بلوغ پدیده‌ای است که خانواده‌ها را درگیر مسائل جدیدی می‌کند. بنابراین این نگرانی همواره گریبان‌گیر والدین است که نمی‌دانند در دوران بلوغ فرزندشان چه رفتاری داشته باشند و چه بایدها و نبایدهایی را در این دوران حساس باید رعایت کنند. علاوه بر این خانواده‌ها باید با نشانه‌های بلوغ در هر دو جنس دختر و پسر آگاهی داشته باشند.
بلوغ چیست؟
قبل از هر چیز بهتر است تعریفی از بلوغ داشته باشیم. بلوغ یک دوره مشخص است که از طریق بعضی تغییرات در تکامل و رشد پسران نوجوان شناخته می‌شود. درواقع بلوغ مرحله‌ای از رشد انسان است که باعث گذار از کودکی و رسیدن به بزرگسالی می‌شود. فردی که دوران بلوغ را پشت سر گذاشته باشد بالغ نامیده می‌شود و از نظر جنسی، توانایی تولید مثل دارد. به طور کلی سه نوع بلوغ جسمانی، روانی و اجتماعی داریم. بلوغ بیشتر اشاره به تغییرات جسمانی در بدن مرد و زن دارد. این دگرگونی با نام بلوغ جسمانی شناخته می‌شود. علاوه بر آن بلوغ روانی نیز اشاره به رشد روانی و شخصیتی فرد دارد. بلوغ جسمانی معمولاً در دوران نوجوانی اتفاق می‌افتد. بلوغ روانی دیرتر و پس از بلوغ جسمانی روی می‌دهد. بلوغ اجتماعی مرحله تکاملی بلوغ انسان است که موجب تعیین شخصیت اجتماعی فرد می‌شود.
بلوغ در پسران
معمولا شروع سن بلوغ پسران دیرتر از دختران است. سرعت بلوغ نیز در پسران کمتر از دختران است و به همین دلیل دوران بلوغ و تکمیل نشانه‌های آن در پسران بیش از دختران طول می‌کشد. در پسرها غده هیپوفیز واقع در قاعده مغز شروع به ترشح هورمون‌هایی می‌کند که بیضه را برای تولید هورمون جنسی مردانه یعنی تستوسترون تحریک می‌کنند. این هورمون‌ها باعث ایجاد تغییراتی مثل بزرگی اعضای تناسلی و رشد موی بدن و سپس تولید اسپرم و افزایش میل جنسی می‌شوند.
بلوغ جسمانی
بیشترین تغییراتی که در سن بلوغ پسران شاهد هستیم تغییرات جسمانی است. بلوغ جسمانی به مجموعه تغییرات فیزیکی و فیزیولوژیکی در بدن انسان و سایر جانوران گفته می‌شود که بر اساس آنها، بیشتر بر اثر ترشح هورمون‌های گوناگون، بدن کودک تبدیل به بدن بزرگسال می‌شود. بیشتر این تغییرات جنبه جنسی دارند و به غدد و اندام‌های جنسی مرتبط می‌شوند. به همین علت بلوغ باعث ایجاد آمادگی، احساس نیاز و توانایی سکس و تولید مثل می‌شود. زمان، فرایندها و نشانه‌های بلوغ در پسران و دختران متفاوت است. جهش بلوغ اصطلاحاً به رشد جسمانی بسیار سریعی گفته می‌شود که معمولاً در اوایل بلوغ رخ می‌دهد که در نهایت موجب افزایش قد، وزن و رشد عضلات بدن می‌شود.
توجه: دخترها معمولاً زودتر از پسرها وارد بلوغ می‌شوند و قد می‌کشند زیرا این تغییرات در آنها معمولاً بین 8 تا 13 سالگی اتفاق می‌افتد. اما اکثر پسرها تا سن 9 تا 14 سالگی وارد بلوغ نمی‌شوند. به همین دلیل است که
طی این دوران دخترها معمولاً قدبلندتر از پسرها هستند. ولی در نهایت میبینیم که در سنین بالاتر این پسرها هستند که قدبلندتر هستند.
سن بلوغ پسران
اگر بخواهیم سن بلوغ پسران را دقیق‌تر بررسی کنیم باید بگوییم از سن ۱۰ تا ۱۲ سالگی باید مسائل مربوط به بلوغ به پسران نوجوان آموزش داده شود و اطلاعاتی در زمینه بهداشت و تغییرات فردی از طریق والدین در اختیار آنها قرار گیرد. سن بلوغ پسران در بلوغ زودرس ( که بادی از آن پیشگیری شود) در نه سالگی و بلوغ دیررس در ۱۴ سالگی آغاز می‌شود. ولی در کل فرایند بلوغ به دو تا پنج سال زمان برای کامل‌شدن نیاز دارد. بنابراین سن بلوغ پسران معمولا بین 9 تا 14 سالگی شروع می‌شود اما به خاطر داشته باشید که بلوغ زمانی شروع می‌شود که آمادگی‌اش را داشته باشید و هر پسری با سرعت مخصوص خودش رشد می‌کند.
