سؤال 1: اگر نماز را فرادا بخوانم حواسم جمع تر است، آیا جایز است که جماعت را به همین دلیل ترک کنم و نماز را فرادا می خوانم؟
جواب: شرکت در نماز جماعت واجب نیست بلکه مستحب مؤکد است بنابراین اگر بتوانید در نماز جماعت با توجه بیشتر شرکت نمایید که به ثواب فراوان آن نائل گردید بهتر است و الاّ خواندن نماز فرادی هم مانعی ندارد ولی با وسوسه خود را از ثواب نماز جماعت محروم نکنید. .(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره)، ج1، س476)
سؤال 2: من اعمالم را به خاطر محض خداوند انجام نمی دهم بلکه ریا می کنم برای مقابله با این عمل چه کنم؟ آیا برای مقابله با این عمل می توانم به نماز جماعت نروم؟
جواب: نوعی از ریا آن است که شخص عمل را برای دیگران انجام دهد مثلاً اگر کسی او را ببیند نماز می خواند و چنانچه تنها باشد نماز نمی خواند قطعاً شما به خاطر مردم نماز نمی خوانید. بلی ممکن است وقتی دیگران شما را در مسجد می بینید خوشحال می شوید. ولی این مقدار ریا مضرّ به عبادت نیست. شرکت در نماز جماعت را به این جهت ترک نکنید.(ر.ک استفتائات مقام معظم رهبری, ج1, ص152,س524)
سؤال 3: اگر نتوانیم در نماز جماعت حاضر شویم چه کنیم که از فضیلت آن دور نباشیم؟
جواب: نماز خود را در اول با رعایت مستحبات آن بخوانید انشاء الله خداوند ثواب فراوان به شما عطا می فرماید. و هر وقت توانستید سعی کنید در نماز جماعت شرکت فرمائید.
سؤال 4: در روایات اسلامی ثواب نماز جماعت چگونه ترسیم شده است؟
جواب: در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان ثواب 150 نماز را دارد و اگر 2 نفر اقتدار کند هر رکعت از نماز آنان ثواب600 نماز را دارد و هر چه بیشتر شوند، ثواب نمازشان بیشتر می شود تا به 10 نفر برسند وعده آنان که از 10 گذشت، اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درختها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1400)
احکام نماز جماعت
سؤال 1: برای شرکت در نماز جماعت اهل سنت باید به وظائف نماز فرادا عمل کرد یا احکام جماعت؟
جواب: نظر مراجع در این خصوص متفاوت است. برخی می فرمایند اقتداء به آنها صحیح است و برخی می فرمایند در غیر مورد تقیه با آنها نماز بخوانید و بعد هم نماز خود را اعاده کنید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1،ص278, س481)
سؤال 2: آیا در مکه و مدینه می توان در هتل نماز جماعت برگزار کرد؟
جواب: بهتر است برای حفظ وحدت و درک ثواب نماز در مسجد الاحرام و مسجد النبی از اقامه نماز جماعت رسمی در هتل خودداری شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، ص840, استفتائات مقام معظم رهبری)
سؤال 3: آیا پشت سر کسی که برای امام جماعت شدن مبلغی را می گیرد و از امکانات بیت المال استفاده می کند، نماز خواندن صحیح است؟
جواب: موارد مختلف است استفاده از امکانات بیت المال اگر به صورت مشروع باشد مضر به عدالت نیست، و معمولاً پول را برای مخارج ایاب و ذهاب به مسجد و امثال آن می دهند نه به خاطر خواندن نماز، که در این صورت گرفتن پول اشکالی ندارد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، ص835, استفتائات مقام معظم رهبری)
سؤال 4: کسی که سوار بر ویلچر است باید در نماز جماعت از آن پیاده شود؟
جواب: اگر بتواند بر روی زمین سجده را با شرایط کاملتر انجام دهد و پیاده شدن مشقت نداشته باشد لازم است پیاده شود. (ر.ک جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1, ص115, س401)
سؤال 5: آیا عبور اشخاص از مقابل نمازگزار موجب بطلان نماز جماعت می شود؟
جواب: عبور افراد از مقابل نمازگزار موجب بطلان نماز جماعت نمی شود. (تحریر الوسیله, ج1, ص245, م6)
سؤال 6: زمانی که امام جماعت مشغول خواندن نماز است چگونه می شود به نماز جماعت اتصال پیدا کرد؟
