
«سخت گیری» نوعی «تفریط» در کارها است و «افراط» و «تفریط» هر دو برای هر کاری و در هر جامعه ای، از جمله محیط خانه، زیان آور است و آنچه همواره مورد نظر اسلام است، حالت «اعتدال» است.
پس سخت گیری در مباحات دستور شرع مقدس نیست و نباید بی دلیل در این امور به زن و فرزندان خویش سخت گیری کنیم.

عدم سختگیری در امور مادی
مصداق سوم سخت گیری در خانه، مربوط به «امور اقتصادی» است. مرد اگر بتواند خانواده اش را از نظر اقتصادی در رفاه قرار بدهد، ثواب بسیاری می برد.
روایات بسیاری ناظر به این معنا است، از آن جمله روایات زیر:
«الکادُ لِعیاله کَالمُجاهد فی سبیل الله»
«کسی که برای رفاه خانواده اش کار کند همچون مجاهد در راه خداوند است.»
همچنین، در روایات می خوانیم که اگر کسی به بازار برود، و برای زن و فرزندش چیزی بخرد که آنها خوشحال بشوند، خداوند از دست او خشنود می شود.
و نیز بدترین انسانها کسانی هستند که در صورت توانایی، زن و فرزندان خود را در تنگنای اقتصادی قرار می دهند. بنابراین در روایات آمده است: پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله وسلم) بر جنازه ی شخصی که تمام داراییش را درراه خدا بخشیده بود، نماز خواندند. ولی، وقتی به پیغمبر (صلی الله علیه و آله وسلم) خبر دادند که این شخص تمام اموال خود را در راه خدا داده بود و زن و فرزندش گرسنه
هستند، رسول خدا(صلی الله علیه و آله وسلم) ناراحت شدند و فرمودند: اگر می دانستم، بر جنازه ی او نماز نمی گذاردم.

اهمیت رفاه خانواده
خانواده را در رفاه قرار دادن از «صدقه» و «انفاق» بهتر است. اینکه گفته اند «چراغی که به منزل رواست به مسجد حرام است»، سخن بسیار به جایی است و برخاسته از تعالیم اسلام. ناگفتهن نماند که بعضی خرجهای بی جا و غیر لازم می کنند، مثلاً یک مهمانی ترتیب می دهند و چند هزار تومان پول خرج می کنند به طوری که شبهای دیگر زن و فرزندانشان ناچارند که گرسنه بخوابند یا گاهی در بیرون از خانه اسراف می کنند، ولی بر خانواده ی خویش بخل می ورزند. این شیوه ی بسیار ناپسندی است و اگر «حرام» نباشد، در «سرحد حرمت» است. هم چنین، برخی از مردان برای خودشان بسیار اهمیت قایل می شوند و به خوراک و پوشاک خود اهمیت فراوانی می دهند، ولی در مورد خانواده سخت می گیرند و آنها را در تنگنا قرار می دهند. این نیز از صفات مردانگی بدور است.
سعی کنید خانواده ی خود را بر خویشتن مقدم بدارید، رفاه آنها را فراهم کنید، هرگز آنها را در تنگنا قرار ندهید و خوشی و خشنودی آنان را به دست آورید. این امر را حتی در مورد غذا خوردن نیز
رعایت کنید به طوری که تنهایی و در بیرون از منزل غذا نخورید. خانوادگی به مهمانی نروید.
از آنچه آمد، در می یابیم که در دو حالت ممکن است خانواده ی انسان در تنگنا قرار گیرند که هر دو مورد از نظر اسلام و عقل سلیم محکوم است:
1-سختگیری در مباحات
2-بخل ورزیدن

پی نوشت

1-سوره ی نور، آیه ی22.
منبع:کتاب خانواده در اسلام