سؤال : واجبات نماز چند تا هستند و رکن و غیررکن چه تفاوتی با هم دارند؟
جواب: واجبات نماز 11 چیز است: 1. نیت 2. قیام 3. تکبیره الاحرام 4. رکوع 5. سجود 6. قرائت 7. ذکر 8. تشهد 9. سلام 10. ترتیب 11. موالات (یعنی پی در پی بودن اجزای نماز) و فرق رکن و غیر رکن در آن است که در رکن اگر انسان آن را عمداً یا سهواً به جا نیاورد نماز باطل می‌شود ولی غیر رکن اگر عمداً به جا نیاورد باطل است و اگرسهواً به جا نیاورد نماز او صحیح است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 942)
نیت
سؤال 1: آیا تلفظ و به زبان آوردن نیت واجب است؟
جواب: خیر تلفظ به نیت واجب نیست همان که بدانید قصد انجام چه کاری را دارید که اگر از شما سؤال شود می‌توانید پاسخ بدهید کافی است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م943 و945 و استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص151،س82)
سؤال 2: آیا می‌شود نیت نماز چهار رکعتی را به نیت نماز دو رکعتی بنا به دلایل شرعی تبدیل کرد؟
جواب: در موارد خاصی که در کتب فقهی ذکر شده است مانعی ندارد مثل آنکه نیت نماز 4 رکعتی نموده است و بعد متوجه شد که و ظیفه او نماز شکسته است و یا نیت نماز شکسته نموده و در بین نماز متوجه شد که وظیفه او اتمام است که به نماز 4 رکعتی عدول می‌نماید و نیز برای رسیدن به نماز جماعت جایز است از نماز واجب عدول به نافله 2 رکعتی نماید و پس از سلام، نماز خود را به جماعت بخواند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), قطع جیبی ،ص150، م755و763)
سؤال 3: اگر انسان در نماز ریا کند آیا نماز او صحیح است؟
جواب: انسان باید فقط برای انجام امر خداوند نماز بخواند، پس کسی که ریا کند یعنی برای نشان دادن به مردم نماز بخواند، نمازش باطل است خواه فقط برای مردم باشد، یا خدا و مردم هر دو را در نظر بگیرد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 946)
قیام
سؤال 1: کدام قیام و ایستادن در نماز رکن محسوب می‌شود لطفاً مرا راهنمایی کنید؟
جواب: قیام در موقع گفتن تکبیرهالاحرام و قیام پیش از رکوع که آن را قیام متصل به رکوع می‌گویند رکن است ولی قیام در موقع خواندن حمد و سوره و قیام بعد از رکوع رکن نیست و اگر کسی آن را از روی فراموشی ترک کند، نمازش صحیح است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م958)
سؤال 2: اگر کسی از روی فراموشی بعد از حمد و سوره بنشیند و یادش بیاید که رکوع نرفته در مورد مسئله قیام چه عملی را باید انجام دهد؟
جواب: باید بایستد و به رکوع رود و اگر بدون اینکه بایستد، به حالت خمیدگی به رکوع برگردد چون قیام متصل به رکوع را به جا نیاورده، نماز او باطل است. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م960)
سؤال 3: برای شخص مریضی که نشسته نماز می‌خواند قیام متصل به رکوع چه وضعی دارد؟
جواب: باید از حالت نشسته به رکوع رود. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1, ص153, س92)
سؤال 4: آیا تکان‌های مختصر هنگام خواندن اذکار نماز چنانچه سهواً انجام شود و نمازگزار نتواند مانع آن شود، باعث اشکال در نماز می‌شود؟
جواب: اشکالی ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص154, س93)
سؤال 5: اگر کسی عمداً شخصی را که مشغول خواندن نماز است به جلو یا پهلو هل دهد در صورتی که نمازگزار روی از قبله نگرداند نمازش صحیح است یا خیر اگر بیفتد یا خم شود چه طور؟
جواب: نماز او صحیح است و اگر در حال حرکت ذکری گفته است در آرامش بدن آن را تکرار نماید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص154, س96)
سؤال 6: اگرکسی بیش از حد معمولی پاها را خیلی گشاد بگذارد نماز او چه حکمی دارد؟
