یکی از نگرانی های اولیای خدا، نگرانی از مقبول افتادن اعمال و عباداتشان به درگاه خداوند متعال است، نیز یکی از سئوالات فراگیر برای زائرین خانه خدا آن است که یک زائر از کجا بداند حجّ او مقبول واقع شده است یا نه؟ و نشانه های قبولی حجّ و یا عمره چیست؟
برای پاسخ به این پرسش دانستن چند نکته لازم است:

نکته اول: حجّ مقبول و تفاوت آن با حجّ صحیح
«حجّ صحیح» حجّی است مطابق با احکام حجّ که در مناسک حجّ فقهاء ذکر شده باشد و با تحقق آن، وجوبِ حجّ از عهده مکلف و مستطیع ساقط می شود.
اما «حجّ مقبول» به حجّی گفته می شود که علاوه بر دارا بودن شرایط صحت، دارای شرایط کمال نیز باشد، به نحوی که مورد قبول درگاه الهی و امام زمان (ع) واقع شود، بدون شک چنین حجّی علاوه بر رفع تکلیف و پاداش اخروی، دارای آثار تربیتی فراوانی برای حاجی خواهد بود.

نکته دوم: اهمیت قبولی حجّ
برای آگاهی از اهمیت قبولی حجّ، دقت در روایات معصومین (ع) در این خصوص سودمند است.

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند:
– (أفضَلُ الأعمال ایمانٌ لا شَکَّ فیه وَ غَزوٌ لا غُلُولَ فیه و حَجُّ مبرورٌ.)(1)
«برترین اعمال، ایمانی است که تردیدی در آن نباشد، جهادی است که فریبی در آن نباشد و حجّی است که مقبول واقع شود.»
– (الحَجُّ المَبرُور لَیسَ لَهُ جَزاءٌ إلا الجَنَّهِ.)(2)
«پاداش حجّ مقبول چیزی جز بهشت نیست.»
امام سجاد (ع) از خداوند طلب می کنند که نامشان در زمره ی کسانی که حجّشان مقبول و تلاششان مشکور درگاه أحدیت است، ثبت گردد.:
(… أن تَکتُبَنی مِن حُجّاجِ بَیتِکَ الحرام المَبرُور حَجُّهُم المَکشورِ سَعیُهُم…)

نکته سوم: شرایط قبولی اعمال عبادی از جمله حجّ

شرایط قبولی عبادات

1. تقوی
قال الله تعالی: (إنَّما یَتَقَّبَّلُ اللهُ مِنَ المُتَّقین.) (مائده/ 27)
«همانا خداوند تنها اعمال پرهیزکاران را قبول می کند.»

2. عقل
قال الکاظم (ع): (قَلیلُ العَمَل مِن العاقِلَ مقبولٌ مُضاعَفٌ و کَثیرُ العَمَلِ مِن أهلِ الهوی و الجَهلِ مَردودٌ.) (میزان الحکمه، ح 14334)
«کار اندک عاقل پذیرفته و دو چندان می شود و کار بسیار اهل هوس و نادانی ردّ می شود.»

4. خلوص نیّت
قال علی (ع): (إنَّکَ لَن یُتقَبَّلَ من عَمَلِکَ إلاّ ما أخلَصتَ فیه.) (میزان الحکمه، ح 14335)
«از عمل تو هرگز پذیرفته نشود مگر آنچه که با اخلاص انجام دهی.»

5. پذیرفتن ولایت محمد و آل محمد (ص)
قال رسول الله (ص): (فَوَ الّذی نَفَسُ مُحمّدٍ بیدهِ، لا یَنفَعُ عَبداً عَمَلُهُ إلاّ بمَعرِفَتِنا و وَلایَتِنا) (میزان الحکمه، ح 797)
«سوگند به آن که جان محمد در دست اوست، کار هیچ بنده ای به حال او سودمند نیافتد مگر با معرفت و ولایت ما خاندان.»
قال الصادق (ع): (نحن أهلَ البیتَ لا یَقبَلُ اللهُ عَمَلَ عَبدٍ و هُوَ یَشُکُّ فینا.)(میزان الحکمه، ح 795)
«خداوند عمل بنده ای را که درباره ما خاندان شک و تردید کند نمی پذیرد.»

نکته چهارم: نشانه های قبولی اعمال عبادی از جمله حجّ
1. عدم رجوع به گناهان و عادات منفی قبلی
قال رسول الله (ص):
(آیه قبول الحجِّ تَرکُ ما کان علیه العَبدُ مُقیماً مِنَ الذُّنُوبِ.)(3)
«نشانه ی قبولی حجّ، ترک گناهانی است که بنده قبلاً به آنها عادت کرده بود.»
2. تصمیم گرفتن بر انجام کارهای خیری که بنده قبلاً آنها را انجام نمی داده است. (مانند نماز اول وقت، انفاق و …)
3. احساس تغییر مثبت در خود و تصمیم بر برنامه ریزی جدید در زندگی آینده و کسب فضائل اخلاقی
4. پشیمانی از رذائل اخلاقی و گناهان قبلی و تصمیم بر اصلاح آنها
5. استجابت همه یا بخشی از دعاها
6. دریافت بشارتهای الهی مانند: رؤیای صادقه، دیدار با اولیای خاصّ الهی و مشاهده ی تغییر مثبت در روند زندگی
7. ازدیاد عشق و محبّت به خدا و اولیای او در دل
8. احساس شوق نسبت به عبادت، مناجات با خدا، خدمت به مردم و تکرار حجّ

پی نوشت ها :

1. بحار، ج 66، ص 383.
2. مستدرک، ج 8، ح 9087.
3. الحجّ و العمره، ح 741.
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان