غسل میت
سئوال 1: اینکه می‌گویند غسل میت واجب است، آیا یک غسل واجب است یا اینکه چند غسل، لطفاً در این مورد ما را راهنمایی کنید؟
جواب: واجب است میت را سه غسل بدهند: 1) به آبی که با سدر مخلوط باشد. 2) به آبی که با کافور مخلوط باشد. 3) با آب خالص. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م55).
سئوال 2: در غسل میت، هنگامی که میت را می‌خواهند با آب سدر غسل دهند، میزان سدر در آب چقدر باید باشد همین طور هنگام غسل با آب کافور؟
جواب: سدر و کافور باید به اندازه‌ای زیاد نباشد که آب را مضاف کند و به اندازه‌ای هم کم نباشد، که نگوید سدر و کافور با آب مخلوط نشده است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م55).
سئوال 3: کسی که برای حج احرام بسته است اگر پیش از تمام کردن سعی بین صفا و مروه بمیرد یا اینکه اگر در احرام عمره باشد و پیش از تقصیر بمیرد، آیا می‌توان میت را با آب کافور غسل داد؟
جواب: خیر، در این مورد میت را نمی‌توان با آب کافور غسل دهند و به جای آن باید با آب خالص غسلش دهند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م553).
سئوال 4: آیا نیت در غسل میت واجب است؟ اگر غسال نیت نکند،غسل میت صحیح است؟
جواب: بلی ـ کسی که میت را غسل می‌دهد، باید نیت کند و قصد قربت داشته باشد یعنی غسل را برای انجام فرمان خداوند عالم به جا آورد، و اگر به همین نیت تا آخرِ غسل سوم باقی باشد کافی است و تجدید نیت در هر غسل لازم نیست ـ بنابراین اگر غسال در غسل میت نیت نکند، غسل میت باطل است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م556).
سئوال 5: بچه‌ی سقط شده باید تا چند ماهگی برسد تا غسل او واجب شود؟
جواب: بچه‌ی سقط شده را اگر چهار ماه یا بیشتر دارد، باید غسل بدهند، و اگر چهار ماه به پائین باشد باید او را در پارچه‌ای بپیچند و بدون غسل دفن کنند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م558).
سئوال 6: آیا مماثل بودن در غسل میت واجب است یعنی مرد می‌تواند زن را غسل دهد؟
جواب: اگر مرد، زن را و زن، مرد را غسل بدهد، این غسل باطل است. ولی زن می‌تواند شوهر خود را غسل دهد و شوهر هم می‌تواند زن خود را غسل دهد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م559).
سئوال 7: اگر برای غسل دادن میتی که مرد است، مرد پیدا نشود، زنانی که با او محرمند می‌توانند او را غسل دهند؟
جواب: بلی ـ می‌توانند این زنان که با میت محرمند، او را غسل دهند و همین طور اگر برای غسل میت زن، زن دیگری نباشد، مردهایی که با او نسبت دارند و محرمند، یا به واسطه‌ی شیر خوردن با او محرم شده‌اند، می‌توانند از زیر لباس، او را غسل دهند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م561).
سئوال 8: اگر میتی در حال حیض یا جنابت بمیرد، آیا باید قبل از غسل میت او را غسل جنابت یا غسل حیض بدهند؟
جواب: خیر ـ لازم نیست او را غسل حیض یا غسل جنابت بدهند، بلکه همان غسل میت برای او کافی است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م566).
سئوال 9: مزد گرفتن برای غسل میت آیا جایز است؟ پس چرا بعضی مزد می‌گیرند؟
جواب: برای غسل دادن میت جایز نیست مزد گرفت، ولی اگر بعضی مزد می‌گیرند آن راجع به انجام کارهای مقدماتی غسل است که واجب نمی‌باشد، که در این صورت مزد گرفتن جایز است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م567).
سئوال 10: به چه شکل باید میت را تیمم داد، لطفاً شیوه‌ی آن را بیان کنید؟
جواب: کسی که میت را تیمم می‌دهد، می‌تواند در صورت امکان دست میت را به زمین بزند و به صورت و پشت دستهایش بکشد و اگر به این صورت ممکن باشد لازم نیست به دست شخص زنده هم او را تیمم داد والاّ باید شخص زنده او را تیمم دهد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م569).