جواب: کسی که می‌توانددرست بایستد اگر پاها را خیلی را گشاد بگذارد که به حالت ایستادن معمولی نباشد نمازش باطل است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م964)
تکبیره الاحرام
سؤال 1: تکبیره الاحرام چیست و به چه شکل باید خوانده شود؟
جواب: گفتن الله اکبر در اول هر نماز واجب و رکن است و باید کلمه الله و کلمه اکبر را پشت سر هم و به عربی صحیح گفته شود. و آن را تکبیره الاحرام می‌نامند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م948)
سؤال 2: اگر کسی برای رسیدن به نماز جماعت عجله کند و بدون اینکه بدن آرام باشد تکبیره الاحرام بگوید نماز او صحیح است؟
جواب: موقع گفتن تکبیره الاحرام، باید بدن آرام باشد و اگر عمداً در حالی که بدنش حرکت دارد، تکبیره الاحرام بگوید نمازش باطل است و چنانچه سهواً حرکت کند باید اول عملی که نماز را باطل می‌کند انجام دهد و دوباره تکبیر بگوید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م951)
سؤال 3: اگر کسی شک کند که تکبیره الاحرام را گفته یا نه و یا بعد از گفتن آن در صحت آن شک کند چه باید بکند؟
جواب: اگرکسی شک کند که تکبیره الاحرام را گفته یا نه، چنانچه مشغول خواندن چیزی شده به شک خود اعتنا نکند و اگر چیزی نخوانده، باید با تکبیر را بگوید و همچنین اگر بعد از گفتن تکبیره الاحرام شک کند که آن را صحیح گفته یا نه باید به شک خود اعتنا نکند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م956 و957)
سؤال 4: آیا موقع گفتن تکبیرهالاحرام بلند کردن دست‌ها تا محاذی گوش مستحب است و یا اینکه با شروع تکبیر دست‌ها بلند شود و موقع گفتن تکبیر دست‌ها بیفتد مستحب دیگری است یا همان نوع خاص وارد شده است؟
جواب: مستحب است با شروع به تکبیر شروع به بلندکردن دست‌ها کند که تا تمام شدن تکبیر دست‌ها مقابل صورت و یا مقابل گوش‌ها برسد. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1, ص 152, س89)
قرائت و ذکر
سؤال 1: اگر در نماز4 بار تسبیحات اربعه را بگوییم نماز باطل است؟
جواب: اگر سهواً اشکالی ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 162, س127)
سؤال 2: آیا قرائت تلفظ صحیح حروف در نماز واجب است یا خیر؟
جواب: انسان باید در نماز حروف و کلمات را به طور صحیح تلفظ کند ولی اگر تلفظ صحیح برای او مقدور نباشد باید هر طوری که می‌تواند بخواند و احتیاط مستحب آن است که نمازش را به جماعت بخواند البته باید سعی کند قرائت صحیح را نیز یاد بگیرد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 3: بعضی وقتها در نمازهای4 رکعتی سوم اشتباهاً حمد را می‌خوانیم که بعد از متوجه شدن آن را قطع کرده تسبیحات اربعه را می‌خوانیم آیا در این حالت نماز صحیح است؟
جواب: بلی نماز به نحو مذکور صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1011)
سؤال 4: آیا در نماز انفرادی می‌توان به جای سوره توحید سوره‌ ای دیگر خواند, لطفاً توضیح دهید؟
جواب: بلی غیر از سوره‌های عزائم (4 سوره‌ای که سجده واجب دارند) بعد از حمد، هر سوره دیگری را می‌توان در نماز خواند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 157, س108)
سؤال 5: اگر در رکعت دوم نمازهای4 و3 رکعتی اشتباهاً به جای خواندن حمد و سوره تسبیحات اربعه را بخوانیم و پس از خواندن تسبیحات اربعه اگر بفهمیم که اشتباه خواندیم حکم چیست و اگر به رکوع رفته و ذکر رکوع را خواندیم و فهمیدیم که اشتباه کردیم در این صورت حکمش چیست؟
جواب: اگر قبل از رکوع متوجه اشتباه شدید بلافاصله حمد و سوره را بخوانید و بعد رکوع بروید و نماز شما صحیح است. و اگر بعد از رکوع متوجه شدید باز هم نماز صحیح است و احتیاطاً بعد از نماز2 سجده سهو به جا آورید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1010)
