چطور با استرس روزهای اول مدرسه فرزندمان کنار بیاییم؟
مهرماه بالاخره رسید و فصل مدرسه ها برای بچه ها دوباره از سر گرفته شد. بسیاری از این بچه ها کلاس اولی هستند و این نخستین تجربه دوری از خانواده و والدین شان است. اما والدین هم به نوبه خود در این تجربه شریک می شوند و استرس و دلواپسی ای به سراغ شان می آید که قبلا وجود نداشته است.
این استرس به ویژه مادر خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد: به واسطه احساسات مادرانه او، تحمل فرستادن فرزندان به محیطی ناآشنا برایش دشوارتر می شود.
اگر شما هم چنین تجربه ای در پیش دارید و از همین حالا دلواپس شروع فصل مدارس شده اید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
در این مطلب با اتکا به اظهار نظرهای دو مشاور متخصص، شما را با راهکارها و نکته هایی آشنا خواهیم کرد که برای مدیریت استرس ناشی از شروع مدارس مؤثر خواهند بود.
به تازگی، یکی از مراکز آموزشیِ پرورش کودکان مطالعه‌ای آماری انجام داده است. در این برآورد، نظرسنجی از همه اعضای خانواده ها نشان می دهد: ۶۳ درصد معتقدند که مادرِ خانواده بیشترین استرس و فشار را هنگام شروع مدارس و روز اول مدرسه ها متحمل می‌شود.
این در حالی است که تنها ۲۷ درصد از خودِ کودکانی که باید به مدرسه می رفتند، نگرانی بیشتری در مقایسه با مادرانشان داشتند.
به‌باور میشل لِوین، خانواده درمانگر، رسیدن به چنین نتیجه ای اصلا جای تعجب ندارد. او در این باره می‌گوید: «وقتی قرار است بچه ها برای بار اول به مدرسه یا مهدکودک بروند، والدین کار دشواری برای وفق دادن خودشان با شرایط جدید خواهند داشت که طبیعی است. برای خیلی از خانواده ها، این تجربه به‌منزلهٔ نخستین باری است که بخشی از کنترل و نظارتشان بر بچه‌ها را از دست می‌دهند.»
به‌نظر لوین، روز اول مدارس تقریبا برای همهٔ والدین دشوار و استرس زاست؛ ولی هستند پدر و مادرهایی که در این میان، برای وفق دادن خودشان با شرایط جدید، در مقایسه با دیگران به حمایت و کمک بیشتری نیاز دارند.
میشل لوین و دکتر سارا بُد که در ادامه اظهارنظرهای او را هم بازگو می‌کنیم در این زمینه برای ما راهکارهایی دارند. پدر و مادرها می توانند با استفاده از این راهکارها، دلواپسی و استرسشان را مدیریت کنند: استرسی که هنگام شروع فصل مدارس گریبان‌گیرشان می شود. در ادامه از جزئیات این راهکارها خواهیم گفت.
اهمیت تمرین کردن برای ایجاد عادات روزانه جدید و رفتن به استقبال رویداد تازه
دکتر سارا بُد، متخصص اطفال و سخنگوی آکادمی پزشکی اطفال آمریکا است و در زمینه سلامت کودک در مدرسه فعالیت می کند.
او به مادرانی که نگرانی و استرس ناشی از روزهای اول شروع مدارس صبرشان را لبریز کرده است پیشنهاد می کند: مدت زمانی را صرف فکرکردن به ریشهٔ این نگرانی ها کنند و به‌دنبال راه و روشی برای برطرف کردنشان باشند.
او در این باره می گوید: «شاید راه برطرف کردن این نگرانی ها برای شما این باشد که پیش از شروع مدارس، با معلم ها، مدیر یا ناظم مدرسه ارتباط برقرار کنید و با آنها از نگرانی‌هایتان صحبت کنید. چنین اقداماتی به این خاطر که درگیرتان می کند، با نوعی از احساس کنترل و تسلط بیشتر بر اوضاع همراه خواهد بود.»
بنا به گفتهٔ او، چنین آماده شدنی برای شروع مدرسه حکم تمرین کردن برای رویدادی را پیدا می‌کند که پیش‌ِرو دارید؛ همان طور که می‌دانید، با تمرین کردن می‌توان از پس هر کاری برآمد و بر آن مسلط شد.
این تمرین کردن علاوه بر موردی که گفته شد، به افزودن عادات روزمرهٔ جدید هم ربط پیدا می‌کند؛ به این معنا که از چند روز قبل از شروع مدارس، بهتر است وظایفی را که در آن هنگام خواهید داشت به عادات و کارهای روزمره اضافه کنید.
