اگر روزه، موجب ضعفی شده که نمی توان تحمل کرد و برای او مشقت و حرج داشته باشد، روزه نگیرد. ولى بعداً در صورت توانایی، باید قضا کند و اگر تا ماه رمضان سال بعد قضا نکند براى هر روز یک مُد طعام، کفاره تأخیر (تقریباً 750 گرم گندم یا مانند آن) به فقیر بدهد، مگر این‌که در تأخیر نیز معذور باشد.
روحیه تقوا در انسان روزه دار
انسان روزهدار روحیه تقوا را در خود زنده میکند و این مراقبت ثمربخش در ماه مبارک رمضان و در حال روزه بسیار آسانتر است چرا که گرسنگی و تشنگی و دیگر محدودیتهای روزه شعلههای سرکش غرایز حیوانی و هوسها را تا حد چشمگیری خاموش میسازد و حتی اگر موقت هم باشد گریبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها میسازد و برای روزهدار زمینه آمادگی برای تمرین تقوا و پرهیزگاری فراهم میشود و با مراقبت و تمرین پیاپی در یک ماه نیروی بازدارنده از گناه در او به وجود میآید و خصلت خودداری در او ریشه میگیرد و رشد میکند و او با گذراندن این برنامه یک ماهه توفیق مییابد که پس از ماه روزه نیز پرهیزگار باقی بماند. بدین ترتیب به مقام پر ارج تقوا که به تعبیر قرآن و فرموده پیشوایان معصوم ما کرامت انسان بدان وابسته است برای همیشه نائل آید.
با این مقدمه کوتاه که در مورد تقوای روزه داران بیان کردیم به طرح چند پرسش و پاسخ در مورد روزه و روزه داری می پردازیم:
سۆال: اگر انسان روزه باشد و پوست لب خود را بخورد چه حکمی دارد؟
جواب: اگر پوست لب را بکند و فرو دهد روزه اش باطل است. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 926، م 1573)
سۆال: اگر شخص روزه دار حالت تهوع پیدا کند و قی نماید روزه اش چه حکمی پیدا می کند؟
جواب: استفراغ عمدی روزه را باطل می کند و غیر عمدی مبطل روزه نیست. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 957، م 1646)
سوال: دختر بچه‌ای که تازه به سن تکلیف رسیده است و قدرت بر روزه گرفتن ندارد تکلیفش چیست؟
انسان نمى‌تواند به سبب ضعف بدن، روزه را بخورد، ولى اگر ضعف او به قدرى است که معمولاً نمى‌شود آن را تحمل کرد، خوردن روزه اشکال ندارد. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج1، ص 895، م 1583) لذا درباره چنین بچه‌ای که به سن تکلیف رسیده باید گفت؛ اگر روزه، موجب ضعفی شده که نمی توان تحمل کرد و برای او مشقت و حرج داشته باشد، روزه نگیرد. ولى بعداً در صورت توانایی، باید قضا کند و اگر تا ماه رمضان سال بعد قضا نکند براى هر روز یک مُد طعام، کفاره تأخیر (تقریباً 750 گرم گندم یا مانند آن) به فقیر بدهد، مگر این‌که در تأخیر نیز معذور باشد. (فاضل لنکرانی، محمد، جامع المسائل، ج1، ص 151؛ تبریزی، جواد بن علی، استفتاءات جدید، ج2، ص 135؛ موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ج4، ص 182؛ خمینى، سید روح اللّٰه، استفتاءات، ج1، ص 333؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، أجوبه الاستفتاءات، ص 152)
البته برخی از مراجع در این‌باره می‌گویند: «دختران پس از تمام شدن 9 سال قمرى بالغ مى‌شوند ولى اگر نتوانند بعضى از وظایف مانند روزه را بر اثر ضعف انجام دهند از آنها ساقط مى‌شود [و قضا ندارد] و به جاى آن براى هر روز یک مد طعام به فقیر دهند». (مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، ج1، ص 89)
سۆال: این درست است که می گویند در روزه افرادی که معتاد به مواد مخدر هستند می توانند در روزی که روزه هستند مقداری مصرف کنند؟
جواب: نظر مراجع در این مسأله مختلف است بعضی می فرمایند اگر در ماه رمضان به هیچ نمی تواند بدون کشیدن مواد مخدر روزه بگیرد، لازم است روزه بگیرد و چنانچه به حال اضطرار رسید به مقدار رفع ضرورت اقدام کند و بنابر احتیاط بریا هر روز یک مد طعام (750 گرم گندم، برنج و ..) کفاره به فقیر بپردازد. (استفتائات آیه الله مکارم شیرازی، ج 2، ص 152، س441)