سؤال 6: اگر در هنگام نماز خواندن حروف درست ادا نشود آیا نماز ایراد دارد آیا این مطلب صحیح است که می‌گوید: نماز هر چند که ایراد داشته باشد با مهر کربلا ایراد آن به طرف می‌شود؟
جواب: باید سعی کنید که نماز را به طور صحیح بخوانید البته رعایت همه نکات تجویدی در نماز لازم نیست، باید به نحوی باشد که نگویند غلط می‌خواند. و نماز با مهر کربلا ثواب بیشتری دارد لکن نباید نماز غلط خوانده شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 7: دو سوره‌ایی که در نماز یک سوره محسوب می‌شود کدام است؟
جواب: دو سوره(انشراح و الضحی) و (فیل و قریش) یک سوره به حساب می‌آیند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص565, ذیل م 978)
سؤال 8: تسبیحات اربعه چند بار باید در نماز خوانده شود؟
جواب: بسیاری از مراجع می‌فرمایند1 بار کافی است اگر چه بهتر آن است که 3 بار گفته شود و بعضی می‌فرمایند بنابر احتیاط واجب در وسعت وقت3 مرتبه تسبیحات اربعه را بگویند به رسأله مرجع تقلید خود در بحث قرائت نماز مراجعه فرمائید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1005 و1006)
سؤال 9: اگر یک انگلیسی زبان را نماز را به عربی نتواند بخواند و معنی آن را یاد داشته باشد می‌تواند نماز را به انگلیسی بخواند؟
جواب: نماز باید به عربی صحیح خوانده شود بلی اگر کسی کوشش کرد و نتوانست یاد بگیرد یا وقت نماز تنگ بود می‌تواند ترجمه نماز را به زبان دیگری بخواند و احتیاط مستحب آن است که در نماز جماعت شرکت نماید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م997)
سؤال 10: آیا قنوت در نماز جزء غیر رکن‌ها است که اگر عمداً ترک شود باعث بطلان نماز می‌شود؟
جواب: قنوت نه رکن است و نه از واجبات غیر رکنی بلکه مستحب مؤکد است بنابراین اختیار با نمازگزار است که آن را به جا آورد یا ترک کند و ترک عمدی و سهوی آن اشکال ندارد.@#@ . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1117 و1121)
سؤال 11: اگر در جایی پر سروصدا مشغول خواندن نماز ظهر و عصر باشیم به طوری که اگر نماز را آهسته بخوانیم نمی‌توانیم صدای خود را بشنویم در این صورت تا چه حدی مجاز هستیم صدای خود را بلند کنیم؟(مقلد آقای لنکرانی)
جواب: نماز ظهر و عصر را باید آهسته خواند و شنیدن صدای خود در مورد سؤال لازم نیست. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م992)
سؤال 12: کسی که لکنت زبان دارد و نمی‌تواند برخی از حروف را درست ادا کند قرائت او چه حکمی دارد و آیا این شخص می‌تواند امام جماعت باشد؟
جواب: در صورتی که نتواند حروف را از مخارج خود ادا کند نمی‌تواند امام جماعت بشود و نسبت به نماز خود در صورتی که امکان اصلاح نیست اشکالی ندارد و نماز او صحیح می‌باشد.(عروه الوثقی, ج1, احکام القراءه, م33)
سؤال 14: پدرم و مادرم در نمازشان اشکالاتی دارند و هر دو بی‌سوادند بنده بارها سعی کرده‌ام اشکالات آنها را برایشان بازگو کنم ولی آنها بر حسب عادت دوباره اشکالات خود را تکرار می‌کنند حال تکلیف بنده در قبال ایشان چیست و تکلیف نسبت به خودشان چیست؟
جواب: بر آنها واجب است که در یادگیری نماز کوشش لازم را بنمایند و چنانچه موفق به اصلاح قرائت نشدند نماز را به همان صورت به جای آورند و شما هم بیش از تذکر وظیفه دیگری ندارید خداوند شما را موفق فرماید. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 997)
سؤال 15: کسی که در صحت قرائت حمد و سوره خود شک دارد آیا می‌تواند امام جماعت بشود؟
جواب: خیر، چون یکی از شرایط امام جماعت صحت قرائت اوست مضافاً براینکه چنین شخصی برای انجام نماز‌های واجب خود که فرادی می‌خواند نمی‌تواند به قرائت مشکوک اکتفا کند، بلکه باید یقین به صحت داشته باشد بلی اگر پس از اطمینان از صحت دچار شکهای بی‌مورد و وسوسه در این جهت باشد نباید به آن اعتنا کند.
