آخرالزمان چیست و چه ارتباطی با ظهور حضرت مهدی (عج) دارد؟
شکی نیست هر آغازی را انجام و هر شروعی را پایانی است جز ذات بی‏پایان خداوندی که هم آغاز است و هم انجام . زمان نیز مانند تمام مخلوقات الاهی از این قاعده مستثنا نیست . روزگاری بر دنیا سپری شده که دیباچه زندگی دنیایی به شمار می‏آید و زمانی نیز خواهد گذشت که پایان این کتاب خواهد بود . برگه‏های پایانی کتاب زندگی انسان در زمین «آخرالزمان‏» خوانده می‏شود . «آخرالزمان‏» اصطلاحی است که در فرهنگ اغلب ادیان بزرگ دنیا به چشم می‏خورد و به ویژه در ادیان ابراهیمی از برجستگی و اهمیت‏خاص برخوردار است . این اصطلاح معمولا به روزگار پایانی دنیا و رویدادهایی که ممکن است در این بخش از زندگی دنیوی به وقوع پیوندد گفته می‏شود و ادیان بزرگ درباره آن پیشگویی‏هایی کرده‏اند; برای مثال در «انجیل‏» چنین آمده ست: «. . . و این را بدان که اوقات صعب در زمان آخر خواهد رسید× زیرا که خواهند بود مردم خود دوست و زر پرست و مغرور و متکبر و کفر گو و نافرمان والدین و حق ناشناس و بی‏دین× و بی‏الفت و بی‏وفا و خبث کننده و بی‏پرهیز و بی‏حلم و با خوبان بی‏اعتنا× و خائن و کم حوصله و عبوس کننده و عیش را بر خدا ترجیح می‏دهند .» (1)

قرآن مجید نیز در آیات فراوان به دوران آخرالزمان اشاره کرده است . در معارف ارزشمند اسلامی این اصطلاح در دومعنای کلی به کار رفته است:
1 . مدت زمانی طولانی که با ولادت پیامبر اسلام (ص) آغاز و با شروع رستاخیز بزرگ پایان می‏یابد . از این رو آن پیامبر الاهی را پیامبر آخرالزمان نیز نامیده‏اند .
2 . مدت زمانی که باولادت واپسین جانشین پیامبر اسلام (ص) حضرت مهدی (ع) آغاز می‏شود، زمان غیبت و ظهور را در برگرفته، با شروع قیامت‏به انجام می‏رسد .
روایات اهل بیت (ع) نشان می‏دهد:
الف) با سپری شدن این دوران بساط زندگی دنیوی برچیده می‏شود و مرحله‏ای جدید در نظام آفرینش آغاز می‏گردد .
ب) آخرالزمان خود به دو مرحله کاملا متفاوت تقسیم می‏شود: دوران نخست که انسان به مراحل پایانی انحطاط اخلاقی رسیده، فساد اخلاقی و ستم همه جوامع بشری را فرا می‏گیرد و واپسین امیدهای بشری به ناامیدی می‏گراید; و دوران دوم که عصر تحقق وعده‏های الاهی به پیامبران و اولیای خدا است و با قیام مصلح جهانی آغاز می‏شود .
کلیات عقاید مربوط به آخرالزمان تقریبا از سوی همه فرقه‏های بزرگ اسلام پذیرفته شده است; ولی در خصوص وابستگی این تحولات به ظهور مهدی موعود و نیز هویت مهدی موعود اختلاف نظر وجود دارد . شیعیان دوازده امامی حضرت مهدی (ع) و حکومت جهانی او را حسن ختام حیات بشر در کره زمین و او را همان موعود امت‏ها می‏دانند . در نظر آنان، با ظهور حضرت مهدی (ع) برخی از ائمه و نیکان و صالحان و نیز بدان و تبهکاران تحت عنوان «رجعت‏» به دنیا باز می‏گردند و زندگی دنیایی پایان می‏یابد .
با گلگشتی در کلمات نورانی معصومان (ع) می‏توان واژه‏هایی را که بیانگر پیوند مهدویت و آخرالزمان است، یافت . این واژه‏ها عبارت است از:
1 . آخرالزمان (پایان زمان)
امام صادق (ع)، پیشوای ششم راستگویان، فرمود: «رسول گرامی اسلام (ص) به علی (ع) فرمود: آیا تو را بشارت ندهم؟ آیا تو را خبر ندهم؟ عرض کرد: بله، یا رسول الله . آن حضرت فرمود: هم اینک جبرئیل نزد من بود و مرا خبر داد قائمی که در آخرالزمان ظهور می‏کند و زمین را پر از عدل و داد می‏سازد – همان گونه که از ظلم و جور آکنده شده – از نسل تو و از فرزندان حسین (ع) است .» (2)
2 . «لا تذهب الدنیا» (دنیا به پایان نرسد)
این تعبیر بیانگر حتمی بودن تحقق حوادثی است که پس از آن ذکر می‏شود . عبدالله بن مسعود می‏گوید: رسول گرامی اسلام (ص) فرمود: «دنیا به پایان نرسد مگر این که امت مرا مردی رهبری کند که از اهل بیت من است و به او مهدی گفته می‏شود .»
و روشن است دنیا به پایان نمی‏رسد مگر این که بخش پایانی‏اش (آخرالزمان) را پشت‏سرگذارد .
3 . «لا تقوم الساعه‏» (قیامت‏برپا نمی‏شود)
پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: «قیامت‏برپا نمی‏شود تا این که قیام کننده‏ای به حق از خاندان ما قیام کند; و این هنگامی است که خداوند به او اجازه فرماید; و هر کس از او پیروی کند، نجات یابد و هر کس از او سرپیچد، هلاک خواهد شد . . . .» (4)
4 . «لا تنقضی الایام‏» (روزها منقضی نگردد)
رسول خدا (ص) فرمود: «روزها منقضی نگردد تا این که مردی از اهل بیت من بر زمین حکومت کند که همنام من است .» (5)
5 . «لو لم یبق من الدنیا الا یوم واحد» (اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند)
امیرمؤمنان (ع) برفراز منبر در شهر کوفه چنین فرمود: «اگر از دنیا بیش از یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را چنان طولانی خواهد کرد که مردی از خاندانم برانگیخته شود .» (6)
6 . «عند انقطاع من الزمان‏» (در بخش پایانی زمان)
پیامبر اکرم (ص) فرمود: هنگام پایان زمان و آشکار شدن فتنه‏ها، مردی هست که به او مهدی گفته می‏شود و بخشش بسیار دارد . » (7)

