هدف: آشنايي با شكل، اسامي حروف و حروف مقطّعه قرآن كريم مي‌باشد؛ و در پايان درس از دانش‌آموزان انتظار مي‌رود كه:
1ـ تمامي اشكال حروفي كه در قرآن به كار رفته است را بشناسند.
2ـ با اسامي عربي حروف آشنا شوند.
3ـ حروف مقطّعه قرآن كريم (كه در اوائل 29 سوره آمده) را تشخيص داده و به صورت صحيح تلفّظ مي‌نمايند.
مراحل تدريس
1ـ تذكّر و يادآوري الفباي زبان فارسي.
2ـ حذف چهار حرف «پ، چ، ژ، گ» و مشخّص كردن حروف عربي.
3ـ يادآوري تفاوت نداشتن اَشكال حروف فارسي و عربي به استثناي شكل دو حرف (ـة ـ ة، ك).
4ـ آشنايي با اسامي عربي حروف.
5ـ آشنايي با حروف مقطّعه قرآن كريم.
روش تدريس
در اوّلين جلسه بايد دانش‌آموزان را با قرآن و اهميّت فراگيري آن آشنا سازيم و سپس درس اين گونه آغاز مي‌كنيم:
براي آموختن هر زباني ابتدا بايد با حروف و الفباي آن زبان آشنا شد، ما كه مي‌خواهيم خواندنِ قرآن را ياد بگيريم نخست بايد الفباي چه زباني آشنا شويم؟
دانش‌آموزان: الفباي زبان عربي.
معلّم: چرا الفباي زبان عربي؟
دانش‌آموزان: براي اين كه قرآن به زبان عربي است.
معلّم: خوشبختانه چون شكل عربي با حروف فارسي يكسان است، همة ما با الفباي عربي آشنا هستيم؛ الفباي فارسي را همه ياد داريد؟
دانش‌آموزان: بله.
معلّم: يكي يكي بگوييد تا من روي تابلو بنويسم.
دانش‌آموزان: الف، بِ، تِ …
سپس شروع مي‌كنيم به نوشتن شكل الفباي فارسي به ترتيب از الف تا يِ.
معلّم: از اين سي و دو حرف، چهار حرف «پ ـ چ ـ ژ ـ گ» مختص زبان فارسي است و در زبان عربي وجود ندارد و بقيّه حروف در فارسي و عربي مشترك مي‌باشند (و با علامت ضربدار (*) چهار حرف را مشخّص مي‌كنيم).
سپس از آن‌ها مي‌پرسيم كه الفباي زبان فارسي چندتا بود؟
دانش‌آموزان: 32 تا.
معلّم: چند تاي آن‌ها در عربي وجود نداشت؟
دانش‌آموزان: 4 تا.
معلّم: 4 را از 32 كم كنيم، نتيجه مي‌گيريم كه الفباي عرب چندتاست؟
دانش‌آموزان: 28 تا.
پس از آشنايي با حروف عربي نوبت به آشنايي با اَشكال حروف مي‌رسد كه هر حرفي داراي چند شكل است. و با توجّه به اين كه تمام اَشكال حروف عربي به استثناي دو شكل «ـة، ة ـ ك» همانند اشكال حروف فارسي است، و دانش‌آموزان ما با همة آن‌ها در كلاس اوّل ابتدايي آشنا شده‌اند. تنها دو شكل «ـة ـ ة، ك» را بيان مي‌كنيم كه در عربي براي حرف «تاء» و «كاف» مي‌باشد. به آن‌ها مي‌گوييم الفباي زبان عربي همانند الفباي فارسي به شكل آخر و غير آخر نوشته مي‌شود و اَشكال آن‌ها به استثناي دو حرف هيچ گونه تفاوتي با هم ندارند. آن دو حرف يكي «ـة، ة» است كه براي حرف «تاء» در آخر بعضي از كلمات مي‌آيد و ديگري «ك» كه به جاي «كاف» آخر نوشته مي‌شود و براي اين كه با حرف «لام» آخر اشتباه نشود، كاف غير آخري در درون آن قرار مي‌دهند.