سؤال 16: در نماز اگر یک واجب غیر رکنی مثلاً قرائت ترک شود وظیفه چیست؟
جواب: اگر عمدا ترک شود نماز باطل است ولی اگر سهوا باشد اگر قبل از گذشتن محل باشد(مثل اینکه حمد یا سوره را فراموش کند و قبل از رکوع یادش بیاید باید آن را بجا آورد) ولی اگر بعد از محل (مثلابعد از رکوع)باشد نماز صحیح است و بنابر فتوای بعضی مراجع مانند آیت الله اراکی(ره) ،بنابر احتیاط واجب، دو سجده سهو بجا آورد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1263)
سؤال 17: اگر کسی در تسبیحات اربعه شک کند3 تا گفته یا2 تا آیا به شک خود اعتنا بکند یا نه و در صورت اعتنا حکم آن چیست؟
جواب: بنا را بر اقل بگذارد.
رکوع
سؤال 1: فردی در رکوع ذکر را اشتباه می‌خواند مثلاً عظیم را أعظیم می‌خواند، حکمش چیست؟
جواب: اگر سهواً اشتباه گفته و بعد از رکوع متوجه شده است نماز او صحیح است و اما اگر غلط می خوا ند به نظر برخی از مراجع باید نمازهای خود را قضا کند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 159, س116)
سؤال 2: فرد مکلف در رکوع باید به چه میزانی خم شود؟
جواب: در رکوع باید بقدری خم شد که دستها به سر زانو برسد. البته مستحب است انسان بمقداری خم شود که پشت به صورت افقی قرار گیرد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1022)
سؤال 3: اگر در نماز رکوع را فراموش کنیم چه حکمی دارد؟
جواب: اگر رکوع را فراموش کند و بعد از انجام دو سجده یادش بیاید نماز باطل است. اگر رکوع را فراموش کند و پیش از آن که به سجده (اول) برسد یادش بیاید، باید بایستد و بعد به رکوع رود و بعد دو سجده را انجام دهد و اگر بعد از آنکه پیشانی به محل سجده رسید یادش بیاید رکوه نکردن بنابر احتیاط واجب باید بایستد و رکوع را بجا آورد و نماز را تمام کند و دوباره بخواند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1041 و1042)
سؤال 4: اگر در سجده یا رکوع که دو ذکر را می‌توان گفت هر دو ذکر را بگوید و یکی ا زآن دو را غلط بخواند نمازش صحیح است یا خیر؟
جواب: در فرض مرقوم نماز صحیح است. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره), ج1, ص 163, س132)
سؤال 5: کسی که نشسته نماز می‌خواند باید عمل رکوع را به چه شکلی انجام دهد؟
جواب: کسی که نشسته رکوع می‌کند، باید بقدری خم شسود که صورتش مقابل زانوها برسد و بهتر است بقدری خم شود که صورت نزدیک جای سجده برسد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1027)
سؤال 6: آیا در رکوع فقط آن دو ذکر مخصوص را می‌توان خواند؟
جواب: انسان هر ذکری در رکوع بگوید کافی است ولی احتیاط واجب ان است که به قدر سه مرتبه (سبحان الله) یا یک مرتبه (سبحان ربی العظیم و بحمده) کمتر نباشد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1028)
سؤال 7: اگر کسی بعد ار ذکر رکوع بدون اینکه بایستد یا بدن آرام بگیرد به سجده رود نماز او چه حکمی‌ داد؟
جواب: بعد از تمام شدن ذکر رکوع، باید راست بایستد و بعد از آن که بدن آرام گرفت به سجده رود و اگر عمداً پیش از ایستادن، یا پیش ار آرام گرفتن بدن به سجده رود نمازش باطل است. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره), م 1040)
سجده
سؤال 1: اگر کسی که در حال نماز خواندن است مهر نماز او را یک بچه از جلوی او بردارد برای نماز خواندن چه باید بکند؟