سئوال 11: چنانچه فردی در جبهه شهید گردد آیا غسل بر او واجب است یا خیر؟ حال اگر زخمی شود و در بیمارستان فوت شود مسأله چه صورتی پیدا می‌کند، آیا با شهید شدن در صحنه عملیات تفاوت دارد؟
جواب: شهید در جبهه غسل ندارد ولی کسانی که زنده بیرون آورده می‌شوند و در خارج جبهه به شهادت می‌رسند باید غسل داده شوند هر چند شهید محسوب می‌شوند. (ر.ک استفتائات امام خمینی (ره) ج1، ص78، س190).
سئوال 12: چنانچه فردی به بدن شهیدی که در صحنه‌ی عملیاتی شهید گردیده دست بزند آیا غسل مس میت بر او واجب است یا خیر؟ اگر زخمی شود و بعداً خارج از صحنه شهید گردد چطور؟ در موقع دفن شهید آیا کفن و نماز بر او واجب است یا مستحب؟
جواب: هر جا شهید غسل ندارد، مس او هم سبب غسل نمی‌شود و با لباس خودش بعد از نماز میت دفن می‌شود. (ر.ک استفتائات امام خمینی (ره) ج1، ص79، س190 و 191).
سئوال 13: اگر کسی اشتباهاً میت را ابتدا با آب کافور و سپس با آب سدر غسل دهد و بعد از دفن میت، متوجه اشتباهش شود، در صورتی که مدتی از دفن میت گذشته باشد، آیا باید نبش قبر کنند و غسل صحیح را انجام دهند؟
جواب: اگر بدن میت هنوز فاسد و متلاشی نشده و نبش قبر موجب هتک میت یا حرج دیگران نمی‌شود، نبش قبر برای تدارک غسل لازم است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م643 ـ ر.ک استفتائات امام خمینی (ره) ج1، ص84، س211).
سئوال 14: چنانچه میتی را به هیچ عنوان نتوان غسل داد بنا بر فرض مسأله این میت از ناحیه گوش و دهان و بینی خونریزی دارد آیا به نظر مبارک می‌توان پلاستیکی آورد و سر میت را داخل آن پلاستیک کرد و آن را از روی پلاستیک غسل داد یا خیر؟ و آیا می‌شود که حنوط بر میت را از روی پلاستیک انجام داد یا حتماً باید پلاستیک را باز کرد و روی پیشانی میت حنوط گذاشت؟ (مقلد آیت الله لنکرانی)
جواب: در صورت امکان صبر کنند تا خون قطع شود و گرنه جاهایی را که خون می‌آید با چسب یا چیزهایی که موجب بند آمدن خون می‌شود مسدود کنند و بعد از بند آمدن خون میت را غسل دهند و اگر خون قطع نشد به همان حال با آب کر یا جاری غسل دهند. مثلاً آب سدر را در ظرفی بریزند و آب لوله را که در حکم جاری است به آن ظرف متصل کنند و بر بدن میت بریزند و آب کافور را هم همین طور، البته بعد از غسل اعضاء تیمم میت را خشک کرده و احتیاطاً میت را تیمم هم بدهند. (ر.ک تحریر الوسیله، ج1، ص70، م3).
سئوال 15: کسانی که در زلزله‌ها (مانند زلزله‌ی بم) از دنیا می‌روند حکم غسل و کفن آنها چگونه است؟
جواب: غسل و کفن و دفن آنها هم واجب است. (ر.ک عروه الوثقی، ج1، ص250).
سئوال 16: در چه مواردی به جای غسل، میت را باید تیمم داد؟
جواب: اگر امکان غسل فراهم نباشد به جهت نبود آب یا له شدن بدن و… باید تیمم داده شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م568).
سئوال 17: اگر سدر و کافور نباشد یا در دسترس نباشد وظیفه چیست؟
جواب: سه غسل را با آب خالص انجام دهند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م554).
سئوال 18: در غسل میت آیا باید به نظر مرجع تقلید غسال میت غسل داده شود یا خود میت؟
جواب: غسال باید به وظیفه خود عمل کند. (ر.ک عروه الوثقی، ج1، ص250).
کفن
سئوال 1: کیفیت کفن کردن را اگر می‌شود توضیح دهید و چند پارچه در کفن میت باید به کار برد؟
جواب: میت مسلمان را باید با سه پارچه که آنها را لنگ و پیراهن و سرتاسری می‌گویند کفن نمایند. لنگ باید از ناف تا زانو، اطراف بدن را بپوشاند و بنابر احتیاط واجب پیراهن باید از سر شانه تا نصف ساق پا، تمام بدن را بپوشاند و درازی سرتاسری باید به قدری باشد که بستن دو سر آن ممکن باشد، و پهنای آن باید به اندازه‌ای باشد که یک طرف آن روی طرف دیگر بیاید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م571).
