نماز جمعه
سؤال 1: کیفیت خواندن نماز جمعه چگونه است؟
جواب: نماز جمعه دو رکعت است که قنوت رکعت اول قبل از رکوع و قنوت رکعت دوم بعد از رکوع می باشد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 877)
سؤال 2: اینکه می گویند نماز جمعه واجب تخییری است یعنی چه؟
جواب: یعنی شخص می تواند نماز جمعه بخواند و یا بجای آن نماز ظهر بخواند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 887)
سؤال 3: اگر امام جمعه گفتارش با عملش یکی نباشد اقتدا کردن به او در نماز جمعه باز واجب است؟
جواب: یکی از شرایط اقتدا به امام جماعت و جمعه عدالت او است. بنابراین اگر او را عادل می دانستید و اکنون شک در عدالت او دارید اقتدا جایز است و اگر یقین به عدم عدالت او دارید نمی توانید اقتدا نمائید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 873)
سؤال 4: فاصله تعیین برای نماز جمعه، برای نماز جمعه شیعیان است یا شامل اهل سنت هم می شود؟
جواب: فاصله بین دو نماز جمعه شیعه نباید کمتر ازحد تعیین شده باشد. و وجود نماز جمعه اهل تسنن در بلد مضر به صحّت نماز جمعه شیعیان نیست. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 886)
سؤال 5: کسی که بدون عذر در نماز جمعه شرکت نکند از نظر آیت الله بهجت چه حکمی دارد؟
جواب: به نظر حضرت آیت الله بهجت نماز جمعه واجب تخییری است یعنی اگر کسی آن را بجای آورد کفایت از نماز ظهر می کند و اگر نخواهد باید نماز ظهر را بخواند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 905)
سؤال 6: اگر کسی در رکعت دوم نماز جمعه رسید وظیفه اش چیست؟
جواب: می تواند به امام جمعه اقتدا نماید و رکعت بعدی نماز را به صورت فرادا بجا آورد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 907)
سؤال 7: آیا نماز جمعه مسافر صحیح است؟
جواب: بلی، صحیح است. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 874)
سؤال 8: آیا اقامه نماز جمعه برای امام جماعت، اذن از حاکم شرع لازم دارد؟ و آیا قصد اقامت برای امام مسافر لازم است؟ و اگر امام جماعت در خطبه آنچه که واجب است، انجام ندهد؛ دیگران می توانند به او اقتدا کنند و این نماز کفایت از نماز ظهر می کند یا نه؟
جواب: منصب امامت جمعه بدون نصب ولیّ امر مسلمین ثابت نمی شود و امامت جمعه برای مسافر جایز نیست و تا احراز تعمّد ترک واجب، نشود، اقتدا و اکتفا به نماز جمعه مانعی ندارد. (ر.ک: استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 268، س 440)
سؤال 9: اگر کسی نتوانست خطبه های نماز جمعه را درک کند و فقط به نماز جمعه برسد و اقتدا کند آیا از نماز ظهر کفایت می کند؟
جواب: کفایت می کند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 888)
سؤال 10: اگر کسی به یکی یا دو خطبه نماز جمعه نرسد و یا در آنجا باشد و متوجه خطبه ها نشود و یا در بین خطبه ها حرف بزند، آیا باید نماز ظهر را هم بخواند؟
جواب: اگر به نماز جمعه اقتدا کرده و آن را بجا آورده لازم نیست نماز ظهر را بخواند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 888)
سؤال 11: در نماز جمعه، وقتی که امام مشغول خطبه خواندن است، برگشتن به چپ و راست، یا حرف زدن در بین خطبه چه حکمی دارد؟
جواب: مانعی ندارد ولی نباید موجب فوات فایده خطبه شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 888)
سؤال 12: اگر در دو خطبه نماز جمعه، سوره آخر خطبه خوانده نشود، نماز چه حکمی پیدا می کند؟
جواب: اگر سهوا یا نسیانا باشد مانع ندارد و نماز صحیح است. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 878)
سؤال 13: آیا هم زمان با نماز جمعه می توان نماز ظهر و عصر خواند؟
جواب: نماز جمعه واجب تخییری است و خواندن نماز ظهر در وقت اقامه جمعه اشکال ندارد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 871)
نماز آیات
سؤال 1: چگونگی خواندن نماز آیات را توضیح دهید و طی چه عواملی واجب می گردد؟
جواب: نماز آیات در موقع واقع شدن آیات الهی از قبیل: زلزله، خسوف، کسوف، و… واجب می شود و یکی از شیوه های خواندن این نماز به طریق زیر است:
نماز آیات دو رکعت است که هر رکعت پنج رکوع دارد، در رکعت اول پس از تکبیره الاحرام، حمد را بخوانید و یک سوره را پنج قسمت کنید و پس از خواندن قسمت اول آن به رکوع بروید و پس از رکوع اول فقط قسمت دوم سوره را بخوانید و به رکوع بروید و همین طور تا سوره تمام شود سپس به سجده بروید و پس از دو سجده رکعت دوم را نیز مانند رکعت اول بجای آورید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 841 و 848، م 1491 و 1507)
سؤال 2: در مناطقی که زلزله می آید بعدا پس لرزه هائی هم می آید آیا اینها هم نماز دارند یا خیر؟
جواب: اگر پس لرزه ها در محل قابل احساس باشد و زلزله مستقلی به حساب آید نماز آیات دارد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 852، استفتائات رهبری، س 731)
سؤال 3: کسانی که در موقع ماه یا خورشید گرفتگی متوجه این پدیده نشوند آیا باز نماز آیات بر آنهات واجب است یا خیر؟
جواب: اگر کسی در موقع گرفتن ماه و خورشید متوجه این پدیده نشود و پس از آن متوجه گردد، اگر تمام ماه یا خورشید گرفته بوده نماز آیات بر او واجب است و در غیر این صورت واجب نیست. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 545، م 1499)
سؤال 4: آیا نماز آیات واجب فوری است یا با تأخیر هم می شود خواند؟
جواب: پس از وقوع آیت (زلزله، ماه گرفتگی، خورشید گرفتگی و…) نماز آیات را باید فورا بجای آورد و در صورت تأخیر در بعضی موارد قضا می شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 545، م 1500)
سؤال 5: اگر از سن 15 سالگی تاکنون نمازهای آیات زیادی بر ما واجب شده است و ندانیم چه میزان است، چگونه باید قضا کنیم؟
جواب: به تعدادی که یقین دارید بجا آورید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 781، م 1383)
سؤال 6: اگر از چیزهائی که نماز آیات برای آنها واجب است بیشتر از یکی اتفاق بیفتد، انسان باید در این گونه مواقع چه کند؟
سؤال: شخص مکلّف است برای هر یک از آنها یک نماز آیات بخواند، مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله هم بشود، باید دو نماز آیات خواند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 841، م 1492)
سؤال 7: اگر آیتی در شهری اتفاق بیفتد آیا علاوه بر وجوب نماز آیات بر ساکنان این شهر، مثلا بر ساکنان شهر همجوار هم واجب است؟
جواب: چیزهایی که نماز آیات برای آنها واجب است، در هر شهری اتفاق بیفتد، فقط مردم همان شهر باید نماز آیات بخوانند و بر مردم جاهای دیگر واجب نیست، ولی اگر مکان آنها بقدری نزدیک باشد که با آن شهر یکی حساب شود، نماز آیات بر آنها هم واجب می شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 842، م 1494)
سؤال 8: کسی که در تعداد رکوع ها شک کند، چه باید بکند؟ لطفا حکم او را بیان کنید؟
جواب: اگر شخص مکلّف مثلا شک کند که در رکوع آخر رکعت اول است یا دررکوع اول رکعت دوّم، و فکرش به جائی نرسد، نمازش باطل است. ولی اگر مثلا شک کند که چهار رکوع انجام داده یا پنج رکوع، چنانچه برای رفتن به سجده خم نشده، باید رکوعی را که شک دارد به جا آورده یا نه، را به جا آورد. و اگر برای رفتن به سجده خم شده، باید به شک خود اعتنا نکند. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 850، م 1514)
نماز عید فطر و قربان
سؤال 1: اگر می شود کیفیت قرائت نماز عید فطر و قربان را توضیح دهید؟
جواب: نماز عید فطر و قربان دو رکعت است که در رکعت اول بعد از خواندن حمد و سوره، باید پنج تکبیر بگوید، و بعد از هر تکبیر یک قنوت بخواند و بعد از قنوت پنجم تکبیر دیگری بگوید و به رکوع رود و دو سجده بجا آورد و برخیزد و در رکعت دوم چهار تکبیر بگوید و بعد از هر تکبیر قنوت بخواند و تکبیر پنجم را بگوید و به رکوع رود و بعد از رکوع دو سجده کند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 853، م 1519)
سؤال 2: آیا نماز عید فطر یا قربان وقت معینی دارد یا خیر؟
جواب: وقت نماز عید فطر و قربان از اول آفتاب روز عید است تا ظهر آن روز. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 853، م 18-1517)
سؤال 3: اگر کسی در تکبیر و قنوت های نماز عید و قربان شک کند چه راه حلی قرار داده شده است؟
