وقت نماز مغرب و افطار، مغرب شرعی است و منظور از مغرب شرعی وقتی است که سرخی طرف مشرق از بالای سر بگذرد.

بعد تربیتی روزه

با توجه به این که برای روزه ابعاد گوناگونی وجود دارد و آثار فراوانی از نظر مادی (جسمانی و بدنی ) و معنوی (روحی و روانی) در وجود انسان می گذارد ولی باید گفت که مهمتر از همه اینها بعد اخلاقی و فلسفه تربیتی روزه بوده و مورد تاکید آفریدگار متعال در آیه 183 از سوره بقره واقع شده است که این آثار تربیتی عبارتند از:

1ـ تقویت نیروی اراده به واسطه سرکوب کردن نفس طغیانگر.

2ـ تقویت روحیه نوع دوستی به واسطه یاد کردن درد دردمندان بینوا و بینوایان دردمند درنتیجه درک گرسنگی و تشنگی شدید محرومان اجتماع.

3ـ لطافت روح و نورانیت و صفای روح ، در نتیجه اصلاح و تربیت نفس و نیز رسیدن به یک تحول فکری و انقلاب روحی و معنوی ، به واسطه دریدن پرده های غفلت و بی خبری.

4ـ تقویت جنبه شکیبایی روح.

با توجه به این که روزه تمرین مقاومت جسم و روح در برابر خواست های نامشروع جسمی و حتی برخی خواست های مشروع و مباح است ، بنابراین ابزار کمکی خواهد بود برای گذر از زندگی و استمرار بخشیدن به حیات.

چرا که صبر بر طاعت الهی (روزه) روح فرد را بزرگ کرده و در برابر پذیرش حق ، متواضع می گرداند و شکیبایی و مقاومت و پایداری او را در پیمودن راه تکامل ، به مراتب ، افزون می سازد و این جنبه از تاثیرات روزه ، مورد تایید نص صریح آیه 45 از سوره بقره است که می فرماید: «از صبر (که به فرموده امام ششم علیه السلام منظور همان روزه داری است) و نیز از نماز به عنون ابزار کمکی برای زندگی خودتان استعانت و یاری بطلبید»

بعد از این مقدمه به طرح پرسش و پاسخهایی در مورد روزه می پردازیم:
سوال: اگر کسی به علت دندان درد در ماه رمضان، به دندان پزشکی برود و در هنگام کار بر روی دندانش، آب و موادی را فرو دهد. الف: آیا جایز است با این حال به دندان پزشکی برود؟ ب: آیا روزه‌اش باطل می‌شود، اگر پاسخ مثبت است، آیا صرفاً قضا دارد یا کفاره هم شاملش می‌گردد؟

1. مراجعه به دندان‌پزشکی در حال روزه و تزریق آمپول بى‌حسّى در آن‌جا یا داخل کردن وسایل پزشکی در دهان، موجب بطلان روزه نیست، مگر این‌که وسایل مذکور آغشته به آب دهان شود و آن‌را بیرون آورد و دوباره وارد دهان کند و رطوبت آن ابزار یا سایر مواد غیر خوراکی را فرو برد. (امام خمینى، سید روح اللّٰه، استفتاءات، ج‌1، ص 306؛ فاضل لنکرانى، محمد، احکام پزشکان و بیماران، ص 66 و 248؛ بهجت، محمد تقى، استفتاءات، ج‌2، ص 364، دفتر حضرت آیه الله بهجت ره؛ مکارم شیرازى، ناصر، احکام پزشکى، ص 207؛ آیه الله مکارم شیرازی (اگر رطوبت به قدری باشد که در آب دهان مستهلک شود، فرو بردن آن روزه را باطل نمی‌کند).

2. چنانچه درد دندان قابل تحمل بوده و مراجعه به دندان‌پزشک در حال روزه ضرورت نداشته باشد و بداند با مراجعه، آب یا موادی دیگر به حلق می‌رسد، رفتن به دندان پزشکی جایز نیست. و چنانچه مراجعه کند و چیزی وارد حلق شود علاوه بر قضا موجب کفاره هم خواهد بود.

اما در صورتی که درد شدید باشد، و احتمال مواظبت از فرو رفتن آب و مواد دیگر را می‌دهد، اگر چیزى از حلق فرو رفت، صِرفاً قضا کردن آن کفایت مى‌کند و کفاره‌اى به عهده او نمی‌باشد.

پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سوال، چنین است:
حضرت آیه الله العظمی خامنه‌ای (مد ظله العالی):

اگر چیزى وارد حلق نشود، مانعی ندارد ولى اگر بداند چیزى وارد حلق می‌شود، جایز نیست هنگام روز به دندان پزشکی مراجعه نماید، مگر در فرض ضرورت و مشقت که در این‌ صورت اگر چیزى وارد حلق شده، صِرفاً قضا کردن آن کفایت مى‌کند و کفاره‌اى به عهده او نمی‌باشد.

حضرت آیه الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):

چنانچه مواظبت کند ولی چیزی بی اختیار فرو رود روزه‌اش اشکالی ندارد.

حضرت آیه الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

اگر بدون التفات و قصد پایین رود روزه‌اش صحیح است.

حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

چنانچه درد دندان قابل تحمل باشد با علم به رسیدن آب یا مواد دیگر به حلق، رفتن به دندان پزشکی جایز نبوده و چنانچه چیزی وارد حلق شود علاوه بر قضا موجب کفاره هم خواهد بود.

حضرت آیه الله العظمی نوری همدانی(مد ظله العالی):

اگر رفتن آب و مواد در حلق عمدی نباشد، روزه اش صحیح است ولی روزه دار نباید جائی برود که می‌داند چیزی از گلویش داخل خواهد شد.
سوال: آیا لازم است انسان نیت روزه را بر زبان بیاورد؟

جواب: لازم نیست انسان نیت روزه را از قلب خود بگذراند یا بر زبان بیاورد بلکه همین قدر که برای انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب کاری که روزه را باطل می کند انجام ندهد کافی است. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 914، م1550)
سوال: آیا انسان باید هر شب ماه رمضان برای روزه ی فردا نیت کند؟

جواب: انسان می تواند در هر شب از ماه رمضان برای روزه فردای آن نیت کند، و بهتر است که شب اول ماه هم نیت روزه همه ماه را بنماید. (ر.ک: توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 915، م 1551)

و دو استفتاء از آیه الله صافی گلپایگانی دام ظله:
سوال: در آستانه ماه شریف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها و عدم امکان تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک برای روزه و اقامه نماز صبح اعلام فرمائید.

جواب: از هنگامی که شخص یقین به طلوع فجر صادق کند، امساک واجب است و می تواند نماز صبح را بخواند و تعیین طلوع با ساعت و دقیقه بطوریکه شرعاً امساک واجب و نیز وقت نماز صبح باشد، ممکن نیست و احتیاط این است که در روزه امساک را قدری قبل از یقین بطلوع فجر شروع کند.
سوال: وقت نماز مغرب و هنگام افطار روزه آیا مغرب است یا غروب آفتاب؟

جواب: وقت نماز مغرب و افطار، مغرب شرعی است و منظور از مغرب شرعی وقتی است که سرخی طرف مشرق از بالای سر بگذرد.