جواب: در حال قرائت رکعت اول و دوم و در حال رکوع امام در تمام رکعات می توان با گفتن تکبیره الاحرام اقتدا نمود و نیازی به خواندن حمد و سوره نیست. اما در رکعت سوم و چهارم اگر در زمانی که امام تسبیحات اربعه را می خواند اقتدا شود لازم است خود شخص حمد و سوره را آهسته بخواند و اگر امام به رکوع رفت می تواند به قرائت حمد تنها اکتفا نماید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1427 و1442)
سؤال 7: آیا دیواری که یک متر ارتفاع دارد و از شانه به بالای امام دیده می شود در نماز جماعت مانع محسوب می شود؟
جواب: اگر دیوار بین امام جماعت و مردها باشد مانع محسوب می گردد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1433)
سؤال 8: آیا فرد نابینا می تواند امام جماعت گردد یا خیر؟
جواب: نابینا بودن مانع از امامت جماعت نیست. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، ص819, م1453)
سؤال 9: اگر امام جماعت بعد از نماز پی به عدم طهارت خود ببرد آیا لازم است به مأمومین اطلاع دهد تا آنها نماز خود را اعاده نمایند؟
جواب: لازم نیست به مأمومین اطلاع دهد و نماز آنها صحیح و نیاز به اعاده ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س544)
سؤال 10: آیا نماز افرادی که در صف اول نماز جماعت ایستاده اند اما به اندازه سه یا چهار نفر فاصله افتاده است صحیح است یا خیر؟
جواب: اتصال در صف اول جماعت از سمت راست و چپ حاصل می گردد(غیر از اشخاصی که پشت سر امام ایستاده اند) بنابراین اگر فاصله فرد با دیگر افراد بیش از حد مجاز است اتصال او قطع و جماعت او باطل می شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1433 و1434)
سؤال 11: اگر شخص غیر بالغی در صف اول نماز جماعت باشد آیا نماز فرد بالغ صحیح است یا باطل؟
جواب: اگر فاصله بین دو نمازگزار که نمازشان صحیح است بیش از حد مجاز نشود وجود غیر بالغ و کسی که نمازش صحیح نیست مضربه صحت جماعت نیست. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1417)
سؤال 12: آیا خواندن تشهد در حالت تجافی برای نمازگزاری که در نماز جماعت شرکت می کند واجب است؟
جواب: خواندن ذکر تشهد در این خصوص مستحب است. (ر.ک توضیح المسائل آیت الله بهجت، م1159 )
سؤال 13: آیا تبدیل کردن نماز جماعت به فرادا در حین آن مجاز است یا خیر؟
جواب: بعضی از علما می فرمایند در بین نماز جماعت تا ناچار نشوید قصد فرادا ننمائیدولی بعضی دیگر جایز می دانند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1423)
سؤال 14: آیا اقامه نماز برای مرتبه دوم یا بیشتر جایز است؟
جواب: امام جماعت می تواند نماز خود را در مرتبه دوم برای مأمومین، غیر از مأمومین سابق اعاده نماید. و مأموم هم در صورتی که نماز خود را فرادا خوانده باشد می تواند مرتبه دوم در جماعت شرکت نماید و همان نماز را اعاده نماید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1403 و1404)
سؤال 15: اگر انسان سهواً قبل از امام جماعت از رکوع و سجده بلند شود چه حکمی دارد؟ در صورت عمد چه طور؟
جواب: اگر سهواً این کار را انجام دهد دوباره باید به امام جماعت ملحق شود ولی اگر عمداً به نیت خروج از جماعت باشد دیگر نمی تواند برگردد و به جماعت ملحق شود و نماز حالت فرادا به خود می گیرد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1471 و1472)
سؤال 16: هنگامی که انسان در صف نماز جماعت متوجه شود که اتصال قطع شده است آیا باید نیت فرادا نماید یا باید نماز را مجدداً بخواند؟
جواب: زمانی که یکی از شرایط نماز جماعت از بین برود نماز از جماعت به فرادا تبدیل می شود و انسان باید وظیفه خود را مثل اینکه نماز فرادا می خواند انجام دهد و نیازی به نیت مجدد برای نماز فرادا نیست. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1434 و1437)
سؤال 17: اگر در نماز جماعت متوجه شویم که آن امام جماعتی که به او اقتدا کرده ایم؛ آن نیست نماز ما چه حکمی پیدا می کند؟(مقلد حضرت آیت الله فاضل لنکرانی)