جواب: اگر از محل آن تجاوز نکرده است بنا را بر اقل بگذارد واگر بعد معلوم شود که گفته بوده اشکالی ندارد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 857، م 1529)
سؤال 4: اگر بعضی از اجزاء نماز عید را کسی فراموش کند چه حکمی دارد؟
جواب: اگر این شخص مکلّف قرائت یا تکبیرات یا قنوت ها را فراموش کند و بجا نیاورد، نمازش صحیح است. ولی اگر رکوع یا دو سجده یا تکبیره الاحرام را فراموش کند نمازش باطل می شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 857، م 2-1531)
سؤال 5: آیا نماز عید فطر و قربان واجب است یا مستحب؟
جواب: نماز عید فطر و قربان در زمان حضور امام _ علیه السلام _ واجب است و باید به جماعت خوانده شود و در زمان ما که امام _ علیه السلام _ غایب است، مستحب می باشد. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 852، م 1516)
نماز استیجاری
سؤال 1: اجیر کردن به چه معنا است؟ و آیا اجیر گرفتن برای مردگان تنها متصور است یا خیر؟
جواب: بعد از مرگ انسان، می شود برای نماز و عبادتهای دیگر او که در زندگی به جا نیاورده، دیگری را اجیر کنند یعنی به او مزد دهند که آنها را به جا آورد، و اگر کسی بدون مزد هم آنها را بخواند صحیح است.@#@ البته انسان می تواند برای بعضی از کارهای مستحبی و نه واجب مثل زیارت قبر پیغمبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ و امامان _ علیهم السلام _ از طرف زندگان نیز اجیر شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 859، م 4-1533)
سؤال 2: آیا فرد مجرد می تواند برای نمازهای قضای میّتی اجیر شود یا اینکه اجیر باید متأهل باشد؟
جواب: هر کس قضای نماز او را به طور صحیح بجای آورد مانعی ندارد و مجرد و متأهل بودن شرط نیست. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 861، 1538)
سؤال 3: آیا می شود نماز استیجاری را به جماعت خواند؟
جواب: بلی، مأموم می تواند نماز استیجاری را با جماعت بخواند اما اگر امام جماعت بخواند نماز استیجاری را به جماعت بخواند باید یقین داشته باشد که نماز قضای مذکور احتیاطی نیست بلکه قضای یقینی است.
سؤال 4: شخصی برای خواندن نماز قضای یک سال میتی اجیر شده است، آیا باید ترتیب بین نمازهای یومیه رعایت شود یا خیر می توان چندین نماز صبح یا مغرب پشت سر هم خواند؟ (مقلد آقای لنکرانی)
جواب: به نظر حضرت آیت الله لنکرانی اگر نحوه قضا شدن نمازها را بداند باید رعایت ترتیب را بنماید و الا رعایت ترتیب بین نمازهای ظهر و عصر از یک روز و نیز مغرب و عشا لازم است. (جامع المسائل، ج 1، ص 384)
سؤال 5: اینجانب مقداری نماز و روزه استیجاری گرفته ام و هنوز موفق نشده ام همه آن را به جا آورم و از کسانی که گرفته ام، بعضی وقت آن را مشخص ننموده اند و بعضی مشخص کرده اند که مثلا ان شاء الله تا سه ماه تعطیلی آن را تمام کنید و بنده نتوانسته ام. خواهشمندم تکلیف بنده را مشخص کنید و روزه ها را که گرفته ایم ولی خارج از وقت موعود، حکم بنده چیست؟
جواب: از کسانی که تعیین کرده اند برای انجام آن مجددا اجازه بگیرید و آنچه در خارج وقت و بودن اجازه مجدد انجام داده اید صحیح و مبرء ذمّه میت می باشد اما مستحق اجاره آن نیستید، بلی اگر دهندگان وجه اجازه دهند مانعی ندارد. ( ر.ک: جامع المسائل آیه الله فاضل، ج2، ص 152، س 409)
سؤال 6: آیا برای نماز استیجاری میت باید از ثلث مال او برداشت یا از کل ما ترک میت؟
جواب: اگر وصیت کرده و ورثه اجازه بدهند از کل مال برداشته می شود و الا از ثلث مال برداشته می شود. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 867، م 1549)
سؤال 7: اگر کسی خودش نماز قضا داشته باشد می تواند نماز استیجاری بگیرد؟
جواب: اشکالی ندارد. (ر.ک: استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 192، س 232)
سؤال 8: کسی که نماز استیجاری می خواند باید طبق نظر مرجع خودش اقامه نظر کند یا مرجع متوفی؟
جواب: باید مطابق نظر مرجع خود عمل کند. مگر آن که در ضمن اجاره شرط شده باشد که به نحو خاصی بجای آورد و آن شرط به نظر مرجع تقلید خودش هم مبطل نماز نباشد.
سؤال 9: اگر شخص اجیر عبادتی را انجام و ثواب آن را به روح او هدیه کند کفایت می کند؟
جواب: اجیر باید خود را به جای میت فرض کند و عبادتهای او را قضا نماید و اگر عملی را انجام دهد و ثواب آن را برای او هدیه کند، کافی نیست.
سؤال 10: اگر کسی را که برای نمازهای میت اجیر کرده اند، اگر پیش از تمام کردن نمازها بمیرد و اجرت همه آنها را گرفته باشد چه حکمی برای او متصور است؟
جواب: چنانچه شرط کرده باشند که تمام نمازها را خودش بخواند، باید اجرت مقداری را که نخوانده از مال او به ولیّ میّت بدهند، مثلا اگر نصف آنها را نخواند، باید نصف پولی را که گرفته از مال او به ولیّ میّت بدهند، و اگر شرط نکرده باشند، باید ورثه اش از مال او اجیر بگیرند، اما اگر مال نداشته باشد بر ورثه او چیزی واجب نیست.
نمازهای مستحب
سؤال 1: آیا نمازهای مستحب تعداد مشخصی دارند؟ از بین این نمازها چه نمازهائی بیشتر سفارش شده است؟
جواب: نمازهای مستحبی زیاد است و عدد مشخصی ندارد و به این گونه نمازها نافله می گویند و از بین نمازهای مستحبی به خواندن نافله های شبانه روز بیشتر سفارش شده است که آن نمازها در غیر روز جمعه سیاسی و چهار رکعتند.
سؤال 2: نوافل شبانه روز چند رکعت است؟
جواب: نوافل شبانه روز سیاسی و چهار رکعت است که هشت رکعت آن نافله ظهر است و هشت رکعت نافله عصر، و چهار رکعت نافله مغرب، و دو رکعت نافله عشاء و یازده رکعت نافله شب، و دو رکعت نافله صبح می باشد و چون دو رکعت نافله عشاء را بنا بر احتیاط واجب باید نشسته خواند، یک رکعت حساب می شود. ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه می شود.
سؤال 3: وقت نوافل یومیه به چه صورتی است لطفا توضیح دهید؟
جواب: نافله ظهر پیش از نماز ظهر خوانده می شود و وقت آن از اول ظهر تا موقعی که آن مقدار از سایه که بعد از ظهر پیدا می شود، به اندازه دو هفتم شاخص شود، نافله عصر پیش از نماز عصر خوانده می شود و وقت آن تا موقعی است که آن مقدار از سایه شاخص که بعد از ظهر پیدا می شود، به چهار هفتم برسد، وقت نافله مغرب بعد از تمام شدن نماز مغرب است تا وقتی که سرخی طرف مغرب که بعد از غروب کردن آفتاب در آسمان پیدا می شود از بین برود، وقت نافله عشا بعد از تمام شدن نماز عشا تا نصف شب است و بهتر است بعد از نماز عشا بلافاصله خوانده شود، نافله صبح پیش از نماز صبح خوانده می شود و وقت آن بعد از گذشتن از نصف شب به مقدار خواندن یازده رکعت نماز شب است، وقت نافله شب از نصف شب است تا اذان صبح و بهتر است نزدیک اذان صبح خوانده شود.
سؤال 4: وقت نماز غفیله از چه وقتی شروع و پایان می یابد و کیفیت خواندن آن را بیان فرمائید.
