مقدمه
انسان برترین آفریده خدای مهربان است و برای رسیدن به کمال و سعادت در دنیا و آخرت، به برنامه ای کامل نیاز دارد که همه نیازهای مادّی و معنوی، روحانی و جسمانیِ زندگی اش را مورد توجه قرار داده و دستورات و راهنمایی های لازم را به او بنماید.
دین اسلام نیز کامل ترین و برترین دین الهی است که برنامه ای کامل برای زندگی مادی و معنوی انسان ارایه نموده و در تمام امور، دستورات دقیق، و حکیمانه ای مطرح ساخته است، مثلاً:
درباره رابطه فرد با خدا، نماز و روزه را واجب نموده است.
در مورد وظیفه فرد نسبت به انسان های دیگر و چگونگی آن، امر به معروف و نهی از منکر را فریضه ای مهم شمرده است.
در زمینه حفظ اتحاد و اجتماع امت اسلام، فریضه عبادی ـ سیاسی حج را واجب فرموده و نماز جمعه و جماعت را برای تحکیم پیوند میان مؤمنین و ارتباط جمعی آنان با پروردگار تشریع کرده است.
در مورد چگونگی کسب و کار، احکام معاملات را توضیح داده و تجارت های حلال و حرام را مشخص کرده است.
در مورد درآمدهایی که انسان ها کسب می کنند، خمس و زکات را واجب نموده و حتی صحیح بودن نماز را مشروط به این دانسته که لباس فرد نمازگزار، از پولی نباشد که خمس آن داده نشده است.
بنابراین، با دقت در احکام و مسایل شرعی و برنامه های جامع دین اسلام، به این نکته مهم پی می بریم که دین اسلام، تنها یک قسمت از زندگی انسان یا یک جنبه از نیازهای او را مورد توجه قرار نداده، بلکه با عنایت به نیازهای مختلف آدمی در طول زندگی، احکام گسترده ای را برای او وضع کرده است.
بر همگان روشن است که عمل به این احکام و برنامه ها، علاوه بر اهمیت توجه و اطاعت بنده نسبت به دستورات خداوند، ثمرات و دستاوردهای مختلفی هم برای او در دنیا و آخرت دارد.
زکات نیز که یکی از فروعات دین اسلام می باشد، احکام و مسایل فراوانی دارد که بر یکایک مسلمانان لازم است در احیا و اقامه احکام آن بکوشند. کسانی هم که حکم وجوب زکات به آنها تعلق می گیرد، باید احکام آن را درست و دقیق بیاموزند، چرا که اگر به احکام اقتصادی اسلام (به خصوص در مورد زکات و خمس) توجه کرده و بدان عمل کنیم، آثار مثبت آن ها به زودی در زندگی ما آشکار گشته و عواقب و نتایج ناشی از عدم اهتمام به این فریضه های اسلامی، از جامعه دینی ما دور خواهد شد.
در این نوشتار، پس از بیان اهمیت زکات در اسلام و برخی از آثار پرداخت زکات و عواقب عدم پرداخت آن، به احکامی چند از زکات اشاره می کنیم.
زکات در لغت و قرآن، به معنای «طهارت، پاکیزگی، رشد و نموّ» به کار رفته است. به نقل دانشمند بزرگ شیعه، شیخ محمدحسن نجفی (صاحب کتاب ارزشمند جواهرالکلام):
«زکات عبارت است از خارج کردن قسمتی از دارایی تا بقیه آن با برکات خداوند رشد کند ( و زیاد شود) و درجات صاحبش را بالا برد و مال را از حرام و صاحب آن را از صفات ناپسند، پاک گرداند».[1] اهمیت زکات
پیشوایان اسلام زکات را از ضروریات دین و منکر آن را کافر دانسته اند: روزی امام صادق ـ علیه السلام ـ آداب و نحوه اخذ زکات را که در نامه 25 نهج البلاغه نیز آمده است، از قول حضرت علی ـ علیه السلام ـ نقل فرمود. سپس گریه کرد و فرمود:
به خدا سوگند! حرمت ها را شکستند و به کتاب خدا و سنت پیامبرش عمل نکردند.[2] امام رضا ـ علیه السلام ـ فرمود:
خداوند به من نعمت هایی داده که دائماً نگران آن هستم تا حقوقی را که خداوند نسبت به آن ها بر من واجب کرده است پرداخت کنم. سؤال شد: شما نیز با آن مقام بزرگی که دارید، به خاطر تأخیر زکات از خدا می ترسید؟ فرمود: بله![3] امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
خداوند بر این امت چیزی را سخت تر از زکات واجب نکرده است و اکثر هلاکت امت ها به خاطر نپرداختن آن است.[4] رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ سوگند یاد کرد که:
جز مشرک کسی در مورد پرداخت زکات خیانت نمی کند.[5] و نیز فرمود: یا علی، ده گروه از امت من کافر می شوند؛ یکی از آن ها کسانی اند که زکات نمی پردازند.
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ در آخرین خطبه خود فرمود:
ای مردم! زکات اموال خود را بپردازید که هر کس زکات نپردازد، برای او نه نمازی است و نه حجی و نه جهادی.[6] در روایات متعدد، زکات به عنوان یکی از پایه های دین اسلام شمرده شده است و فرموده اند: بنای دین اسلام بر پنج چیز استوار شده است: نماز، حج، زکات، روزه و ولایت.
از آیات قرآن نیز به دست می آید که زکات در تمام ادیان الهی وجود داشته؛ چنان که حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ وقتی در گهواره به سخن آمد و فرمود:
«وَ أَوْصانِی بِالصَّلاهِ وَ الزَّکاهِ ما دُمْتُ حَیًّا»[7] خداوند مادامی که زنده هستم مرا به نماز و زکات سفارش کرده است.
حضرت موسی ـ علیه السلام ـ نیز خطاب به بنی اسرائیل می فرماید:
«أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ»[8] نماز را به پا داشته و زکات بپردازید.
پیامبران دیگر نیز به این امر سفارش کرده اند:
و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما (مردم را) هدایت می کردند و انجام کارهای نیک و بر پا داشتن نماز و ادای زکات را به آن ها وحی کردیم. [9] نکته مهم در این باره این است که نماز و زکات، دارای نقش مؤثر و ارتباطی محکم در شکل دادن به اجتماع پیشرفته اسلامی هستند و بی توجهی به هر یک از آن ها، به ایمان و اعتقادات افراد و محتوای اسلامی جامعه و سیر تکاملی آن، آسیب جدی وارد خواهد نمود.
به عنوان نمونه؛ یکی از ویژگی های مؤمنین حقیقی ـ که به رستگاری و سعادت می رسند ـ پرداخت زکات معرفی شده است:
«وَ الَّذِینَ هُمْ لِلزَّکاهِ فاعِلُونَ»[10] آیه ای دیگر، دریافت و پرداخت زکات و بر پا داشتن نماز را در زمره وظایف و ویژگی های مسئولین و مردم در حکومت دینی آورده است:
«الَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاهَ وَ آتَوُا الزَّکاهَ»[11] و بالاخره در آیه ای دیگر می فرماید:
«وَ الْمُقِیمِینَ الصَّلاهَ وَ الْمُؤْتُونَ الزَّکاهَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ أُولئِکَ سَنُؤْتِیهِمْ أَجْراً عَظِیماً»[12] به کسانی که نماز را به پا می دارند و زکات می دهند و ایمان به خدای بزرگ و قیامت دارند، پاداشی بزرگ عطا خواهیم نمود.
در کتاب های حدیثی، سخنان فراوانی از امامان معصوم ـ علیهم السلام ـ در بیان اهمیت زکات آمده است. هم چنین جالب است که بدانیم در روایات ما، برای هر چیز زکاتِ مخصوصی معرفی شده است، مثلاً:
زکات علم و دانش، نشر و یاد دادن آن به دیگران و تلاش برای عمل به آن است.
زکات زیبایی، حفظ عفت و آلوده نکردن خود به گناه است.
زکات سلامتی بدن، کوشش در عبادت پروردگار و روزه گرفتن است.
زکات قدرت، رعایت انصاف نسبت به دیگران است.
زکات توانگری و دارایی، نیکی به همسایگان و صله رحم است.
زکات شجاعت، جهاد در راه خدا است.[13] در این جا به برخی از آثار پرداخت زکات و نیز به بعضی عواقب عدم پرداخت آن اشاره می کنیم:
آثار پرداخت زکات
1. درمان بخل
بخل عیبی است که عیوب دیگری را به دنبال خواهد آورد: بی اعتنایی به مردم، سنگدلی، عذرتراشی، دروغ پنداشتن ادعای فقراء، از دست دادن دوستان خوب، گاوصندوقی برای وارثان، تنگ گیری نسبت به خود و بستگان، سوءظن به وعده های خداوند، تحقیر شخصیت خود در جامعه، اعتماد کردن بر مال خود به جای توکل بر خدا و… گوشه ای از آثار بخل است. از این روست که افرادی که به فکر خودسازی و اصلاح خویشتن هستند، باید خود را از این عیب دور بدارند:
«وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ»[14] «و هر کس را از خوی بخل و حرص دنیا نگاه دارند آنان به حقیقت رستگاران عالمند.»
یکی از امامان معصوم را دیدند که از اول شب تا صبح، در حالی که مشغول طواف کعبه بود، تنها یک دعا می کرد و آن این بود: خدایا، مرا از بخل دور بدار.[15] شاید مراد از آیه 103 سوره توبه که به پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ دستور می دهد:
«خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّیهِمْ»[16] «ای رسول ما تو از مؤمنان صدقات را دریافت دار تا بدان صدقات نفوس آنها را از(پلیدی و حب دنیا) پاک و پاکیزه سازی.»
زکات اموال مردم را بگیر و آنان را پاک کن؛ مراد پاک کردن مردم از مرض بخل و حب دنیا باشد.
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«من ادّی الزکوه… فقد وقی من الشح»[17] هر کس زکات مال خود را بپردازد. قطعاً از بخل حفظ شده است.
بخل نادیدن بود اعواض را شاد دارد دید درّ خوّاض[18] را[19] 2. زکات کلید برکت و زیاد شدن رزق
هر یک از کلمات «زکات» و «برکت» و واژه های مربوط به آن، 32 بار در قرآن آمده است و این نشان آن است که زکات، مساوی برکت است. در قرآن می خوانیم:
«یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ یُرْبِی الصَّدَقاتِ»[20] خداوند ربا را محو می کند، ولی صدقات را رشد می دهد.
در روایات زیادی می خوانیم.
«الزکوه تزید فی الرزق»[21] زکات روزی انسان را زیاد می کند.
جوشش و افزونی زر در زکات عصمت از فحشا و منکر در صلات[22] 3. زکات بیمه کردن مال است
امام کاظم ـ علیه السلام ـ فرمود:
«حصنوا اموالکم بالزکاه»[23] اموال خود را از طریق زکات بیمه کنید.[1] . جواهر الکلام، ج 15، ص 3؛ دارالکتب الاسلامیه، ایران.
[2] . وافی، ج 10، ص 156.
[3] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 42.
[4] . وافی، ج 10، ص 33.
[5] . بحار، ج 96، ص 29.
[6] . مستدرک، ج 1، ص 507.
[7] . سوره مریم، آیه 31.
[8] . سوره بقره، آیه 43.
[9] . سوره انبیا، آیه 73.
[10] . سوره مؤمنون، آیه 4.
[11] . سوره حج، آیه 41.
[12] . سوره نساء آیه 162.
[13] . میزان الحکمه، باب زکات.
[14] . سوره حشر، آیه 9، سوره تغابن، آیه‌16.
[15] . نورالثقلین،‌ج 5، ص 346.
[16] . سوره توبه، آیه 103.
[17] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 48.
[18] . خواض به معنای فرو رونده می باشدو در قرآن به این معنا آمده «و کنّا نخوض مع الخائضین».
[19] . مثنوی معنوی، دفتردوم، بیت 896.
[20] . سوره بقره آیه 276.
[21] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 52 و 69.
[22] . مثنوی معنوی. دفتر ششم، بیت 3577.
[23] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 49.
@#@
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
اگر حق خدا را بپردازید، من ضامن هستم که اموال شما در دریا و خشکی تلف نشود.[1] 4. پرداخت کننده زکات محبوب ترین فرد نزد خداوند
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
محبوب ترین فرد نزد خداوند، سخاوتمندترین آنان است و سخاوتمندترین مردم کسی است که زکات مال خود را بدهد و از آنچه که خداوند بر مال او واجب نموده، در مورد مؤمنین بخل نکند. [2] پس سخا از چشم آمد نه ز دست دید دارد کار، جز بینانرست[3] 5. زکات وسیله تقرب به خداوند
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«ان الزکاه جعلت مع الصلاه قرباناً لاهل الاسلام»[4] خداوند زکات را همراه با نماز، وسیله تقرب مسلمین به خود قرار داد.
6. راه رسیدن به رحمت های خاص الهی
در قرآن می خوانیم:
«وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْ‏ءٍ فَسَأَکْتُبُها لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاهَ»[5] رحمت پروردگار بر هر چیزی گسترده است، ولی دریافت قطعی آن، مخصوص کسانی است که اهل تقوا و ایمان و زکات باشند.
خداوند می فرماید:
«إِنِّی مَعَکُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی»[6] اگر شما نماز را به پا دارید و زکات را پرداخت کنید و به پیامبران من ایمان آورید، قطعاً من با شما هستم.
7. وسیله باز شدن گره ها
قرآن می فرماید:
«فَأَمَّا مَنْ أَعْطی وَ اتَّقی وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری»[7] هر کس بخششی نماید و پرهیزگار باشد و حقیقت را تصدیق نماید، ما کارهای مشکل او را آسان می کنیم.
8. مایه فرو نشاندن غضب الهی و کفاره گناهان
حضرت علی ـ علیه السلام ـ می فرماید:
«الله الله فی الزکاه. فانها تطفیء غضب ربکم»[8] شما را به خدا، شما را به خدا درباره زکات (دقت کنید)، که البته زکات غضب پروردگار را فرو می نشاند.
خداوند می فرماید:
«اِنّی مَعَکُم لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ»[9] من با شما هستم، اگر نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و به رسولان من ایمان بیاورید و آنها را یاری کنید و به خدا قرض الحسنه بدهید (در راه او، به نیازمندان کمک کنید)، گناهان شما را می پوشانم (می بخشم)
9. ورود به باغ های الهی
«لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلاهَ وَ آتَیْتُمُ الزَّکاهَ وَ آمَنْتُمْ بِرُسُلِی وَ عَزَّرْتُمُوهُمْ وَ أَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً لَأُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ لَأُدْخِلَنَّکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ فَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ مِنْکُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَواءَ السَّبِیلِ»[10] اگر نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید و به رسولان من ایمان بیاورید، قطعاً شما را در باغهایی از بهشت، که نهرها از زیر درختانش جاری است، وارد می کنم.
10. سبب گشایش برای مردگان
شخصی به امام صادق ـ علیه السلام ـ گفت:
برادرم از دنیا رفت در حالی که زکات زیادی به عهده اش بود. من آنها را پرداخت کردم. امام فرمود: با این عمل مشکل او برطرف می شود.[11] 11. سبب استجابت دعا
در روایتی می خوانیم:
هر کس می خواهد دعای او مستجاب شود، لقمه خود را حلال کند و یکی از راه های حلال کردن لقمه، پرداخت حق خدا (خمس و زکات) است.
12. شرط حلال شدن روزی
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«فادّوا إلی اللهِ حقَّ ما رزقکم یطیب الله لکم بقیَّته»[12] اگر حق آن چه را که خداوند رزق شما قرار داده بپردازید، باقیمانده آن برای شما طیب و حلال است.
13. سبب قبولی نماز
پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
زَکّوا اموالکم تقبل صلاتکم[13] زکات اموال خود را بپردازید تا نمازتان قبول شود.
14. پس انداز مطمئن
خداوند در قرآن می فرماید:
«وَ أَقِیمُوا الصَّلاهَ وَ آتُوا الزَّکاهَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِکُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»[14] نماز را به پا دارید و زکات را بپردازید. آنچه از عمل خیر که برای خودتان از پیش فرستاده اید، نزد خداوند خواهید دید. به درستی که خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است.
و نیز می فرماید:
«وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ»[15] آنچه که انفاق کنید برای خود شماست.
و یا می فرماید:
«وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ خَیْرٍ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ»[16] و آنچه که انفاق می کنید به شما باز می گردد و به شما ظلم نمی شود.
چون زکات در حقیقت ذخیره قیامت انسان است، در حقیقت، مالی فانی با پرداخت زکات ابعادی جاودانه پیدا می کند. کامیابی های احتمالی و موقت و پر درد سر دنیا را می توان از طریق پرداخت زکات به کامیابی های قطعی و دائمی و بی دردسر تبدیل نمود.
گر بریزد برگ های این چنار برگ بی برگیش بخشد کردگار
گر نماند از جود در دست تو مال کی کند فضل الاهت پایمال؟
هر که کارد گردد انبارش تهی لیک اندر مزرعه باشد بهی[17] 15. سبب زندگی شیرین
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
اگر مردم حقوق خود را ادا کنند، قطعاً در زندگیِ شرینی به سر خواهند برد. [18] 16. خواب راحت
به امام گفتند فلانی در خواب به مشکلات و ناگواری هایی بر می خورد؟!‌ امام فرمود:
این به خاطر آن است که زکات خود را در راه صحیح مصرف نمی کند.[19] 17. نشانه بی نقص بودن و کمال اسلام و ایمان
ـ «تمام اسلامکم اداء الزکاه»[20] ـ «… سبعه من کنّ فیه فقد استکمل حقیقه الایمان… و ادّی زکاه ماله…»[21] «… هفت چیز است که اکر در کسی باشند حقیقت ایمان در او کامل شده … و پرداختن زکات مالش…»
ـ پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ و حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرمود: علامت و نشانه مؤمنان و شیعیان ما سه چیز است: نماز، روزه، زکات.[22] 18- آیین پایدار
در سوره بینه، پس از آن که نام نماز و زکات را می برد می فرماید:
«وَ ما أُمِرُوا إِلاَّ لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفاءَ وَ یُقِیمُوا الصَّلاهَ وَ یُؤْتُوا الزَّکاهَ وَ ذلِکَ دِینُ الْقَیِّمَهِ»[23] و به آنها دستوری داده نشده بود جز اینکه خدا را بپرستند در حالی که دین خود را برای او خالص کنند (و از شرک به توحید باز گردند) و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند و این است آیین مستقیم و پایدار.
آثار نپرداختن زکات
1. تلف شدن اموال
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«ما ضاع مال فی برّ و لا بحر الا بتضییع الزکاه»[24] هیچ مالی در خشکی یا دریا ضایع و تلف نمی شود، مگر به خاطر آن که زکات آن پرداخت نشده باشد.
آن حضرت در حدیث دیگری فرمودند:
«حصّنوا اموالکم بالزکوه و انا ضامن لکل ما یتوی فی برّ او بحر بعد اداء حق الله فیه من التلف»[25] اموال خود را از طریق پرداخت زکات بیمه کنید. اگر بعد از پرداختن زکات مالی تلف شد، من ضامن آن هستم.
از رسول گرامی اسلام نقل شده است که:
بندگان خدا هیچ شبی را به صبح نمی رسانند مگر اینکه دو فرشته فرود آمده و یکی می گوید: خدایا به انفاق کنندگان پاداش و بدل ده و دیگری می گوید: خدایا مال بخیلان را تلف کن. [26] گفت پیغمبر که دائم بهر پند دو فرشته خوش منادی می کنند.
کای خدایا منفقان را سیر دار هر دِرَمشان را عوض ده صد هزار
ای خدایا ممسکان را در جهان تو مده الا زیان اندر زیان[27] 2. اتلاف دو برابر
در روایات می خوانیم:
«من منع حقا لله عزّ و جلّ انفق فی باطل مثلیه»[28] کسی که حق خدا را نپردازد و در راه حق مال خود را صرف نکند، دو برابر آن مقدار را در راه باطل صرف خواهد کرد.
