سوال: اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر، اختلاف پیش آید، وظیفه مکلف چیست؟ آیا هر مقلد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند؟ جواب: در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید، اطمینان به رویت ماه پیدا کند، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، باید آن روز را روزه بگیرد. آیه الله خامنه ای(دام ظله)
در این مقاله در مورد برخی احکام عید سعید فطر مطالبی را تقدیم شما عزیزان می کنیم:
ابتدا طرح یک مسئله مهم:
حکم به رویت هلال ماه وظیفه مرجع تقلید یا ولی فقیه؟
صاحب جواهر به عنوان یکی از مدافعان ولایت عامه فقیه، با توجه به روایات، محدوده صدور حکم و انشای فقیه عادل را منحصر به مقام قضا و رفع منازعه ندانسته و احکامی مانند حکم به رویت هلال اول ماه را نیز از شئون ولی فقیه می داند.
در علم فقه هم، نظر فقیه و مرجع تقلید، از موارد و معیارهای اثبات رویت هلال ذکر نگردیده و آثار شرعی بر قول فقیه و مرجع تقلید (بما هو فقیه و مفتی) مترتب نشده است، بلکه یکی از موارد اثبات رویت هلال ماه حکم حاکم اسلامی ذکر شده است.
بنابراین اگر چه رویت هلال ماه صرفاً از امور حکومتی نیست و با شهادت عدول و یا اطمینان خود انسان و دیگر موارد ذکر شده در توضیح المسائل، نیز اثبات می شود ولی اگر از دیدگاه حکمی از احکام حکومتی که مخصوص حاکم اسلامی است، به آن نگاه شود، جزء شئون ولی فقیه است؛ یعنی حکم دادن به این که اول ماه است از شئون ولی فقیه است.
برخی احکام عید فطر از نظر آیه الله خامنه ای(دام ظله):
سوال: اگر از گفته عدهاى حدس بزنیم که فردا عید فطر است، آیا مىتوانیم روزه بگیریم؟
جواب: تا هنگامى که براى شخص اطمینان پیدا نشود که فردا عید فطر و اول شوال است، نمىتواند روزه را افطار کند.
سوال: در برخى از کشورها (مثل سوئد) امکان رویت هلال ماه شوال پس از غروب خورشید تا دو سه روز بعد از رویت ماه نو در ایران منتفى مى‌باشد چون در این مناطق ماه قبل از خورشید غروب مى‌کند حال اگر در این مناطق امکان رویت هلال قبل از غروب خورشید وجود داشته باشد آیا همین مقدار براى اثبات هلال ماه شوال کفایت مى‌کند یا نه؟
جواب: رویت هلال پیش از غروب براى اثبات حلول ماه قمرى جدید از شبى که پس از رویت است، کافى است.
سوال: اگر بین مراجع تقلید در ثبوت عید فطر، اختلاف پیش آید، وظیفه مکلف چیست؟ آیا هر مقلد باید به نظر مرجع تقلید خود مراجعه کند؟
جواب: در ثبوت اول ماه تقلید راه ندارد، بلکه اگر شخص از گفته و اعلام نظر مرجع تقلید، اطمینان به رویت ماه پیدا کند، باید روزه خود را افطار کند و اگر شک داشت، باید آن روز را روزه بگیرد.
سوال: اگر شخصى در روزى که شک دارد عید فطر است یا نه، روزه را عمداً افطار کند، وظیفه‌اش در قبال روزه آن روز چیست؟
جواب: اگر در روز شک در عید فطر بودن، روزه را عمداً افطار کرده و بعداً هم یقین به عید بودن آن روز برایش حاصل نشد و بیّنه شرعى بر عید بودن آن روز قائم نشد و حاکم شرع معتبرى هم حکم به عید بودنش نکرد، روزه آن روز هم قضا دارد و هم کفاره.
برخی احکام عید فطر از نظر آیه الله مکارم شیرازی (دام ظله):
سوال: اگر هلال ماه شوّال دیده شود و هنوز مغرب نشده باشد، آیا مى شود روزه را افطار کرد؟ اگر عمداً روزه را افطار کنند حکم آن چیست؟ اگر کسى دستور دهد که روزه را افطار کنید و هنوز وقت افطار نباشد، آیا بر او کفّاره خود و مردم واجب است؟
جواب: دیدن ماه شوّال به تنهائى براى افطار کافى نیست; بلکه باید روز تمام شود. و اگر کسى جاهل به مسئله بوده باید قضا کند، امّا کفّاره ندارد و بر کسى که دستور افطار داده کفّاره اى نیست; هرچند نباید بدون تحقیق مسئله بگوید.