بعد از آشنايي با اَشكال حروف، نوبت به اسامي حروف عربي مي‌رسد، به آن‌ها مي‌گوييم:
اين‌ها شكل حروف عربي بود كه با شكل حروف فارسي تفاوت چنداني نداشت، حال مي‌خواهيم با اسامي عربي آن‌ها نيز آشنا شويم.
اسامي حروف عربي با مختصر تفاوتي همانند اسامي حروف فارسي است، حال اسم عربي حروف را زير آن‌ها مي‌نويسم، شما با هم بخوانيد (و شروع مي‌كنيم به نوشتن اسامي حروف).[1]
ا ب ت ث ج ح خ
الف باء تاء ثاء جيم حاء خاء
د ذ ر ز س ش ص
دال ذال راء زاء سين شين صاد
ض ط ظ ع غ ف ق
ضاد طاء ظاء عين غين فاء قاف
ك ل م ن ه و ي
كاف لام ميم نون هاء واو ياء
روي اسامي حروف تمرين مي‌كنيم تا دانش‌آموزان اسامي عربي حروف را كاملاً ياد بگيرند و اين تمرين بايد به شكل‌هاي گوناگون باشد تا موجب خستگي آن‌ها نشود، براي نمونه:
بعد از نوشتن اسامي حروف از آن‌ها مي‌خواهيم با اشاره كردن روي هر حرفي، اسم عربي آن را بگويند. پس از اين كه خوب با اسامي عربي حروف آشنا شدند، اسامي حروف را پاك مي‌كنيم و از آن‌ها مي‌خواهيم تا از حفظ، اسامي حروف مورد اشاره را بگويند، وقتي كه مطمئن شديم يكايك دانش‌آموزان، اسامي حروف عربي را كاملا ياد گرفته‌اند، حروف مقطّعه را شروع مي‌كنيم، به آن‌ها مي‌گوييم:
حال كه اسامي عربي حروف را ياد گرفتيد، همه مي‌توانيد حروف مقطّعه قرآن را نيز بخوانيد، فقط بايد اسمش را ياد بگيريد كه چرا به آن‌ها حروف مقطّعه مي‌گويند و در كجاي قرآن قرار دارند.
از مجموع 114 سورة قرآن كريم، 29 سورة آن با حروفي آغاز مي‌شوند كه بايد جدا جدا و با اسامي عربي خود خوانده شود، از اين رو به آن‌ها حروف مقطّعه مي‌گويند، مقطّعه يعني قطعه قطعه (جدا جدا) و چون اين‌ها بر خلاف شكل ظاهرشان كه به صورت كلمه مي‌باشند مي‌بايست قطعه قطعه (و جدا جدا) خوانده شوند، به آن‌ها حروف مقطّعه مي‌گويند.
سپس حروف مقطّعه را براي آن‌ها مي‌نويسيم و از آن‌ها مي‌خواهيم تا هر حرفي را با اسم عربي آن بخوانند؛ براي نمونه:
معلّم: اسم اين حرف «يـ» چيست؟
دانش‌آموزان: يا.[2]
معلّم: اسم اين حرف «س» چيست؟
دانش‌آموزان: سين.
معلّم: حالا با هم «يس» چطور مي‌خوانيم؟
دانش‌آموزان: يا، سين.
روي بقيّه حروف مقطّعه به همين ترتيب تمرين مي‌كنيم تا با همة حروف مقطّعه آشنا شوند.
[1] . همان گونه كه قبلا تذكّر داده‌ايم اسامي دوازده حرفي كه به همزه ختم مي‌شوند، عرب‌ها در كتابت، همزه را مي‌نويسند ولي در محاوراتشان آن را تلفّظ نمي‌كنند. با توجّه به اين نكته جهت سهولت در امر آموزش براي افراد خردسال، اسامي اين حروف را بدون همزه مي‌نويسيم و ياد مي‌دهيم، ولي براي افراد بزرگسال، همزه را مي‌نويسيم و برايشان توضيح مي‌دهيم كه عرب‌ها در صورت وقف بر اسامي اين حروف، براي سهولت، همزة آن را تلفّظ نمي‌كنند.
[2] . اسامي حروفي كه به همزه ختم مي‌شوند در حروف مقطعه نيز همزة آن‌ها تلفظ نمي‌شود.