3. هزینه شدن اضطراری مال در راه اشرار
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«من منع ماله من الاخیار اختیارا صرّف الله ماله فی الاشرار اضطراراً»[29] کسی که مال خود را اختیاراً از مصرف در راه خوبان باز دارد، خداوند مال او رادر راه اشرار با اجبار صرف خواهد نمود.
4. هزینه شدن مال در راه گناه
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«و اعلم انّه من لم ینفق فی طاعه الله أبتلی بان ینفق فی معصیه الله و من لم یمش فی حاجه ولی الله ابتلی بان یمشی فی حاجه عدوالله»[30] آگاه باشید! کسی که مال خود را در راه اطاعت خداوند صرف نکند، به هزینه کردن آن در راه معصیت خداوند گرفتار می شود و هر کس در حل مشکلات ولیّ خدا گامی برندارد، خداوند او را به تلاش و حرکت در راه حلّ مشکلات دشمن خدا گرفتار می کند.
5. کمبود و قحطی
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«لاتزال امتی بخیر ما تحابوا و اقاموا الصلوه و اتوا الزکاه فاذا لم یفعلوا ذلک ابتلوا بالقحط و السنین»[31] امت من مادامی که یکدیگر را دوست بدارند و اهل نماز و زکات باشند در خیر و سعادت به سر می برند، ولی اگر این گونه نباشند، گرفتار قحطی می شوند.
6. محروم شدن از تولیت و تعمیر مراکز دینی
در سوره توبه می خوانیم که:
تعمیر و آباد کردن مساجد تنها سزاوار کسانی است که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز را به پا دارند و زکات مال خود بدهند و از غیر خدا نترسند آنها امیدوار باشند که از هدایت یافتگان راه خدا هستند.[32][1] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 50.
[2] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 65.
[3] . مثنوی معنوی دفتر دوم، بیت 900.
[4] . جامع الاحادیث، ج 9،ص 33.
[5] . سوره اعراف، آیه 156، سوره توبه، آیه 71.
[6] . سوره مائده، آیه 12.
[7] . سوره لیل، آیات 7-5.
[8] . وسایل، ج 6، ص 10.
[9] . سوره مائده، آیه 12.
[10] . سوره مائده،‌ آیه 12.
[11] . جامع الااحادیث، ج 9، ص 223.
[12] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 53.
[13] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 29.
[14] . سوره بقره، آیه 110.
[15] . سوره بقره، آیه 272.
[16] . همان.
[17] . مثنوی معنوی، دفتر اول، بیت 42-2237.
[18] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 70.
[19] . همان، ص 273.
[20] . کنزالعمال، ج 6، ص 96.
[21] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 45.
[22] . همان، ص 35.
[23] . سوره بینه، آیه 5.
[24] . کافی، ج 3، ص 505.
[25] . بحار، ج 93، ص 130.
[26] . صحیح بخاری، ج 1، ص 264، احادیث معنوی، ص 22. کافی، ج 4، ص 42 و وسائل الشیعه،‌ج 3، دفتر دوم، بیت 1-380، مستدرک وسایل، ج 15، ص 261.
[27] . مثنوی معنوی، دفتر دوم بیت 1-380.
[28] . کافی. ج 3، ص 506.
[29] . بحار، ج 96، ص 130.
[30] . وسائل، ج 6، ص 25.
[31] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 48.
[32] . سوره توبه، آیه 18.
@#@
7. بی برکتی
رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«اذا منعت الزکاه منعت الارض برکاتها»[1] هرگاه زکات پرداخت نشود، زمین برکات خود را از مردم باز می دارد.
ابر ناید از پی منع زکات وز زنا افتد وبا اندر جهات
و در حدیث دیگری می خوانیم:
اگر توانگران زکات مال خود را نپردازند، خداوند باران رحمت خود را از مردم باز می دارد.[2] در حدیث دیگری از امام باقر ـ علیه السلام ـ می خوانیم:
اگر زکات پرداخت نشود، برکت از کشاورزی و میوه ها و معادن برداشته می شود.[3] 8. گسترش فقر
«اذا منعت الزکاه ظهرت الحاجه»[4] هرگاه مردم زکات ندهند، نیاز مردم آشکار می گردد.