سئوال 2: اگر کفن میت به نجاست خود او، یا به نجاست دیگری نجس شود، چه باید کرد؟
جواب: چنانچه کفن ضایع نمی‌شود؛ باید مقدار نجس را بشویند یا ببُرند ولی اگر در قبر گذاشته باشند بهتر است که ببُرند بلکه اگر بیرون آوردن میت اهانت به او باشد بریدن واجب می‌شود، و اگر شستن یا بریدن آن ممکن نیست، در صورتی که عوض کردن آن ممکن باشد، باید عوض نمایند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م582).
سئوال 3: معمول است که برای تکفین میت، علاوه بر سه قطعه پارچه، با دو قطعه‌ی دیگر به نام ران پیچ، پاهای میت را جدا جدا می‌پیچند، آیا این عمل جایز است یا خیر؟
جواب: مانعی ندارد. (ر.ک تحریر الوسیله، ج1، ص75).
نماز میت
سئوال 1: کیفیت نماز میت را مختصراً توضیح دهید؟
جواب: نماز میت پنج تکبیر دارد و اگر نمازگزار پنج تکبیر به این ترتیب بگوید کافی است:
بعد از نیت و گفتن تکبیر اول بگوید: اشهد ان لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله
و بعد از تکبیر دوم بگوید: اللهم صل علی محمد و آل محمد.
و بعد از تکبیر سوم بگوید: اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات.
و بعد از تکبیر چهارم بگوید: اللهم اغفر لهذا المیت و اگر زن است بگوید: اللهم اغفر لهذه المیت.
و بعد تکبیر پنجم را بگوید. البته بعد از هر یک از تکبیرها می‌توانند دعاهای بیشتری هم بخوانند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م608).
سئوال 2: کسی نماز میت را به جماعت می‌خواند آیا لازم است تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند؟
جواب: بلی ـ باید تکبیرها و دعاهای آن را هم بخواند.@#@ (ر.ک توضیح المسائل مراجع، م11).
سئوال 3: بر چه کسی لازم است نماز میت خوانده شود؟
جواب: نماز خواندن بر میت مسلمان، اگر چه بچه باشد واجب است، ولی باید پدر و مادر آن بچه یا یکی از آنان مسلمان باشند و شش سال بچه تمام شده باشد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م594).
سئوال 4: آیا در نماز میت لازم است که لباس و بدن طاهر باشد؟
جواب: به نظر مشهور فقهاء کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد، و اگر لباس او هم غصبی باشد اشکالی ندارد ولی آقای بهجت اشکال می‌کنند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م596).
سئوال 5: آیا هنگام نماز خواندن بر میت واجب است میت رو به قبله باشد؟
جواب: کسی که به میت نماز می‌خواند، باید رو به قبله باشد و نیز واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند، به طوری که سر او به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م597).
سئوال 6: اگر بر میت نماز نخوانند و دفن کنند یا بعد از دفن معلوم شود، نمازی که بر او خوانده شده باطل بوده است چه باید انجام داد؟
جواب: تا وقتی جسد او از هم نپاشیده واجب است با شرط‌هایی که برای نماز میت گفته شد بر قبرش نماز بخوانند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م607).
سئوال 7: اگر اجازه گرفتن از ولی میت جهت خواندن نماز میت، که واجب است میسور نباشد یا غفلت شود، حکمش چیست؟
جواب: اگر میسور نیست، اذن ولی ساقط است و در صورت غفلت بنابر احتیاط نماز را اعاده کنند. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی (ره) ج1، ص86، س217).
دفن
سئوال 1: اگر عمل حنوط میت فراموش گردد و به خاک سپرده شود، حکم آن چیست؟
جواب: اگر تازه دفن انجام گرفته و جنازه متعفن نشده که نبش قبر، توهین به میت باشد، نبش قبر و انجام حنوط در قبر واجب است والا حنوط ساقط است. (ر.ک استفتائات استفتائات آیت الله تبریزی، ص67، س315).
سئوال 2: از نظر شرعی نبش قبر چه حکمی دارد؟
جواب: نبش قبر مؤمن حرام است مگر در مواقع خاصی نظیر آنکه اثبات حقّی متوقف بر نبش قبر باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م641).
