قرآن به صراحت یا به کنایه، از دوازده زن پاک نام می برد: حوا، آسیه همسر فرعون، سارا همسر ابراهیم، هاجر همسر ابراهیم، یوکابد مادر موسی، صفورا همسر موسی و دختر شعیب، الیزابت یا یصابات همسر زکریا، حنه همسر عمران، همسرایوب، بلقیس، مریم علیها السلام، خدیجه علیها السلام و فاطمه طاهره(س). قرآن برای هر یک از این زنان صفت یا صفات بارزی را به عنوان شاخصه ذکر می نماید که به ترتیب یاد شده به آن صفات اشاره می شود:

1-حوا همسر آدم از تائبات بود

«قال ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفرلنا…؛… پروردگارا! ما به خود ستم کردیم و اگر تو ما را نبخشایی و بر ما ترحم ننمایی هر آینه از زیانکاران خواهیم بود.»

2-آسیه همسر فرعون از مؤمنات و مشتاقان خدا بود

«و ضرب الله مثلا للذین امنواامرات فرعون اذ قالت رب ابن لی عندک بیتا…؛ خداند برای کسانی که ایمان آورده اند(آسیه) زن فرعون را مثال می زند… آن گاه که [درمقابل تهدیدات فرعون] گفت: پروردگارا خانه ای در نزد خودت(بهشت)، برای من بنا نما…»

3-سارا همسر ابراهیم از قائمات و خدمتگزاران پیامبر بود

«وامراته قائمه…؛ و همسر او به خدمتگزاری به پا بود…»

4-هاجر همسر ابراهیم از سائحات بود

سائحات که در قرآن به عنوان یکی از صفات کمالی برای زنان ذکر شده به معنای زنان مهاجر است. علامه طباطبایی می گوید: سائحات کسانی هستند که با گامهای خود از مسجدی به مسجد دیگر و از معبدی به معبد دیگر هجرت نموده، با بدنهای خود در پی اطاعت و انجام دستورات پروردگار می روند. هاجر نمونه سائحات بود؛ زیرا به امر خداوند ابراهیم از اورشیلم به مکه هحرت کرد رنج دوری از وطن، خانه و شوهر خود را تحمل نمود و در جست و جوی آب بارها میان دو کوه صفا و مروه را پیمود.

5-یوکابد مادر مسی از مسلمات و توکل کنندگان بر خدا بود

«اذ اوحینا الیا امک ما یوحیا* ان اقذفیه فی التابت فاقذفیه فی الیم فلیلقه الیم…؛ مادر حضرت امام موسی نمونه زنان مسلمان بود. او به امر پروردگار، فرزندش را به دریا انداخت.»

6-صفورا دختر شعیب، همسر موسی نمونه حیا و حسن انتخاب بود

«فجاء ته احدیهما تمشی علی استحیاء… یا ابت استءجره ان خیر من استءجرت القی الامین؛
دختر شعیب در هنگام دعوت از موسی به سوی پدرش نهایت حیا و آزرم را رعایت نمود به رغم تهیدستی موسی ملاک گزینش را امین و توانا بودن می داند.» سائحات کسانی هستند که با گامهای خود از مسجدی به مسجد دیگر و از معبدی به معبد دیگر هجرت نموده، با بدنهای خود در پی اطاعت و انجام دستورات پروردگار می روند.

7-الیزابت همسر زکریا از صالحات و خاشعات بود

«فاستجبنا له و وهبنا یحیی و اصلحنا له زوجه انهم کانو یسارعون فی الخیرات و یدعوننا رغبنا و رهبا و کانوا لنا خاشعین؛ ما همسر زکریا را برایش صالح گردانیدیم، آنها درکارهای خیر سبقت می گرفتند و مارا با حالت بیم و امید دعا می کردند همواره در برابر ما خاضع و خاشع بودند.»