سوال: اگر هلال ماه رمضان در شهرى دیده شود آیا براى شهرهاى دیگرى که افق آنها یک یا دو ساعت فرق دارد اوّل ماه ثابت مى شود؟
جواب: اگر شهرى که ماه در آن دیده شده نسبت به شهر مورد بحث غربى باشد ماه ثابت نمى شود و اگر شرقى باشد ثابت مى شود.
سوال: با توجّه به این که در زمان حاضر وسایل پیشرفته در زمینه نجوم وجود دارد، و افرادى در این علم داراى تخصّص بوده، و در این فن، خِبره مى باشند، و رجوع به اهلِ خبره یک سیره بوده، و صحیح مى باشد; و با توجّه به این که این افراد بر اساس محاسبات دقیق اعلان نظر مى کنند. مثلا مى گویند: «در فلان سال، فلان روز و ساعت و دقیقه و ثانیه، در فلان کشور، کسوف اتّفاق مى افتد» و چنین هم مى شود، پرسش ما این است که: چرا در رابطه با حلولِ ماه مبارک رمضان، یا شوّال، به آنان رجوع نمى شود، و افراد عادى براى رویت ماه به خارج شهرها فرستاده مى شوند، تا تکلیف صوم و افطار روشن گردد؟
جواب: ما معتقدیم که اگر علماى نجوم در عصر ما با استفاده از وسایل دقیقى که در دست دارند در مسأله هلال ماه اتّفاق نظر داشته باشند، مخالفت با آنها مشکل است، مگر این که گروه کثیرى ادّعاى رویت برخلاف آن بنمایند. و این نظریّه را در سالهاى گذشته منتشر کردیم.
آیه الله بهجت (ره):
سوال: اگر کسى از روى بى اطلاعى در روز عید فطر روزه بگیرد، چه حکمى دارد؟
جواب: اشکالى ندارد.
برخی احکام زکات فطره از نظر آیه الله صافی گلپایگانی(دام ظله):
سوال: زمان پرداخت زکات فطره چه موقع است؟ آیا میتوان برای رساندن به فقیر خاصی پرداخت زکات را به تأخیر انداخت؟
جواب: زمان پرداخت زکات فطره در روز عید فطر است و برای پرداخت به فقیر خاصی میتوان به تأخیر انداخت؛ اما نباید در پرداخت آن مسامحه و کوتاهی گردد و میتوانید به وسیله پست یا بانک برای او ارسال نمایید.
سوال: آیا میتوانیم زکات فطره را برای کمک به مدرسه و مسجد بپردازیم؟
ج. احتیاط واجب آن است که زکات فطره را به فقرای شیعه اثنی عشری بدهند اگر چه در شهر دیگر باشند.
سوال: آیا میتوانم با پول زکات فطره، چیزی برای فقیر خریداری نمایم؟
جواب: خیر، زکات فطرهای را که کنار گذاشتهاید، باید به همان صورت به فقیر بدهید و تبدیل آن به جنس دیگر صحیح نیست.
سوال: حکم کسانی که سرباز هستند و شب عید فطر در آنجا هستند، فطریه، آیا بر پدر آنها واجب است یا خودشان یا مثلاً سپاه یا ارتش یا نیروی انتظامی؟
جواب: در فرض سوال با تمکّن مالی فطره را باید خودشان بپردازند. والله العالم
سوال: اگر میهمان با اجازه صاحب خانه، فطره‌ی خودش را بدهد، آیا از عهده صاحب خانه ساقط می‌شود؟
جواب: ساقط نمی‌شود. والله العالم
سوال: آیا می‌شود زکات فطره را به افرادی، مانند فرزند، زن، پدر یا مادر (اگر مستحقّ باشند) داد یا نه؟
جواب: زکات فطره را نمی‌توان به واجب النفقه داد. والله العالم
سوال: پرداخت زکات فطره به کمیته امداد، سازمان بهزیستی و بعض موسسات خیریه چه صورتی دارد؟
جواب: بنظر اینجانب، زکات فطره بنابراحتیاط واجب باید به فقرای شیعه اثنی عشری برسد و مکلّف باید آنچه را تحت عنوان زکات فطره به اینگونه سازمان‌ها و موسسات می‌دهد یقین کند که بدون کم و زیاد در مورد مصرف، (فقیر شیعه اثنی عشری) صرف شده و الا ذمّه‌اش برئ نمی‌شود. پس برای هر کس این یقین حاصل شود، اشکال ندارد، مثلاً کسی که زکات فطره می‌دهد و سیّد نیست باید یقین کند که به مصرف فقیر غیر سیّد رسیده، نه سیّد و نه مدرسه و مسجد و حسینیه. والله العالم
