نویسنده: نجم الدین طبسی

قوانین ادیان و مکتب ها، هنگامی در جامعه اجرا می شود که حکومتی از آن پشتیبانی کند. از این رو، هر گروهی در پی بدست آوردن حکومت، برای اجرای اهداف خویش است. اسلام نیز- که برترین آیین آسمانی است- در پی تشکیل حکومت اسلامی بوده، ایجاد و حفظ حکومت حق را از بزرگترین فرایض می داند.
پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) همه کوشش های خویش را برای تشکیل حکومت اسلامی به کار گرفت و در شهر مدینه به پایه ریزی آن پرداخت. پس از رحلت آن حضرت- هر چند امامان معصوم (علیه السلام) و عالمان، آرزوی تشکیل حکومت اسلامی را داشته اند- جز در موارد انگشت شماری، حکومت الهی نبوده است و تا زمان ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) نیز بیش تر حکومت ها بر باطل خواهند بود.
در روایاتی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه (علیه السلام) به ما رسیده است، چشم انداز عمومی حکومت ها، پیش از قیام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ترسیم شده است که به مواردی از آن اشاره می کنیم:

الف) استبداد حکومت ها
یکی از مسائلی که جامعه بشری پیش از ظهور امام (علیه السلام) از آن رنج می برد، بیدادگری و ستمی است که به وسیله حکومت ها می رود. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرماید: « زمین از ستم و بیداد پُر می شود؛ تا جایی که در هر خانه ای ترس و جنگ وارد می گردد ». (1)
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: « زمین پر از ستم و بیداد می گردد؛ تا آن که از ترس و اندوه در هر خانه ای وارد شود ». (2)
امام باقر (علیه السلام) می فرماید: « حضرت قائم (علیه السلام) قیام نمی کند، مگر در دورانی پر از بیم و هراس ».(3)
این بیم و هراس چیزی است که غالباً از حکومت زمامداران ستمگر و خود سر جهان سرچشمه می گیرد؛ زیرا پیش از ظهور آن حضرت، ستمگران بر جهان فرمانروایی می کنند.
امام باقر (علیه السلام) در این باره می فرماید: « مهدی (علیه السلام) هنگامی قیام می کند که زمام کارهای جامعه در دست ستمکاران باشد. »( 4)
ابن عمر می گوید: مرد شرافتمند و دارای مال و فرزند ( در آخر الزمان) به سبب رنج ها و گرفتاری هایی که از سوی فرمانروایان می بیند، آرزوی مرگ می کند.(5)
نکته قابل توجه این است که پیروان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) تنها از تجاوز و هجوم قدرت های بیگانه رنج نمی برند، بلکه از سوی حکومت های خودکامه و مستبد خودشان نیز در فشار و رنجند؛ آن چنان که زمین با همه گستردگی اش بر آنان تنگ می شود و به جای احساس آزادی، خود را در زندانی بزرگ احساس می کنند. هم اکنون در جهان اسلام جز ایران- که با عنایات خداوند و امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در آن فقیه عادل حکومت می کند- باقی رهبران کشورهای اسلامی با اسلام و مسلمانان میانه خوبی ندارند و با آنان بیگانه اند.
در روایات، در این زمینه چنین آمده است:
رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: « در آخرالزمان بلای شدیدی- که سخت تر از آن شنیده نشده باشد- از سوی فرمانروایان اسلامی بر امّت من وارد خواهد شد؛ به گونه ای که فراخنای زمین بر آنان تنگ خواهد گشت و زمین از بیداد و ستم لبریز گردد؛ آن چنان که مؤمن برای رهایی از ستم، پناهگاهی که بدان پناهنده شود، نمی یابد ».(6)
در پاره ای از روایات به ابتلای مسلمانان به رهبران خودکامه تصریح گشته، در پی حکمرانی آن فرمانروایان ستمگر، ظهور مصلح کّل، نوید داده شده است. در این دسته از روایات، از سه گونه حکومت- که پس از رسول گرامی اسلام بر سر کار می آیند- سخن به میان آمده است. این سه گونه حکومت عبارتند از: خلافت، امارت و ملوک و پس از آن، جباران حاکم می شوند.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: « پس از من خلفایی بر سر کار خواهند آمد؛ بعد از خلفا، امرایی و پس از امرا، پادشاهان و پس از آنان جباران و ستمگران؛ سپس مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ظهور می کند ». (7)