کل فرآیند بلوغ را می‌توان به سه مرحله تقسیم نمود
قبل از بلوغ ( بین ۱۰ تا ۱۲ سالگی )
بلوغ جنسی ( ۱۳ سالگی )
بعد از بلوغ ( ۱۵ سالگی )
مرحله قبل از بلوغ
مرحله قبل از بلوغ که با رویش مو در اعضای بدن همراه است از ۱۰ تا ۱۲ سالگی شروع می‌شود که بهترین مرحله برای آموزش اطلاعات دوران بلوغ به پسران نوجوان است. نوسان شدید هورمون‌ها در بدن نوجوان در دوران بلوغ وی را تحریک‌پذیرتر، پرخاشگرتر و افسرده‌تر می‌سازد. معمولا ارائه اطلاعات در زمینه مسائل دوران بلوغ به دختران و پسران باید توسط والدین همجنس آنها و یا روانپزشک در این مرحله از بلوغ صورت بگیرد.
مرحله بلوغ جنسی
در این مرحله از سن بلوغ پسران هورمون‌های جنسی به تدریج افزایش می‌یابند و تغییرات بدنی را سبب می‌شوند. سلول‌های جنسی ایجاد شده و اسپرم‌های زنده در ادرار پسران نوجوان یافت می‌شود. آغاز این مرحله از ۱۳ سالگی است.
مرحله بعد از بلوغ
در مرحله بعد از بلوغ نیز صفات جنسی ظاهر شده و عمل تولید مثل کامل می‌شود. این مرحله از سن ۱۵ سالگی شروع می‌شود.
صفات جنسی شامل موارد زیر می‌شود:
رویش موهای زیر بغل و ناحیه تناسلی
این موها حدود یک سال بعد از شروع بزرگ شدن بیضه‌ها و آلت تناسلی ظاهر می‌شوند.
رویش موی صورت
رویش این موها پس از تکمیل رشد موهای ناحیه تناسلی اتفاق می‌افتد.
فعالیت غدد چربی
در اثر افزایش فعالیت غدد چربی ممکن است جوش‌هایی روی صورت و پوست بدن ظاهر شوند که به آن ها آکنه می‌گویند و محل شایع آنها صورت است.
عضله‌ای شدن
عضلات ( بخصوص عضلات سینه ) رشد می‌کنند و نیرو می‌گیرند.
تغییر صدا
تغییر صدا ناشی از رشد طناب‌های صوتی است. صدا در ابتدا خشن و بعد بم می‌شود و در ابتدا کمی ناهنجار و شاید دورگه است، ولی به تدریج آهنگ صدا مطلوب‌تر می‌شود.
زبرشدن پوست
در دوران بلوغ پوست زبر شده و رنگ آن خاکستری می‌شود. منافذ پوست هم بازتر و وسیع تر می‌شوند.
تغییرات روحی و روانی در سن بلوغ پسران
علاوه بر تغییرات جسمی و جنسی که با رسیدن به سن بلوغ پسران در آنها رخ می‌دهد، بلوغ با تغییرات عاطفی و روانی شگرفی در پسران نوجوان نیز همراه است. بی‌ثباتی عاطفی در رفتار نوجوان مشاهده می‌شود. رفتار او گاه بسیار ظریف و گاه بسیار خشن شده و امکان انتخاب‌های قطعی و صحیح برای نوجوان محدود می‌شود. نوجویی و نوخواهی هم در رفتارهایی مثل مدل‌های لباس و آرایش مو ایجاد می‌شود. نوجوان احساس استقلال پیدا می‌کند و با رشد و تحول روانی، رفتارهایی از خویش نشان می‌دهد که حاکی از پیام آنها مبنی بر رسیدن به استقلال است و امکان دارد با والدین، خانواده و مدرسه درگیری‌های مختلف پیدا کند. تصمیم‌گیری‌های خودسرانه با تکیه بر این ویژگی که دیگر خود را بزرگسال و از لحاظ فکری پخته می‌بیند، اتفاق می‌افتد. همچنین استرس و نگرانی‌هایی مثل رفتن به سربازی، عدم موفقیت در کنکور و ٰآینده مبهم شغلی وجود دارد که سردرگمی‌های نوجوان را افزایش می‌دهد که حمایت اطرافیان و مشاوره با افراد توانمند می‌توانند از پیدایش عواقب ناخوشایند روانی پیشگیری کنند.
منبع: سایت ستاره
