با این که روزه از ارکان اسلام است اما انجام آن با مشقّت و محرومیت از لذایذ مادی و مشکلاتی چون تحمّل رنج گرسنگی و تشنگی همراه است اما خداوند با بیان این حقیقت که گرفتن روزه برای شما خیر است (و ان تصوموا خیرلکم) رحمت خود را متجلّی ساخته است تا مۆمنان با علاقه و عشق و محبت به این وظیفه الهی بپردازند.
تجلّی رحمت خدا در تکلیف روزه
با این که روزه از ارکان اسلام است اما انجام آن با مشقّت و محرومیت از لذایذ مادی و مشکلاتی چون تحمّل رنج گرسنگی و تشنگی همراه است اما خداوند:
1ـ آن را با خطاب عاطفه برانگیز و مسۆولیت بخش یا ایّها الّذین آمنو همراه کرده است تا علاوه بر اهمیّت موضوع روزه، به مۆمنان عظمت و کرامت ببخشد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود: لذّه ما فی النداء ازال تعب العباده و العناء؛ (تفسیر مجمع البیان، ج 21، ص 490) لذّت خطاب یا ایّها الّذین آمنوا آن چنان است که سختی و مشقت این عبادت را از بین برده است.
2ـ با بیان این حقیقت که روزه اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه در امّت های پیشین نیز بوده است، این مطلب را گوشزد می کند این وظیفه، وظیفه همه انسان ها در هر دینی بوده است و این خود ترغیب بر فعل و تطیّب نفس است لذا می فرماید: این عبادت تنها بر شما واجب نشد، بلکه هیچ امتی از این طاعت مستثنا نبوده اند.
3ـ با بیان فایده روزه و فلسفه انجام آن یعنی تحصیل تقوا آن را یک موضوع دوست داشتنی و گوارا می سازد.
4ـ با بیان این حقیقت که گرفتن روزه برای شما خیر است (و ان تصوموا خیرلکم) رحمت خود را متجلّی ساخته است تا مۆمنان با علاقه و عشق و محبت به این وظیفه الهی بپردازند.
بعد از این مقدمه کوتاه که در مورد روزه تقدیم شد به طرح چند پرسش و پاسخ در همین رابطه می پردازیم:
سوال: اگر در اول اذان متوجه نباشیم اذان شده و چیزی بخوریم روزه باطل است؟
این مسأله چند حالت دارد، که در دو صورت روزه ی فرد باطل است:
1. اگر بدون این که تحقیق کند وقت اذان رسیده یا نه (مثلا رادیو را روشن نکند)، کارى که روزه را باطل مى‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود وقت اذان بوده است.
2. اگر تحقیق کند و با این که احتمال زیاد می دهد وقت اذان رسیده، کارى که روزه را باطل مى‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود وقت اذان بوده است.
و در دو صورت روزه ی فرد باطل نیست:
1. اگر بعد از تحقیق، یقین کند یا احتمال زیاد بدهد که وقت اذان نرسیده و چیزى بخورد و بعد معلوم شود وقت اذان بوده است. (توضیح المسائل (محشى – امام خمینى)؛ ج1، ص 939)
2. اگر بعد از تحقیق، شک کند که وقت اذان رسیده یا نه و کارى که روزه را باطل مى‌کند انجام دهد، بعد معلوم شود، وقت اذان بوده است. (آیات عظام: خوئى، تبریزى، اراکى (باید قضاى روزه آن روز را به جا آورد)؛ آیات عظام: گلپایگانى، صافى، فاضل (بنا بر احتیاط واجب قضاى آن روز را به جا آورد)
سۆال: اگر کسی نیت روز اول ماه رمضان بکند و بعد بفهمد که روز دوم یا سوم بوده روزه او چه حکمی دارد؟
جواب: روزه او صحیح است. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 917، م 1557)
سۆال: اگر کسی عمدا تا اذان ظهر نیت روزه ماه رمضان نکند، اشکال دارد؟
جواب: در فرض مرقوم روزه آن روز قضا دارد. (استفتائات امام خمینی (ره)، ج 1، ص 304)
سۆال: شخصی در ماه رمضان از شهری که وطنش نیست سحری می خورد به نیت این که قبل از ظهر به وطنش برسد و روزه بگیرد آیا از اول وقت می تواند قصد روزه نماید؟
جواب: نیت روزه در حال سفر صحیح نیست ولی اگر قبل از ظهر به وطن رسیده و قبلا افطار نکرده باید نیت روزه کند و صحیح است. (توضیح المسائل 12 مرجع، ج 1، ص 911، م 1722)