8-حنه همسر عمران از متصدقات و صادقات و مخلصات بود

«اذ قالت امرات عمران رب انی نذرت لک ما فی بطنی محررا فتقبل منیا…»
حنه همسر عمران، مادر مریم علیها السلام با اخلاص نذر نمود فرزندی را که در شکم دارد خدمتگزار بیت المقدس قرار دهد و به آنجا هدیه کند؛ پس چون فرزندش متولد شد صدق خود را وفای به نذرش به اوج رساند.

9-همسر ایوب نمونه صبر و ایثارگری و خدمتگزاری پیامبر بود

«واتینا اهله…» «…و وهبنا اهله…» همسر ایوب نمونه بزرگی از ایثار و فداکاری بود، از همین رو لیاقت یافت که خداوند در قرآن از او به کنایه به نیکی یاد کند؛ زیرا در هنگام گرفتاری خضرت ایوب و بیماری و تعفن بدن او همه حتی فرزندان از او دوری گزیدند و ترکش کردند و درحالی که ایوب به فقر و فاقه دچار بود و به دلیل بیماری جسمانی حتی برای صدقه دادن نزد او نمی آمد، فقط همسرش ایثار نموده، درکنار او ماند حتی با گدایی برای حضرت ایوب به مدت طولانی نان و غذا تهیه می نمود و دست از آن حضرت بر نمی داشت. افزون بر اینها حاضر شد برای نشکستن سوگند حضرت ایوب بعد از بهبود و تمکن او، ضربه ضغث را تحمل کند:«وخذ بیدک ضغثا فاضرب به و لا تحنث انا وجدناه صابراً» و هرگز زبان به اعتراض نگشود که ای ایوب! بعد از آن همه صبری و خدمتی که به پای تو ریختم آیا باید نسبت به من گمان بد ببری و عجولانه سوگند یاد کنی و هم اکنون نیز برای شکستن قسم تو، من باید ضغث را تحمل کنم؟!

10-بلقیس نمونه عقل، درایت و آینده نگری و حق گرایی بود

«انی وجدت امراه تملکهم و اوتیت من کل شیء… قالت رب انی ظلمت نفسی و اسلمت مع سلیمان لله رب العالمین
افزون بر این، علامه طباطبایی معتقد است عبارت«اوتیت من کل شیء» بر اساس قرائن در آیه شریفه بیان می دارد که از جمله چیزهایی که به بلقیس داده شده بود دوراندیشی، عقل، درایت، جزم و عزم نیز بود. سیاق و دلالت این آیات به طور ضمنی روشن می کند که بلقیس زنی هوشمند، با درایت، عاقبت اندیش، اهل مشورت و دارای روح حق گرایی بوده است؛ زیرا پس از مشاهده دلایل درستی نبوت حضرت سلیمان بلافاصله به خداوند ایمان آورده، مسلمان می شود و از کفر خود نادم شده، آن را ظلم به خویش(ظلمت نفسی) معرفی می کند. هوش و درایت او از آنجا آشکار می شود که وقتی نامه سلیمان به دستش می رسد با تعمق در آن، از نامه به وصف کریم یاد کرده، بلافاصله اظهار نظر نمی کند، بلکه نخبگان کشوری و لشکری را گرد آورده، با آنان به مشورت می نشیند. نخبگان لشکری راه مقابله با قدرت را پیشنهاد می کنند، اما با این حال تصمیم گیری نهایی را بر عهده خود بلقیس می گذارند که خود نشان از مقبولیت حزم و عقل او در میان نخبگان دارد. بلقیس بر اساس شناخت و درایت خود تصمیم به تحقیق، تأمل و مذاکره تسلیم حق می شود. افزون بر این، علامه طباطبایی معتقد است عبارت«اوتیت من کل شیء» بر اساس قرائن در آیه شریفه بیان می دارد که از جمله چیزهایی که به بلقیس داده شده بود دوراندیشی، عقل، درایت، حزم و عزم نیز بود.

11-خدیجه نمونه ایثار و احسان بود

«… ووجدک عائلاً…» مفسران آیه را اشاره به حضرت خدیجه(س) دانسته اند؛ زیرا کلمه عائل را به معنای فقیر گرفته و گفته اند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بعد از آنکه مالی نداشت خداوند او را به وسیله خدیجه علیها السلام که اموالش را پس از ازدواج به پیامبر بخشید، ثروتمند نمود. افزون بر این، روایاتی نقل شده که این نظر را تأیید می کند.