جواب: نماز غفیله بین نماز مغرب و عشا خوانده می شود و وقت آن بعد از نماز مغرب است تا وقتی که سرخی طرف مغرب از بین برود و در رکعت اول آن، بعد از حمد باید به جای سوره، این آیه را بخوانند:
و ذا النون اذ ذهب مغاضبا فظنّ ان لن نقدرعلیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین فاستجبنا له و نجیناه من الغم و کذلک ننجی المؤمنین. و در رکعت دوم بعد از حمد به جای سوره این آیه را بخوانند:
و عنده مفاتح الغیب لا یعلمها الّا هو و یعلم ما فی البر و البحر و ما تسقط من ورقه الّا یعلمها و لا حبه فی ظلمات الارض و لا رطب و لایابس الّا فی کتاب مبین.
و در قنوت آن بگویند: اللهم انی اسالک بمفاتح الغیب التی لا یعلمها الا انت ان تصلی علی محمد و آل محمد و ان تفعل بی کذا و کذا، و به جای کلمه کذا و کذا حاجتهای خود را بگویند. و بعد بگویند: اللهم انت ولیّ نعمتی و القادر علی طلبتی تعلم حاجتی فاسئلک بحق محمد و آل محمد علیه و علیهم السلام لمّا قضیتها لی.
سؤال 5: برخی نمازهای مستحبی هستند که طبق روایات تمام گناهان آمرزیده می شوند. آیا خواندن اینگونه نمازها واقعا تاکید شده است، یعنی در زمان پیامبر _ صلی الله علیه و آله و سلم _ سفارش شده اند؟ لطفا اگر می توانید یک نمونه از طرز انجام این نماز را بفرمائید.
جواب: نمازهای مستحبی مختلفی وارد شده است که به بعضی از آنها در کتاب مفاتیح الجنان اشاره شده است. اما آمرزش گناهان توسط خداوند رحمان و رحیم مشکلی ندارد، مهم آن است که شخص واقعا از گناه توبه کند و قصد بازگشت به گناه نداشته باشد که خداوند وعده فرموده است که توبه پذیر است و گناهان را می آمرزد.
سؤال 6: آیا نماز غفیله کفایت از نافله مغرب می کند یا خیر؟
جواب: گر چه نماز غفیله یک نماز مستحب مستقل است و جزء نمازهای نافله روزانه نیست، اما عده ای از فقها فرموده اند: می توان نافله مغرب را به کیفیت نماز غفیله بجا آورد و دو رکعت از نافله مغرب را به آن اکتفا نمود.
سایر نمازها
سؤال 1: نماز تحیت چگونه است و چه مواقعی خوانده می شود؟
جواب: مستحب است کسی که داخل مسجد می شود قبل از اجام هر کاری دو رکعت نماز به نیت تحیت مسجد بجا آورد.
سؤال 2: نماز تبرعی چه نوع نمازی است لطفا توضیح دهید؟
جواب: اگر شخصی بدون آن که اجرتی دریافت دارد نماز قضای میتی را بخواند و یا نماز مستحبی به نیابت کسی بجای آورد آن را نماز تبرعی می گویند.
سؤال 3: نماز وتر چیست؟ و چگونه و چه موقع خوانده می شود؟
جواب: نماز وتر یک رکعت است که پس از نماز شفع و بعد از نمازهای نافله شب خوانده می شود این نماز هم با حمد و سوره دلخواه و رکوع و دو سجده و پس از آن تشهد و سلام بجا آورده می شود.
سؤال 4: اگر یک نفر که در دریا است و نتواند نماز بخواند چه باید بکند؟
جواب: به هر حال می تواند نماز بخواند و هر یک از اعمال را که نتوانست انجام دهد ساقط می شود.
سؤال 5: در نماز میّت در جائی که می فرمایند: «و انت خیر منزول (به) یا (بها)» مرجع ضمیر به یا بها چیست؟ و یا کیست؟
جواب: ضمائر مذکر می تواند به لحاظ شخص و نعش و بدن باشد و ضمائر مؤنث به لحاظ جثه و جنازه و اگر بداند میت مذکر یا مؤنث است می تواند به لحاظ خود میت هم ضمیر را مذکر یا مؤنث بیاورد. (به عروه الوثقی، کیفیت صلاه میت _ مسأله 5 مراجعه کنید).