«اذا منعت الزکاه ساءت حال الفقیر و الغَنیّ»[5] هرگاه مردم زکات ندهند، حال فقرا و ثروتمندان بد می شود.
9. مرگ چهارپایان
امام رضا ـ علیه السلام ـ فرمود:
«اذا حبست الزکاه ماتت المواشی»[6] هر گاه زکات پرداخت نشود، چهارپایان می میرند.
10. محروم شدن از رحمت
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
کسی که حق خداوند را از مالش نپردازد، سزاوار است خداوند رحمت خود را از او دریغ کند.[7] 11. اخراج از مسجد
امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمود:
روزی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ وارد مسجد شدند و با جمله «قم یا فلان، قم یا فلان، قم یا فلان»، پنج نفر را از مسجد اخراج کردند و فرمودند:
شما که زکات نمی دهید از مسجد بیرون بروید.[8] آری، نمازگزار واقعی بخیل نیست: «إِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً إِلاَّ الْمُصَلِّینَ»[9] «و چون مال و دولتی به او رو کند (بخل ورزد و) منع (احسان) نماید مگر نماز گزاران حقیقی.»
12. علامت نفاق
آیه 67 سوره توبه که سیمای منافقان را بیان می کند، می فرماید:
«الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْکَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ»
آنان همدیگر را به منکر دعوت و از معروف بازداشته و دست خود را از کمک به دیگران باز می دارند و (این گونه) خدا را فراموش می کنند. خداوند نیز با آنان چون فراموش شدگان رفتار می کند.
13. قبول نشدن نماز و عبادات
در روایات می خوانیم:
«ایّها الناس ادّوا زکاه اموالکم فمن لا یزکّی لا صلوه له و من لا صلوه له لا دین له و من لا دین له لا حج و لا جهاد له»[10] قبولی تمام اعمال،‌وابسته به قبولی نماز است و قبولی نماز وابسته به پرداخت زکات.
امام رضا ـ علیه السلام ـ فرمود:
خداوند نماز و زکات را همتا و مقرون یکدیگر قرار داده و نماز بی زکات پذیرفته نیست.[11] حضرت موسی ـ علیه السلام ـ جوانی را دید که نماز با حالی می خواند، به خداوند گفت:
چه نماز زیبایی دارد! به او وحی شد که نماز او زیباست، ولی این جوان بخیل است و زکات نمی پردازد و تا زمانی که زکات ندهد، نمازش قبول نیست.[12] رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
نماز کسی که زکات نمی پردازد، هم چون لباس کهنه ای درهم پیچیده و به صورت او پرتاب می شود.[13] 14. همردیف رباخواران
حضرت علی ـ علیه السلام ـ فرمود:
«مانع الزکاه کآکل الربا»[14] کسی که زکات ندهد، همچون رباخوار است.
پرداخت نکردن زکات، نوعی سرقت است. در حدیث می خوانیم:
سه نوع سارق و دزد داریم: یکی از آنان کسی است که زکات نمی دهد.[15] 15. شرک، علت نپرداختن زکات
«ما خان الله احد شیئاً من زکاه ماله الا مشرک بالله»[16] نپرداختن زکات، خیانت و شرک به خداوند است.
[1] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 52.
[2] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 52.
[3] . کافی، ج 2، ص 374.
[4] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 58.
[5] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 43.
[6] . وسایل الشیعه، ج 9، ص 31.
[7] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 57.
[8] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 31.
[9] . سوره معارج، آیه 22-21.
[10] . مستدرک، ج 1، ص 75.
[11] . جامع الاحادیث، ج 9، ص 30 و 33.
[12] . همان، ص 30 و 33.
[13] . همان، ص 33.
[14] . همان، ص 63.
[15] . تهذیب ج 10، ص 153؛ وسائل، ج 21، ص 268.
[16] . بحار، ج 96، ص 29؛ مستدرک، ج 7، ص 24.
ستاد اقامه نماز و زکات – بر گرفته از ره توشه راهیان نور، ش 53 ، ص309