جواب: اگر امام جماعت فعلی واجد شرایط نباشد و مأموم قرائت نماز را ترک کرده باشد یا کاری که مخالف با نماز فرادا است انجام داده نماز باطل است و اگر در بین نماز متوجه شود و کاری که منافی نماز فرادا باشد انجام نداده باشد نماز را به صورت فرادا تمام نماید و اما اگر امام جماعت عادل باشد و قصد اقتدا به امام حاضر داشته لکن خیال کرده زید است و اشتباه در تطبیق کرده است نماز صحیح است. (ر.ک عروه الوثقی با حاشیه آیه الله فاضل لنکرانی, ج1, ص 569, م1953)
سؤال 18: اگر مأموم در دو سجده متوالی سهواً زودتر از امام سر از سجده بردارد آیا مجاز است مجدداً به سجده برود؟
جواب: بلی مانع ندارد، و تبعیت از امام جماعت، سجده اضافی محسوب نمی شود البته لازم است مأموم دقت لازم را برای تبعیت از امام جماعت انجام دهد و بی جهت قبل از امام از سجده سربرندارد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1472)
سؤال 19: در نماز جماعت، انجام افعال قبل از امام جماعت چه حکمی دارد سلام دادن نماز قبل از امام چطور؟
جواب: تبعیت از امام واجب است و اگر عدم تبعیت به گونه ای باشد که از حالت جماعت خارج شود جماعت او باطل می شود البته صرف سلام دادن قبل از امام در نماز جماعت و از نظر بسیاری از فقها اشکالی ندارد. (ر.@#@ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1470)
سؤال 20: آیا در نماز جماعت لازم است حمد و سوره را هم بخوانید؟
جواب: مأموم باید غیر از حمد و سوره همه چیز نماز را خودش بخواند، ولی اگر رکعت اول، یا دوم او رکعت سوم یا چهارم امام باشد؛ باید حمد و سوره را بخواند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1461)
امام جماعت
سؤال 1: شرایط کسی که امام جماعت می شود چیست؟
جواب: باید بالغ، عاقل، شیعه دوازده امامی، عادل، حلال زاده، نماز را بطور صحیح بخواند و اگر مأموم مرد است امام جماعت هم باید مرد باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1453)
سؤال 2: طبق نظر مبارک حضرت آیت الله لنکرانی آیا زن مجاز به امامت جماعت می باشد یا خیر؟
جواب: خیر ـ بنابر احتیاط واجب امام جماعت باید مرد باشد. (ر.ک توضیح المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، م1474)
سؤال 3: آیا به امام جماعتی که می خواهد نماز شکسته بخواند می توان برای ادای نماز کامل به او اقتدا کرد و در صورتی که نمی دانیم وی نیت نماز شکسته کرده تکلیف ما چیست؟
جواب: اشکالی ندارد،فقط کراهت دارد، پس از تشهد امام در رکعت دوم نیت فرادا کرده و برخیزد و بقیه نماز خود را بخوانید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1490) و (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س537)
سؤال 4: اگر شخصی خود را عادل نمی داند ولی مأمومین او را عادل می دانند می تواند اقامه جماعت کند؟
جواب: کسانی که او را عادل می دانند اقتدا کنند و نمازشان صحیح است. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س521)
سؤال 5: آیا دریافت وجه توسط امام جماعت جهت اقامه نماز اشکال دارد یا خیر؟
جواب: گرفتن پول بابت نماز خواندن جایز نیست اما اگر برای مقدمات آن از قبیل هزینه رفت و آمد و …. باشد اشکالی ندارد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1, استفتائات مقام معظم رهبری, س579)
سؤال 6: ما شش خواهریم، به جهت نبود نماز جماعت در محل خود آیا می توانیم یکی امام جماعت شود و دیگران به او اقتدا کنند؟
جواب: بعضی از فقهاء امامت زن را برای خانمها صحیح می دانند و برخی اجازه نمی فرمایند بنابراین اگر مقلد مرجعی هستید که امامت جماعت زن را اجازه می فرمایند شما می توانید به هر یک از خواهرانی که شرایط امامت را داشته باشد(صحت نماز ـ داشتن مسائل لازم ـ عدالت) اقتدا نمائید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1453 وص839، س607, فتوای مقام معظم رهبری)
سؤال 7: اگر امام جماعت را عادل ندانیم آیا می توانیم نماز خود را بطور فرادا بخوانیم؟