12-تجلی کمال یازده زن الهی قرآنی در فاطمه علیهاالسلام

قرآن از فاطمه زهرا علیهاالسلام نیز در موارد متعددی به کنایه یاد کرده، وی را نمونه وفاکنندگان به عهد، صائمات،‌ متصدقات، صابرات و ذاکرات معرفی می کند.

تجلی کامل تر تقدیس مریم (ع)

مریم، مادر حضرت عیسی زن پاکی است که قرآن بیشتراز سایر زنان به نیکی از او یاد نموده است. خداوند 34 بار به صراحت نام وی را در قرآن آورده و ویژگیهای متعالی آن بانو را مستقیم یا غیر مستقیم یادآور شده است؛ مانند، رویش نیکو(وانبتها نباتا حسنا)، صاحب محراب،(کما دخل علیها الزکریا امحراب)، قلب پر از ایمان و دارای کمال علم(صدقت بکلمات ربها و کتبه)، عصمت، تطهیر و برگزیده خدا(واذ قالت الملائکه یا مریم ان الله اصطفاک و طهرک)، پاکدامنی و عفت، مادر فرزندی پاک،(مریم ابنه عمران التی احصنت فرجها فنفخنا فیه من روحنا)، واسطه الحاق نسل به انبیاء، برگزیدگی و برتری بر زنان(ان الله اصطفاک و طهرک و اصطفاک علی نساء العالمین)، محدثه بودن و نزول ملائکه بر او(اذ قالت الملائکه یا مریم ان الله یبشرک بغلام…) و کرامت و دریافت غذای بهشتی، مشتاق بهشت و اشتیاق بهشت به او. قرآن به صراحت او را صدیقه(و امه صدیقه) و از قائنات معرفی می کند: «و صدقت بکلمات ربها و کتبه و کانت من القانتین»… و مریم کلمات پروردگار خویش و کتب آسمانی او را با کمال ایمان تصدیق کرد و او از قانتین بود. قانت از ماده قنوت به معنای مداومت
بر طاعت همراه با خضوع است و از نظر مرحوم طبرسی به معنای نماز، طاعت، طول رکوع، قیام، دعا و سکوت است. مریم، مادر حضرت عیسی زن پاکی است که قرآن بیشتراز سایر زنان به نیکی از او یاد نموده است. در کلمات پیامبر صلی الله علیه و اله و ائمه اطهار علیها السلام نیز صفات دیگری درباره حضرت مریم ذکر شده است؛ مانند نیل به آخرین درجه کمال، پاکی از خون زنانه و… بنابراین می توان برای صدیقه کبری(س) این مشخصات را نیز بر شمرد:1- فاطمه علیها السلام؛ نمونه کامل صائمات و صادقات،« … یوفون بالنذر و یخافون یوما کان شره مستطیراً» ائمه اطهار علیها السلام و تمام مفسران شیعه و بیشتر مفسران اهل سنت این آیات سوره دهر را در مورد نذری می دانند که علی علیه السلام و فاطمه علیها السلام برای شفای حسن و حسین علیها السلام کردند و پس از بهبود آنان به نذر خود وفا کرده، سه روز را روزه گرفتند و افطاری خود را مسکین، یتیم و اسیر دادند و خود با آب افطار کردند.2- فاطمه: نمونه کامل متصدقات، مخلصات و مشتاقان به خدا.«و یطعمون الطعام علی حبه مسکیناً و یتیماً واسیراً* انما نطعمکم لوجه الله لا نرید منکم جزاء لاشکوراً»
3-فاطمه؛ نمونه کامل صابرات.«وجزیهم بما صبروا جنه و حریراً».4- فاطمه، نمونه کامل ذاکرات، قانتات و خاشعات.«انا نخاف من ربنا یوما عبوساً قمطریراً»
منبع: نشریه دنیای زنان، شماره 70