سئوال 3: حد و میزان و عمق قر از نظر شرعی چه میزانی واجب است؟
جواب: واجب است میت را طوری در زمین دفن کنند، که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون آورند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م613).
سئوال 4: آیا لازم است در قبر حتماً میت را رو به قبله گذاشت یا خیر؟
جواب: میت را باید در قبر به پهلوی راست طوری بخوابانند که جلوی بدن او رو به قبله باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م615).
سئوال 5: آیا دفن کردن شخص کافر در قبرستان مسلمانان جایز است؟ در صورت عکس مسأله چطور؟
جواب: دفن مسلمان، در قبرستان کفار و دفن کافر در قبرستان مسلمانان جایز نیست. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م620).
سئوال 6: اگر در راه، دور از محل مسکونی، به میتی برخورد کردیم و نمی‌دانستیم که آیا این میت مسلمان است یا نه، آیا می‌توانیم او را در قبرستان مسلمین دفن کنیم؟
جواب: اگر در بلاد اسلامی است، محکوم به احکام اسلام است و در قبرستان مسلمین دفن می‌شود. (ر.ک استفتائات امام خمینی (ره) ج1، ص87، س222).
سئوال 7: اگر میت مذکور در سئوال قبل را، در قبرستان مسلمانان دفن کردیم و بعد از مدتی فهمیدیم که کافر است، آیا می‌شود او را از آنجا بیرون آورده و در جای دیگر دفن کنیم؟
جواب: اگر بعد از دفن معلوم شد کافر است، می‌توان او را بیرون آورد؛ بلکه در بعضی موارد لازم است. (ر.ک استفتائات امام خمینی (ره) ج1، ص88، س223).
سایر احکام میت و شهید
سئوال 1: آیا بر کسی که به هر طریقی خودکشی نموده است آیا کلیه مراحل غسل، کفن و نماز و غیره که برای دیگر اموات انجام می‌شود باید برای او نیز انجام گیرد؟
جواب: بلی, تمام موارد غسل، کفن، دفن، نماز، واجب است و شرکت در مجلس فاتحه او اشکال ندارد و طلب مغفرت برای او هم مستحب است. (ر.ک عروه الوثقی، ج1، ص249).
سئوال 2: جریدتین (چوب تر) برای چه در قبر گذاشته می‌شود؟ از چه زمانی و به گفته چه کسی مرسوم گردیده؟
جواب: طبق آنچه در روایات آمده است گذاشتن این دو چوب برای رفع عذاب از میت می‌باشد و حتی در روایتی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ وارد شده که فرمود این دو چوب مؤمن و کافر را نفع می‌رساند. در روایتی آمده است که از زمان حضرت آدم ـ علیه السّلام ـ چنین سنتی بوده است و تمام انبیاء ـ علیهم السّلام ـ این کار را انجام داده‌اند. به کتاب وسائل الشیعه جلد اول صفحه‌ی 737 مراجعه فرمایید. (ر.ک عروه الوثقی، ج1، ص133، چاپ دار الکتب الاسلامیه).
سئوال 3: اهداء اجزاء میت مؤمن به غیر (در صورت رضای اولیای وی) چگونه است؟
جواب: رضایت اولیاء میت مجوز اهداء اجزاء نیست و جدا کردن آن اجزاء بدون مجوز شرعی موجب دیه است. (جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، ص8ـ607).
سئوال 4: برای میت چه سوره‌ای بخوانیم خوب است؟
جواب: هر سوره‌ای از قرآن خوانده شود ثواب دارد و نسبت به خواندن سوره‌ی حمد و توحید و تبارک، یس و قدر سفارش شده است. (ر.ک مفاتیح الجنان، ص939 الی 942).
سئوال 5: حُنوط کردن میت یعنی چه؟ و آیا این عمل واجب است؟
جواب: بعد از غسل واجب است میت را حنوط کنند، یعنی به پیشانی و کف دست‌ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بمالند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، م585).
سئوال 6: کسی که برای حج احرام بسته است، اگر پیش از تمام کرن سعی بین صفا و مروه بمیرد، حنوط کردن او چه حکمی دارد؟
جواب: حنوط کردن او جایز نیست و همین طور اگر در احرام عمره پیش از آنکه موی خود را کوتاه کند بمیرد نباید او را حنوط کنند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی (ره)، م588).