مثلا از چند روز قبل می‌توانید فرزندانتان را صبح‌ها زودتر از خواب بیدار کنید، لباس هایی که قرار است صبح‌ها بپوشند از شب قبل آماده کنید یا ساعت صرف صبحانه را از همین حالا مشخص کنید. به این صورت، تغییراتی که با شروع مدارس همراه می‌شوند، کمتر آزاردهنده و بیشتر قابل تحمل خواهند شد.
دکتر بُد در این باره می‌گوید: «اگر با پیداکردن راهی بتوانید صبح‌ها را با فرزندتان با کارهای مثبت شروع کنید، به مرور عادت روزمرهٔ تازه ای ایجاد می‌کنید و از شدت استرس و دلواپسی کم می‌کنید.»
جلوگیری از سرایت دلواپسی والدین به فرزندان
علت و ریشهٔ اصلی استرس در خیلی از پدر و مادرها، نگرانی درباره این است که کودکشان قرار است وارد محیطی کاملا جدید و ناآشنا شود؛ این مسئله می‌تواند باعث دلشوره آنها شود.
طبق گفته‌های میشل لوین، پدر و مادرها باید به خاطر داشته باشند که حق ندارند تجربه کردن فرزندان را کنترل کنند؛ آنها صرفا حق دارند واکنش خودشان در مواجهه با این رویداد جدید را کنترل کنند.
لوین از پدر و مادرها می‌خواهد که به خاطر داشته باشند وظیفه شان دور نگه داشتن فرزندان از عوامل استرس زا یا تجربه های ناخوشایند نیست؛ به جای چنین افکاری، پدر و مادرها بهتر است بر این متمرکز باشند که به فرزندان در درک بهتر احساساتشان کمک کنند: از آنها بخواهند راجع به این احساسات صحبت کنند و راهکارهایی برای کنار آمدن با دشواری های آینده در اختیارشان بگذارند.
لوین در این باره توضیح می‌دهد: «البته اینکه بخواهید ازقبل به استقبال شرایط جدید بروید و راجع به آن آگاهی پیدا کنید برایتان دشوار خواهد بود؛ اما شناخت و درک بهتر مسئله و تلاش برای کنارآمدن با آن، هم به نفع شما خواهد بود و هم به نفع فرزندانتان. به این صورت هر دو راحت تر به شرایط جدید عادت خواهید کرد.»
والدینی که دلواپس تجربه جدید فرزندانشان هستند و تلاشی برای مخفی نگه داشتن این دلواپسی نمی‌کنند، شرایط را برای همه دشوارتر می‌کنند؛ چون این استرس و دلواپسی به فرزندان هم سرایت می‌کند. سارا بُد در این باره می‌گوید:
«در نهایت، این رفتار والدین است که تعیین‌کنندهٔ اصلی خواهد بود. چنین دلواپسی هایی فکر بچه‌ها را هم درگیر می‌کند: مثلا مدام سؤال کنند آیا مدرسه‌ای که انتخاب کرده‌اند گزینهٔ مناسبی است یا نه و یا راجع‌به این صحبت کنند که بچه‌ها با ورود به مدرسه، توانایی کنارآمدن با شرایط جدید را خواهند داشت یا اذیت خواهند شد.»
اهمیت کمک کردن به کودکان برای کنارآمدن با شرایط جدید و پذیرفتن آن
اما تنها والدین نیستند که با شروع فصل مدارس دچار استرس و دلواپسی می‌شوند. بیشتر فرزندان هم با چنین احساساتی سروکار پیدا می‌کنند. در این وضعیت، نقش والدین برای کمک‌کردن به آنها برای کنار آمدن با شرایط جدید مهم و حیاتی است.
سارا بُد در این باره می‌گوید: «هرچه بیشتر بتوانید از ناآشنایی این تجربهٔ جدید برای بچه‌ها کم کنید و به آنها در درک و شناخت بهتر اوضاع و شرایط در مدرسه کمک کنید، بهتر است. مثلا برنامه‌ای بگذارید و پیش از شروع مدارس، با فرزندتان به مدرسه جدیدش بروید؛ همچنین، راجع‌به تمامی چیزهایی صحبت کنید که باید در این محیط جدید انتظارش را داشته باشد؛ همین‌طور با هم راجع‌به این صحبت کنید که روز اول مدرسه احتمالا برایش چطور خواهد بود. با این کارها می‌توان به بچه‌ها کمک کرد.»
بنا به گفتهٔ او، اضافه‌کردن این کارها به عادات روزمرهٔ فرزندان نقش بسزایی در کنارآمدن آنها با شرایط جدید خواهد داشت.
