یکی از اهداف رسانه‌های غرب سست کردن نهاد خانوداه است.

چکیده:
در شماره قبل این مقاله گفته شد که رسانه‌ها در دوران کنونی، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند. مردم در طول شبانه‌روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند. ازاین‌رو نقش والدین در هدایت فرزندان در مواجه به اثرگذاری رسانه‌های مخرب بسیار مؤثر خواهد بود.
تعداد کلمات 897/ تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

رسانه و نقش آن بر نهاد خانواده (2)

تهیه و فرآوری: جواد دلاوری

تأثیر رسانه بر خانواده:
تمام سعی و تلاش رسانه‌های جمعی، رسیدن به اهداف و مقاصدی است که درعین‌حال، هرکدام به نحوی دارای رنگ و صبغه تربیتی‌اند؛ زیرا این رسانه‌ها در اموری نظیر رشد شخصیت افراد در ابعاد مختلف، ایجاد ارتباط بین افراد و جامعه، کمک به افراد در فرآیند سازگاری با جهان متغیر پیرامون و… دخالت دارند.
تحقیقات جدید نشانگر این امر است که تمام افراد در برابر محصولات تولیدی رسانه‌ها منفعل و متأثر محض نیستند؛ بلکه این محصولات پس از دریافت توسط مخاطبان عاقل و بر اساس اندوخته‌های ذهنی به یک فهم و درک و معرفت تبدیل می‌شود.
بنابراین انسان به کمک اعتقادات، گرایش‌ها، ارزش‌ها و دیدگاه‌های خاصی که دارد، این محصولات رسانه‌ای را موردبررسی و تجزیه‌وتحلیل قرار می‌دهد و درنهایت به یک فهم جدید عقلانی که جهت دهنده یک رفتار از او هست، می‌رسد.

اما ازآنجاکه به‌هرحال، رسانه‌های جمعی بر مخاطبان بخصوص کودکان، نوجوانان و جوانان تأثیرات غیرقابل‌انکاری دارد، همیشه با تأثیرات سوء نیز همراه است و بیم آن می‌رود که اثرات سوء آن در بیشتر موارد غلبه پیدا کند؛ مثلاً: زیاده‌روی در نقل اخبار و بیان حوادث و… به افسردگی روحی و ناراحتی‌ها و حساسیت‌های عصبی منجر می‌شود؛ یا اعتماد بر اخبار و نیز تحلیل و تفسیرهای رسانه‌ها، قدرت نقد و تحلیل و بررسی و تحقیق را از افراد می‌گیرد؛ و یا استفاده از این ابزار در جهت جایگزینی افکار و ارزش‌های انحرافی، زمینه‌ساز انحراف‌های اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی است.
بنابراین، تأثیرگذاری رسانه‌ها بر خانواده‌ها غیرقابل‌انکار و اجتناب‌ناپذیر است. (نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌ها و هنجارهای خانواده، فاطمه ملک پور، 1390)

نقش مهم خانواده در تربیت:
خانواده‌ها، تربیت خاص خود را درباره جوانان اعمال می‌کنند، اما تبادل‌های خارج از محیط خانواده، مطالعات، تحصیل در سطوح بالاتر، سینما، روزنامه و به‌طورکلی، وسایل ارتباط‌جمعی، ارزش‌های تازه‌ای را می‌آفرینند. این ارزش‌ها از چارچوب مسائل دوران کودکی، سنت‌ها، آداب، عقاید و خانواده فراتر می‌روند و به همان میزان، دنیای جوان را وسعت می‌بخشند و سطح خواسته‌هایش را از جامعه و خود، بالاتر می‌برند.
در دهه‌های اخیر، شاهد تحولات سریع و گسترده‌ای در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی ازجمله خانواده بوده‌ایم. نهاد خانواده تحت تأثیر عوامل متعدد درونی و بیرونی، این تغییرات را تجربه کرده است.
رسانه‌ها به‌عنوان یکی از عوامل مهم اثرگذار بر تحولات خانواده در دگرگونی روابط درونی بین اعضای آن نقش اساسی داشته‌اند.