جواب: اگر وقت دارد و نمی‌تواند مهر دیگری در نماز پیدا کند نماز را بشکندو با مهر نماز را دوباره بخواند و اگر وقت ندارد نظر آقایان مراجع در این خصوص متفاوت است و به نظر مرجع تقلید خود مراجعه نمائید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1087)
سؤال 2: در انجام سجده سهو آیا باید بلند شده و نیت نموده و بعد آن را انجام دهیم یا همان نشسته نیت نموده و سجده‌ها را بجا آوریم؟
جواب: در مورد سؤال ایستادن لازم نیست پس از سلام سجده سهو را بجا آورید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
سؤال 3: اگر بجای مهر نماز بر ریگ یا سنگ سجده کنیم آیا نماز صحیح است؟
جواب: اشکالی ندارد و نماز بر مهری که از خاک باشد یا سنگ، ریگ و یا ماسه صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1076)
سؤال 4: مدت یکسال است که نماز خود را در سجده روی میز کوچک سجده می‌کردم و کف دستهایم را بر روی زمین نمی‌گذاشتم و دستهایم را روی میز می‌گذاشتم در حالی که توانایی آن را داشتم روی زمین بگذارم، حال نمازهائی که خوانده‌ام چه حکمی دارد؟ (مقلد آقای لنکرانی)
جواب: نمازهای گذشته شما صحیح است و در نمازهای بعدی دستها را در موقع سجده روی زمین بگذارید. (دفتر آیت الله فاضل لنکرانی)
سؤال 5: معمولاً مهر پس از مدتی جرم پر رنگی بر روی آن به وجود می‌آید آیا سجده و نماز بر آن صحیح است؟
جواب: اگر چربی و چرک روی مهر به قدری باشد که مانع از تماس پوست پیشانی با خاک مهر گردد سجده، صحیح نیست اما تغییر رنگ مهر و جرم کمتر از مقدار مذکور اشکالی ندارد. ولی خوب است روی مهر را مرتباً تمیز نگه دارید تا دچار وسوسه در صحت سجده نشوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 6: آیا در نماز حتماً باید خود پیشانی با مهر تماس پیدا کند؟ اگر چادر روی پیشانی را بگیرد اشکال دارد؟
جواب: بلی، باید پوست پیشانی با مهر تماس پیدا کند و چادر روی پیشانی مانع است و باید کنار زده شود. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1060)
سؤال 7: آیا در هنگام سجده باید فقط شست پا بر زمین باشد یا اگر انگشتان پا هم روی زمین باشد ایرادی ندارد؟
جواب: در سجده واجب است سر انگشت شست پا بر روی زمین باشد و علاوه بر آن تماس سایر انگشتان با زمین نیز مانعی ندارد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1062)
سؤال 8: آیا در هنگام سجده باید آرنج‌ها روی زمین باشد یا از زمین باید فاصله داشته باشد؟
جواب: لازم نیست در سجده آرنج‌ها روی زمین باشد ولی اگر روی زمین هم قرار گیرد نماز را باطل نمی‌کند و برای زن ها مستحب است.(ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی(ره), ج 1, احکام السجده, ص 176, م10)
سؤال 9: محل سجده یا مهر نماز باید حداقل به چه اندازه‌ای باشد؟
جواب: اگر جائی که پیشانی بر آن قرار می‌گیرد به اندازه دو ریالی باشد کفایت می‌کند.
سؤال 10: در هنگام سجده چه مقدار لازم است که سر روی مهر قرار گیرد؟
جواب: بعد از آرام گرفتن بدن باید به اندازه گفتن ذکر واجب سجده (مثلاً سه تا سبحان الله، یا یک سبحان ربی الاعلی و بحمده) صبر کند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1049 و1050)
سؤال 11: در نماز نشسته اگر حین رکوع اشتباهاً سر به مهر بخورد تکلیف چیست؟ (مقلد آقای لنکرانی)
جواب: سجده محسوب نمی‌شود و موجب بطلان نماز نیست.