جواب: در صورتی که امام جماعت را عادل نمی دانید، نمی توانید اقتدا کنید و باید نماز را فرادا بخوانید. امّا فرادا خواندن نماز در جائی که جماعت برقرار است اگر موجب تفسیق عملی امام جماعت شود حرام است و به نظر برخی از فقها نماز هم باطل می شود، می توانید نماز فرادای خود را قبل یا بعد از نماز جماعت بخوانید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س529 و474 و475)
سؤال 8: آیا می شود در هر مسجدی و به هر امام جماعتی(البته نمی شناسیم) اقتدا کرده و نماز جماعت بخوانیم؟
جواب: البته نماز خواندن در هر مسجدی جایز است ولی در اقتدا به امام جماعت باید شرایط امام جماعت احراز شود که از آن جمله عدالت می باشد، البته اگر مؤمنین قابل اعتماد شما به شخصی بعنوان امام جماعت اقتدا کردند و از اقتدای آنها عدالت امام برای شما محرز شد می توانید اقتدا کنید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س522)
سؤال 9: اگر در مسجدی امام جماعت نباشد یک فرد عادی می تواند به عنوان امام جماعت بایستد و بقیه به او اقتدا کنند و اگر مأمومین چندان به وضعیت امام جماعت که آیا عادل است یا غیر عادل توجه نداشته باشند حکم نماز امام و مأمومین چیست؟
جواب: امام جماعت باید دارای شرایطی که در توضیح المسائل آمده است باشد که از جمله آن عدالت است و تا عدالت امام جماعت برای مأمومین احراز و مشخص نشود نمی توانند به او اقتدا نمایند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س521)
سؤال 10: آیا در نیت نماز جماعت باید نام امام جماعت را به زبان آورد یا اینکه بگوئیم :«نماز می خوانم به امامت امام حاضر قربه الی الله» کافی است؟
جواب: کافی است و اسم بردن لازم نیست. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س485)
سؤال 11: آیا کسی می تواند بدون اجازه امام جماعت مسجدی، در آن مسجد اقامه جماعت نماید و اگر نمی تواند تکلیف مردم نسبت به اقتدی به این امام چیست؟
جواب: اجازه معتبر نیست ولی مزاحمت نکند. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س547)
سؤال 12: امام جماعتی تا مدتی نمی دانست که نمازش صحیح نیست یعنی یقین به صحت نمازش نداشت، آیا بعد از اینکه فهمید نمازش غلط بوده، باید نماز همه مأمومین را قضا کند؟
جواب: تکلیفی نسبت به مأمومین ندارد و نماز آنها قضا ندارد. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س543)
سؤال 13: آیا روحانی که یک پای خود را از زانو از دست داده است و پای مصنوعی دارد می تواند امام جماعت باشد؟ (مقلد امام خمینی)
جواب: در فرض سؤال نمی تواند برای دیگران امامت نماید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س534)
سؤال 14: در اوقات حج، نماز جماعت یومیه را به امامت اهل تسنن برگزار می کنیم، آیا اعاده این نمازها واجب است؟
جواب: در وضع فعلی اعاده واجب نیست. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س481 و484)
سؤال 15: نظر به اینکه امام اخیراً فتوایی صادر کردند و فرموده اند که امام جماعت باید از اهل علم باشد(روحانی) حال اگر شخصی تمام شرایطی که امام جماعت دارا است داشته باشد فقط از اهل علم نیست آیا می تواند امام جماعت باشد؟
جواب: اگر دسترسی به روحانی نباشد غیر روحانی با وجود سایر شرائط می تواند امامت نماید. (ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره)، ج1،س509)
سؤال 16: آیا فردی که صورت خود را با تیغ یا ماشین ریش تراشی طوری می تراشد که مانند تیغ است، می تواند امام جماعت شود؟
جواب: ‌ریش تراش نمی تواند امام جماعت شود. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، س513)
سؤال 17: اگر نماز گزار بی اطلاع ماند تا امام هر دو سجده را به جا آورد و مأموم هنوز در سجده اول است در اتمام سجده دوم و متابعت از امام تکلیفش چیست؟
جواب:‌ سجده دوم را بجا آورد ومتابعت نماید. (ر.ک استفتائات امام خمینی(ره)، ج1، ص285, س505)