این تحولات سبب سست شدن پیوندهای درون خانواده، افزایش طلاق، ناتوانی در تربیت فرزندان و… شده و از سوی دیگر پی‌آمدهای مثبتی چون افزایش سطح آگاهی اعضاء خانواده، شناخت روش‌های بهتر در برخورد با فرزندان، استفاده بهتر از امکانات بهداشتی، آموزشی و… داشته است. (نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌ها و هنجارهای خانواده، فاطمه ملک پور، 1390)
در آموزه‌های دینی ما نیز بر تربیت دینی شایسته تأکید داشته و یکی از مسائل مهم در رشد و تربیت خانواده مواجه صحیح با رسانه‌ها می‌باشد در کلامی نورانی از امام صادق علیه‌السلام آمده است: «لَا یزَالُ الْمُؤْمِنُ یورِثُ أَهْلَ بَیتِهِ الْعِلْمَ وَ الْأَدَبَ الصَّالِحَ حَتَّی یدْخِلَهُمُ الْجَنَّهَ [جَمِیعاً]؛ مؤمن همواره خانواده خود را از دانش و ادب شایسته بهره مند می‌سازد تا همه آنان را وارد بهشت کند.» (مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل ج 12، ص 201، ح 13881)

درواقع رسانه از سویی باعث تقویت برخی از ارزش‌های اجتماعی و از سوی دیگر باعث تضعیف آن‌ها شده است. آنچه می‌تواند نقش و اهمیت رسانه اعم از استفاده در برنامه‌ریزی یا برنامه‌سازی در بعد مثبت آن افزایش دهد شناخت علمی و دقیق ویژگی‌ها و کارکردهای نوین خانواده است و تنها در این صورت است که رسانه می‌تواند با تولید برنامه‌های مناسب ضمن دستیابی به اهداف تعریف‌شده از پی‌آمدهای ناخواسته آن جلوگیری کند و رسانه می‌تواند با اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم بر نهاد خانواده بسیاری از ناهنجاری‌های درون خانواده را کاهش دهد و در تعالی خانواده مؤثر واقع شود.
ازآنجاکه الگوسازی رسانه برای والدین و فرزندان امری بدیهی است و تجربیات فراوانی این موضوع با به اثبات رسانده است عملکرد رسانه در قالب طرح الگوهای موفق ضمن تقویت باورهای درست و تصحیح نگرش‌های نادرست منجر به تغییر رفتار به‌عنوان هدف غایی آموزش خواهد گردید. (نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌ها و هنجارهای خانواده، فاطمه ملک پور، 1390)

در پایان برای تأکید بیشتر به روایت زیبا و مهمی از امام صادق علیه‌السلام بحث را تمام می‌کنیم: «اِنَّ اللهَ تَبارَک وَ تَعالی غَیورٌ وَ یحِبُّ کلَّ غَیورٍ وَ لِغَیرَتِهِ حَرَّمَ الْفَواحِشَ ظاهِرَها وَ باطِنَها؛ خداوند تبارک و تعالی باغیرت است و هر با غیرتی را دوست دارد و از غیرتمندی اوست که زشتی‌ها را از پیدا و ناپیدا، حرام فرموده است.(کافی، ج5، ص535، ح1) این روایت نورانی به این نکته اشاره دارد که غیرت مسلمان زمانی که خانواده تحت الشعاء رسانه‌های قرار می‌گیرد باید توجه بیشتری به نهاد خانواده داشته باشد تا غیرت دینی و اسلامی او خدشه‌دار نشود.

منابع:

فاطمه ملک پور، نقش رسانه‌ها در تغییر ارزش‌ها و هنجارهای خانواده،، فصل‌نامه رسانه و خانواده، شماره اول، مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما،1390)
محمد ابن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه هاشم رسولی، انتشارات اسلامیه، تهران 1369.
حسین بن محمدتقی نوری، مستدرک الوسایل و مستنبط المسایل انتشارات بیروت، 1408.