سؤال 12: در سجده گفته شده اگر آن چیزی که سجده بر آن صحیح است نباشد باید بر لباس یا دامن یا آستین سجده کند. حال آیا فرش را هم شامل می‌شود، اگر بر روی لباس سجده نکرد و بر روی فرش سجده کند آیا نمازش باطل است و آیا اگر باطل شد قضاء آن واجب است؟
جواب: شامل غیر لباس نمی‌شود و در صورت تخلف اگر مقصر بوده قضا کند علی الاحوط. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 164, س134)
سؤال 13: اگر انسان بعد از سر برداشتن از سجده شک کند که سجده اول بوده یا دوم در این حالت چه باید بکند؟
جواب: بنا را بر سجده اول بگذارد و سجده دوم را به جا آورد.@#@ (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره) ج1, ص 165, س141)
سؤال 14: در هنگام سجده چند جای بدن باید بر روی زمین قرار گیرد؟
جواب: باید هفت جای بدن را بر روی زمین قرار دهد: پیشانی، کف دو دست، سر دو زانو، و سر دو انگشت بزرگ پاها. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1045)
سؤال 15: اگر دمل و مانند آن در پیشانی باشد و نتوان پیشانی را بر سر مهر گذاشت حکم آن چیست؟
جواب: اگر دمل یا زخم تمام پیشانی را گرفته باشد باید به یکی از دو طرف پیشانی سجده کند و اگر ممکن نیست به چانه و اگر به چانه هم ممکن نیست باید به هر جایی از صورت که ممکن است سجده کند و اگر به هیچ جایی از صورت ممکن نیست باید با جلو سر سجده نماید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1066 و1067)
سؤال 16: اگر پیشانی به اختیار از جای سجده بلند شود، چه حکمی دارد؟
جواب: چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جای سجده برسد و این یک سجده حساب می‌شود، چه ذکر سجده را گفته باشد چه نگفته باشد و اگر نتواند سر را نگه دارد و بی اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم رفته یک سجده حساب می‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1071)
سؤال 17: بر چه چیزهائی سجده صحیح است؟
جواب: باید بر زمین و چیزهای غیر خوراکی که از زمین می‌روید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهای خوراکی و پوشاکی صحیح نیست و نیز سجده کردن بر چیزهای معدنی مانند طلا و نقره و عقیق و فیروزه باطل است. اما سجده کردن بر سنگهای معدنی مانند سنگ مرمر و سنگهای سیاه اشکالی ندارد. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1076)
سؤال 18: برای چند چیز باید دو سجده سهو به جا آورد؟
جواب: برای سه چیز: 1ـ آنکه در بین نماز، سهواً حرف بزند. 2ـ آنکه یک سجده را فراموش کند. 3ـ آنکه در نماز چهار رکعتی بعد از سجده دوم شک کند که چهار رکعت خوانده یا پنج رکعت. و در دو مورد هم احتیاط واجب آن است که سجده سهو بنماید: اول در جائی که نباید نماز را سلام بدهد. دوم آنکه تشهد را فراموش کند. (ر.ک توضیح المسائل امام خمینی(ره) م 1236)
سؤال 19: دستور سجده سهو به چه شکل است؟
جواب: آن است که بعد از سلام نماز فوراً نیت سجده سهو کند و پیشانی را به چیزی که سجده بر آن صحیح است بگذارد و بگوید: «بسم الله و بالله اللهم صل علی محمد و آل محمد» یا بگوید: «بسم الله و بالله السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته» بعد باید بنشیند و دوباره به سجده رود و یکی از ذکرهائی را که گفته شد بگوید و بنشیند و بعد از خواندن تشهد، سلام دهد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1250)
تشهد و سلام
سؤال 1: اگر کسی تشهد را فراموش کند و بایستد و پیش از رکوع یادش بیاید که تشهد را بجا نیاورده چه باید بکند؟
جواب: باید بنشیند و تشهد را بخواند و دوباره بایستد و آنچه باید در آن رکعت خوانده شود بخواند و نماز را تمام کند و اگر در رکوع یا بعد از آن یادش بیاید، باید نماز را تمام کند و بعد از سلام نماز تشهد را قضا کند، و بنابر احتیاط واجب برای تشهد فراموش شده دو سجده سهو به جا آورد. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1102 )
سؤال 2: اگر کسی سلام نماز را فراموش کند چه باید بکند؟
جواب: اگر موقعی یادش بیاید که صورت نماز به هم نخورده و کاری هم که عمدی و سهوی آن نماز را باطل می‌کند مثل پشت به قبله کردن انجام نداده باید سلام نماز را بگوید و نمازش صحیح است. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, م1106 )
ترتیب و موالات
سؤال 1: اگر کسی عمداً ترتیب نماز را به هم بزند نماز او چه حکمی دارد؟
جواب: اگر کسی عمداً ترتیب نماز را به هم بزند مثلاً سوره را پیش از حمد بخواند یا سجود پیش از رکوع به جا آورد نماز او باطل می‌شود. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1 , م1108 )
سؤال 2: اگر کسی رکنی را در نماز فراموش کند باید چه عملی را انجام دهد؟
جواب: اگر رکنی را از نماز فراموش کند و رکن بعد از آن را به جا آورد مثلاً پیش از آنکه رکوع کند دو سجده نماید نماز او باطل است ولی اگر رکنی را فراموش کند و واجب غیر رکنی بعد از آن را به جا آورد مثلاً پیش از آن که دو سجده کند تشهد بخواند باید رکن را به جا آورد و آن‌چه را اشتباهاً پیش از آن خوانده دوباره بخواند. . (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1 , م1109 و1110 )