البته بعضی از بچه‌ها در مقایسه با دیگران بیشتر دلشوره پیدا می‌کنند و مضطرب می‌شوند. در این صورت، بهتر است از امکاناتی استفاده کنیم که بعضی از مدرسه‌ها در اختیارمان می‌گذارند. سارا بُد در این باره می‌گوید: «از مسئولان مدرسه کمک بخواهید. آنها شما را در مسیر درست قرار خواهند داد. مثلا بعضی از مدرسه‌ها مشاوره با متخصص کودکان یا راهکار دیگری مثل این را پیشنهاد می‌کنند.»
کنار آمدن قهرمانانه با روز اول مدرسه
وقتی روز اول مدرسه‌ها از راه می‌رسد، بچه‌های کلاس اولی دچار تنش و نگرانی می‌شوند. این وضعیت کاملا معمولی و طبیعی است.
پدر و مادرهایی که ازقبل راجع به چگونگی کنارآمدن فرزندشان با شرایط جدید دلواپسی و استرس داشتند، در چنین شرایطی وسوسه می‌شوند که خداحافظی با فرزندشان را طولانی‌تر کنند. لوین و بُد پدر و مادرها را از این کار منع می‌کنند. به‌توصیۀ این دو متخصص، والدین باید به همان برنامهٔ تعیین شده پایبند باشند و این خداحافظی را طولانی تر از حد معمول نکنند.
سارا بُد در این باره می‌گوید: «ما به والدین می‌گوییم که طولانی تر کردن این لحظهٔ جدایی، در حالت معمول، بچه‌ها را آرام نمی‌کند؛ بلکه شرایط را برایشان دشوارتر می‌کند. بعضی از بچه‌ها دچار اختلال اضطراب یا ناراحتی دیگری نظیر آن هستند و روز اول مدرسه برایشان دشوارتر از دیگران می‌شود؛ اما برای بچه‌های معمولی بهترین کار این است که واقع بینانه با آنها از تجربۀ جدیدشان صحبت کنیم و اجازه بدهیم با شرایط تازه کنار بیایند.»
به جای طولانی کردن لحظه جدایی، بهتر است به فرزندان قوت قلب بدهید: به آنها اطمینان بدهید که روزی عالی و پرنشاط خواهند داشت؛ در نهایت، آنها را با معلم شان تنها بگذارید. در بیشتر مواقع، معلم‌ها خودشان به خوبی می‌دانند چطور با بچه‌های کلاس‌اولی رفتار کنند تا راحت‌تر به شرایط جدید عادت کنند و بی قراری نکنند.
سارا بُد در این باره می‌گوید: «اغلب از معلم‌ها می‌شنوم که بچه‌ها ۱۰ دقیقه بعد از آنکه والدین‌شان مدرسه را ترک می‌کنند، آرام می‌شوند. این در حالی است که اگر والدین در مدرسه بمانند، دل شوره و استرس بچه‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود.»
توصیه میشل لوین به والدین این است که در لحظهٔ خداحافظی، بر خودشان مسلط باشند، حتی اگر این کار برایشان چندان راحت نباشد. او در این باره می‌گوید:
«وقتی بچه‌ای دلهره پیدا می‌کند، شروع به گریه و زاری می‌کند. او فرضا می‌گوید: تو رو خدا تنهام نذار، مجبورم نکن برم. در این وضعیت، طبیعی است که والدین او احساساتی، نگران و کلافه شوند.»
میشل لوین والدین را تشویق می‌کند تا در شرایطی مانند این، نقل‌قول مورد علاقه اش را به خاطر بیاورند:
او اضافه می کند: «بهترین کار این است که در کمال آرامش خاطر، فرزندتان را درِ مدرسه پیاده کنید، در تمام طول مدت لبخند به لب داشته باشید و بعد که رفت، اگر دوست داشتید به گوشه و کناری بروید و کمی برای خودتان گریه کنید. تا جای ممکن، باید از نشان دادن واکنش‌های احساسی مانند این دربرابر چشمان فرزندتان خودداری کنید.»
برنامه ای را که ازقبل با فرزندتان چیده اید به یادش بیاورید؛ آنگاه به او بگویید که عاشقش هستید؛ سپس به معلمش اعتماد کنید تا عهده دار باقی کارها شود.
سخن آخر
شاید رعایت‌کردن این کارها به نظرتان آسان نیاید، اما در نهایت، هم برای شما و هم برای فرزندتان بهترین انتخاب های ممکن هستند.
به این صورت، شرایط زودتر از آنچه فکرش را بکنید به روال طبیعی برخواهد گشت و مدرسه رفتن بچه ها هم مثل کارهای دیگر تبدیل به عادتی روزمره خواهد شد.
منبع: سایت چطور