نشانه‏ های آخر الزمان
این محدوده زمانی نشانه‏هایی دارد که اصطلاحا «علائم آخرالزمان‏» خوانده می‏شود . علاوه بر اصطلاح رایج «علائم آخرالزمان‏» در فرهنگ مسلمانان اصطلاح مشابه دیگری به نام «اشراط الساعه‏» وجود دارد . این اصطلاح که بیش‏تر نزد اهل سنت رایج است، به نشانه‏های وقوع قیامت اختصاص دارد; ولی روایاتی که ذیل این عنوان ذکر شده نشان می‏دهد بسیاری از نشانه‏های آن چون نشانه‏های آخرالزمان است و می‏توان بسیاری از نشانه‏های آخرالزمان را نشانه‏های قیامت دانست .
همان گونه که اشاره شد آخرالزمان به دو بخش متفاوت تقسیم می‏شود . بر اساس روایات، بخش اول بسیار دشوار خواهد بود . بخشی از مشخصه‏های این عصر عبارت است از:
1 . گریز از دین
پیامبر گرامی اسلام (ص) ویژگی‏های انسان‏های این دوران را این گونه برشمرده است:
«زمانی بر مردم خواهد آمد که درهم‏های آن‏ها دینشان خواهد بود و همتشان شکم‏شان و قبله‏هاشان زنانشان . برای طلا و نقره رکوع و سجود به جای می‏آورند . آن‏ها همواره در حیرت و مستی خواهند بود; نه بر مذهب مسلمانی‏اند و نه بر مسلک نصرانی .» (8)
2 . دنیا پرستی
رسول خدا فرمود: «زمانی بر امت من می‏آید که در آن زمان درون‏های مردم پلید می‏شود ولی ظواهرشان به طمع مال دنیا آراسته می‏گردد; به آنچه در پیشگاه خداوند است دل نمی‏بندند; کارشان ریا و تظاهر است; خوف از خدا به دلشان راه نیابد و خداوند آن‏ها را به عذابی فراگیر دچار سازد .
آن‏ها چون غریق خداوند را می‏خوانند; ولی خداوند دعایشان را مستجاب نمی‏کند .» (9)
3 . آزمایش‏های بزرگ
یکی دیگر از ویژگی‏های دوران آخرالزمان امتحاناتی است که انسان‏ها در این دوران پشت‏سر می‏گذارند . با این آزمون‏ها، مردم به دو گروه تقسیم می‏شوند: موفق‏ها و ناموفق‏ها .
پیامبر اکرم (ص)، وقتی از چهره‏های موفق این دوران یاد می‏کند، با شگفتی به علی (ع) چنین می‏فرماید: «ای علی، بدان شگفت آورترین مردم درایمان و بزرگ‏ترین آنان در یقین مردمی هستند که درآخرالزمان [با آن] که پیامبر خود را ندیدند و از امام خود محجوبند، به نوشته که خطی سیاه بر صفحه‏ای سپید است، ایمان می‏آورند .» (10)
امیرمؤمنان علی (ع) نیز درباره نجات یافتگان این دوران می‏فرماید: «و آن زمانی است که از فتنه‏ها نجات نمی‏یابد مگر مؤمنانی که بی‏نام و نشانند . اگر در حضور باشند، شناخته نشوند; و اگر غایب گردند، کسی سراغ آن‏ها را نمی‏گیرد . آن‏ها برای سیرکنندگان در شب ظلمانی جامعه‏ها چراغ‏های هدایت و نشانه‏های روشنند . نه مفسده جو هستند و نه فتنه‏انگیز . نه در پی اشاعه [فحشایند] و نه مردمی سفیه و لغو گو! اینانند که خداوند درهای رحمتش را به سوی‏شان باز می‏کند و سختی‏ها و مشکلاتی را از آن‏ها برطرف می‏سازد .» (11)

نویسنده:خدامراد سلیمیان