سایر احکام نماز
سؤال 1: از امام صادق ـ علیه السّلام ـ نقل شده که یکی از صفات شیعیان ادای 50 رکعت نماز در شبانه روز است، آنها کدامند؟
جواب: هفده رکعت نمازهای واجب یومیه و 34 سی و چهار رکعت نافله های شبانه روز است که این نافله ها به شرح ذیل است دو رکعت نافله صبح، هشت رکعت نافله ظهر، هشت رکعت نافله عصر، چهار رکعت نافله مغرب و دو رکعت نافله عشاء که به صورت نشسته خوانده می شود و یک رکعت محسوب می شود و هشت رکعت نافله شب و دو رکعت نماز شفع و یک رکعت نماز وتر، که به 11 رکعت اخیر نماز شب هم گفته می شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م764 و765)
سؤال 2: آیا جهت تمرکز در نماز می شود چشمهایمان را ببندیم؟
جواب: بستن چشم در نماز مکروه است و برای توجه بیشتر در حال قیام به مهر و در حال رکوع به بین پاها نگاه کنید. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1157)
سؤال 3: آیا گفتن بسم الله… در اول نماز ظهر و عصر به صورت بلند واجب است یا مستحب؟
جواب: بلند خواندن بسم الله الرحمن الرحیم در حمد و سوره نماز ظهر و عصر مستحب می باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1017)
سؤال 4: چرا وقتی که نماز تمام می شود دستها را به روی پاهای خود می زنیم؟
جواب: مستحب است بعد از نماز سه مرتبه الله اکبر گفته می شود و در موقع گفتن دستها را تا نزدیک گوش بالا ببریم و پائین بیاوریم و زدن دست روی پاها مستحب نیست. (ر.ک عروه الوثقی، فصل التعقیب، ص234(
سؤال 5: آیا در حال نماز خواندن می توان جواب سلام را داد؟
جواب: اگر کسی به نمازگزار به نحو صحیح سلام کند باید به همان طوری که سلام کرده جواب او را بدهد مثلاً اگر گفته سلام، جواب بدهد سلام. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1137)
سؤال 6: اگر انسان سهواً در حین نماز سر خود را برگرداند، نماز چه حکمی پیدا می کند؟
جواب: اگر فقط سر خود را سهواً مقداری از قبله برگرداند نماز او باطل نمی شود. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1, ص640, م1131)
سؤال 7: تورک در تشهد نماز به چه معنی است لطفا توضیح دهید؟
جواب: تورک به معنی نشستن بر روی ران چپ و قرار دادنِ روی پای راست بر کف پای چپ می باشد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1105)
سؤال 8: آیا بیدار کردن اعضا خانواده و یا دوستان برای ادای نماز صبح بر شخص واجب است؟
جواب: بیدار کردن دیگران واجب نیست، بلی اگر خودشان سفارش کرده اند یا پدر برای تربیت فرزند اقدام به بیدار کردن کند اشکال ندارد. .(ر.ک استفتائات جدید امام خمینی(ره)، ج1،س25)
سؤال 9: شخصی اگر بعداً متوجه شود که نماز ظهرش صحیح نبوده است، تکلیف او نسبت به نماز عصر چیست؟
جواب: نماز ظهر را اعاده کند و تکرار نماز عصر لازم نیست.@#@ .(ر.ک تحریر الوسیله امام خمینی(ره)، ج1، ص139، م8)
سؤال 10: اگر کسی بر اثر حواس پرتی به جای دو سجده، سه سجده بجا آورد چه حکمی دارد؟
جواب: اگر اشتباهاً سه سجده انجام داده است، صحیح است و برای سجده اضافی بعد از نماز دو سجده سهو به جای آورد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1047)
سؤال 11: حکم فرستادن صلوات در بین نماز برای پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و امام ـ علیه السّلام ـ چیست؟
جواب: مستحب است وقتی انسان نام پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ را حتی اگر در بین نماز باشد بشنود صلوات بفرستد. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1124)
سؤال 12: دعا خواندن به صورت شعر در قنوت و یا در جای دیگر نماز چه حکمی دارد؟
جواب: دعا خواندن در قنوت و سجده مانعی ندارد ولی بعضی از مراجع دعای به فارسی راحتی در قنوت نماز جایز نمی دانند. (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج1، م1135 و عروه الوثقی، ج1، ص242, م2 و3).