ب) ترکیب دولت ها
هنگامی مردم در آسایش و راحتی به سر می برند که کارگزاران حکومت، افرادی صالح و کاردان باشند؛ ولی وقتی که افراد نا شایست بر مردم فرمانروا شدند، طبیعی است که انسان ها از رنج و عذاب به ستوه آیند؛ درست همان وضعیتی که پیش از ظهور حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پیش می آید. در این هنگام، دولت ها را افرادی خیانتکار؛ قاضیان، فاسقان و وزیران، ستمگر می گردند ». (8)

ج) نفوذ زنان بر حکومت ها
یکی دیگر از مسائلی که در حکومت های آخرالزمان مطرح است، سلطه و نفوذ زنان می باشد که یا به گونه مستقیم بر مردم فرمانروایی می کنند و یا فرمانروایان را به زیر سلطه خود می برند. این مطلب، پیامد های ناگواری را به دنبال دارد. حضرت علی (علیه السلام) در این باره می فرماید: « زمانی خواهد رسید که افراد فاسد و زناکار به ناز و نعمت می رسند و فرومایگان مقام و موقعیتی پیدا می کنند و انسان های با انصاف ضعیف می شوند ».
سؤال شد: این دوره در چه وقت خواهد بوده فرمود: « هنگامی که زنان و کنیزان بر امور مردم مسلط گردند و خردسالان به فرمانروایی برسند ». (9)

د) فرمانروایی کودکان
حاکمان باید افرادی با تجربه و مدیر باشند تا مردم در راحتی و آسایش قرار گیرند. اگر به جای آنان، کودکان یا کوته فکران، سرپرستی کارها را در دست گیرند، باید از شر فتنه ای که رخ می دهد، به خدا پناه می برد.
در این باره به ذکر دو روایت بسنده می کنیم:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید: « از اوّلِ سال هفتاد و حکومت کودکان، به خدا پناه ببرید ». (10)
سعید بن مسیّب می گوید: « فتنه ای رخ می دهد و ابتدای آن بازی کودکان خواهد بود ». (11)

هـ ) تزلزل حکومت ها
حکومتی قادر است به مردم کشورش خدمت کند که دارای ثبات سیاسی باشد؛ زیرا در صورتی که در حال تغییر باشد، قادر به انجام کارهای بزرگ در کشور نیست.
حکومت ها در آخرالزمان در حال تزلزلند و گاهی حکومتی در آغازِ روز بر سر کار می آید، ولی هنگام غروب از کار بر کنار می شود. امام صادق (علیه السلام) در این باره می فرماید: « چگونه خواهید بود، هنگامی که بدون امام هدایتگر و بدون نشانه راهنما بمانید و از یک دیگر بیزاری جوییده[ و این ] زمانی باشد که آزمایش شوید و افراد خوب و بد شما از هم جدا گردند و غربال و زیرو رو شوید. آن وقت که شمشیر ها در رفت و آمد باشد و جنگ شعله ور. حکومتی در آغاز روز، وی کار می آید و با کشتار در آخر روز بر کنار و سر نگون می شود ». (12)

و) ناتوانی قدرت ها از اداره ی کشورها
پیش از ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) حکومت های ستمگر به ضعف می گرایند و این زمینه ای می شود تا حکومت جهانی حضرت مهدی را بپذیرند. امام سجاد (علیه السلام) درباره آیه ی شریفه ی( حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا یوعَدُونَ فَسَیعْلَمُونَ مَنْ أَضْعَفُ نَاصِرًا وَأَقَلُّ عَدَدًا؛ (13) تا آن گاه که ببینند، آن چه وعده داده شده است و به زودی خواهند دانست چه کسی یاوران کم تری دارد و ناتوان تر است »، فرمود: « وعده ای که در این آیه داده شده است، مربوط به حضرت قائم (علیه السلام) و اصحاب و یاوران و دشمنانش است. آن گاه که امام زمان (علیه السلام) قیام کند، دشمنانش ناتوان ترین دشمنان خواهند بود و کم ترین نیروها و تجهیزات را خواهند داشت ». (14)

پی‌نوشت‌ها:

1- عن النّبی (صلی الله علیه و آله و سلم) « تمتلی الأرض ُ ظلماً و جوراً حتّی یدخل کلِّ بیت خوف و حرب فیسألون در همین فلا یطعونه ».المصنّف لا بن أبی شیبه، ج 15، ص 89، کنز العمال، ج 14، ص 584.
2- عن علیّ (علیه السلام) « تملأ الأرض ظلماً و جوراً حتّی یدخل کلِّ بیت خوف وحزن » کنز العمال، ج 14، ص 584؛ إحقاق الحق، ج 13، ص 317.
3- عن أبی حمزه الثمالی، قال: سمعتُ أبا جعفر (علیه السلام) یقول: « لا یقوم القائم إلّا علی خوف شدید. » أمالی الشجری، ج 2، ص 156.
انظر الغیبه للنعمانی، ص 253؛ الغیبه للطوسی؛ ص 274؛ إعلام الوری، ص 428؛ مختصر بصائر الدرجات، ص 212؛ إثبات الهداه، ج3، ص 540؛ حلیه الأبرار، ج 2، ص 626؛ بحار الأنوار، ج52، ص230؛ بشاره الإسلام، ص82؛ عقد الدور، ص64؛ القول المختصر، ص26؛ البرهان للمتقی، ص 74؛ لوائح الأنوار البهیه، ج2،ص8.
4- عن أبی جعفر (علیه السلام) : « لا یخرج المهدیّ حتّی یرقی الظلمه » ملاحم ابن طاوس، ص 77.
5- عن ابن عمر: یتمنّی ذوالشرف و المال و الولد، الموت بما یری من البلاء من ولاتهم. عقد الدرر، ص 333.
6- قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) :« ینزل بأمّتی فی آخر الزمان بَلاءٌ شدید من سلطانهم لم یُسمَع ببلاء أشدّ منه حتّی یضیقّ علیهم الأرضُ الرحبهُ حتی تُملأ الأرضُ جوراً و ظلماً، لا یجد المؤمن ملجأ یلتجی إلیه من الظلم ». المستدرک علی الصحیحین، ج4،ص 465؛ عقد الدرر، ص 43؛ إحقاق الحق ، ج 19، ص 664.
7- عن النّبی (صلی الله علیه و آله و سلم) :« سیکون من بعدی خلفاء أُمراء، و من بعد الأمراء ملوک، و من بعد الملوک جبابره، ثم یُخرج رجل من اهل بیتی یّملأ الأرض عدلاً کما مُلئت جوراً ». المعجم الکبیر، ج 22، ص 375؛ الاستیعاب، ج1، ص 221، فردوس الاخبار، ج 5، ص 456؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 264؛ اثبات الهداه، ج3،ص 596.
8- عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) « یکون ولاه جوره، و أمراء خونه، و قضاه فسقه، و وزراء ظلمه ». الأمالی للشجری، ج2، ص228.
9- قال أمیر المؤمنین (علیه السلام) :« لیأتین علی الناس زمان یطرف (یظرف ) فیه الفاجر، و یقرب فیه الماجن، و یضعف فیه المنصف ». قال:
فقیل به: متی ذلک یا أمیرالمؤمنین ؟ فقال: « إذا اتخذت الأمانه مغنماً، و الزکاه مغرماً، و العباده الستطاله، و الصله مناً » قال: فقیل، متی ذلک یا أمیرالمؤمنین؟ فقال: « إذا تسلطن النساء، و سلطن الإماء، و أمر الصبیان »
الکافی، ج8، ص 69؛ بحار الانوار، ج52، ص 265-278.
10- عن النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) :« تعوذوا بالله من رأس السبعین، و إماره الصبیان ». مسند احمد، ج2، ص 326، 355، 448.
11- عن سعید بن المسیب: « تمون فتنه کان أولها لعب الصبیان ». ملاحم ابن طاووس، ص60.
12- عن أبی عبدالله (علیه السلام) « کیف أنتم إذا بقیتم بلا إمام هدی و لا علم، یتبرأ بعضکم من بعض، فعند ذلک تمیزون و تمحصون و تغربلون، و عند ذلک اختلاف السیقین، و إماره من أول النهار، و قتل و خلع من آخر النهار ». کمال الدین، ص 348.
13- جن (72) آیه 24.
14- عن محمد بن الفضیل، عن علی بن الحسین- رضی الله عنهما- قال: « ما یوعدون فی هذه الآیه، القائم المهدی و أصحابه و أنصاره و أعداؤه تکون أضعف ناصراً و أقل عدداً، إذا ظهر القائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ». ینابیع الموده، ص 429؛ و رواه فی الکافی، ج1، ص 434. عن الإمام الکاظم (علیه السلام)؛ نور الثقلین، ج5، ص 441؛ إحقاق الحق، ج13، ص 329؛ المحجه فیما نزل فی الحجه، ص 132.
منبع مقاله :
طبسی، نجم الدین؛ (1385)، دولت موعود، قم: مؤسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم )، چاپ ششم