تکبیر واجب نماز همان تکبیر ابتدای نماز (تکبیره الاحرام) است که جزء ارکان نماز هم می باشد و در صورتی که عمداً یا سهواً ترک شود نماز باطل است اما دیگر تکبیرهای نماز مستحب است.

در این مقاله سه سوال درباره نماز مطرح می شود:

سوال: به علت عدم تسلط به زبان عربی، آیا می‌توان دعای خود را در قنوت به زبان مادری گفت و آیا پس از قنوت گفتن الله اکبر جایز است؟

1ـ نظر فقها در‌باره خواندن دعا در نماز‌های واجب به زبان غیر عربی، مختلف است: برخی آن‌ را جایز می‌دانند. (آیات عظام: خمینی، بهجت، خامنه‌ای، نوری همدانی) عده‌ای می‌گویند: احتیاط مستحبّ آن است که به غیر عربى دعا نکند. (آیات عظام: سیستانی، گلپایگانى، خوئى، زنجانى، تبریزى، صافى) و نظر بعضی نیز آن است که بنابر احتیاط واجب به عربى باشد. (آیه الله فاضل لنکرانی (ره) و امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج‌1، ص 621)

گفتنی است آنچه گذشت مربوط به نمازهای واجب است اما درباره غیر عربی خواندن دعا در نمازهای مستحب همه مراجع می‌گویند، در نماز مستحبّى دعا به انگلیسى و فارسى و هر زبان دیگر جایز است. (موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، ج‌1، ص 176)

2ـ مستحب است نمازگزار، قبل از رفتن به رکوع تکبیر بگوید و در هنگام تکبیر دو دست را تا مقابل گوش‌ها بالا برد. (خراسانى، على محمدى، شرح تبصره المتعلمین، ج ‌1، ص 124) پس گفتن الله اکبر بعد از قنوت، نه تنها جایز است، بلکه از مستحبات نماز شمرده می‌شود.

سوال: در خواندن نماز، تکبیر را چند بار و در کجای نماز می گویند؟

تکبیر واجب نماز همان تکبیر ابتدای نماز (تکبیره الاحرام) است که جزء ارکان نماز هم می باشد و در صورتی که عمداً یا سهواً ترک شود نماز باطل است. (توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 531)  اما دیگر تکبیر های نماز مستحب است.

سوال: آیا در نمازهای واجب، بعد از تکبیره الاحرام و قبل از قرائت حمد می‌توان دعای «وجهت وجهی… » را خواند؟

(دعای «وجهت» این است: «وجهت وجهی للذی فطر السموات و الارض عالم الغیب و الشهاده الرحمن الرحیم على مله ابراهیم و دین محمد و ولایه أمیر المۆمنین علی بن أبی طالب حنیفا مسلما وما أنا من المشرکین، ان صلاتی ونسکى ومحیاى ومماتى الله رب العالمین لا شریک له وبذلک أمرت وأنا أول المسلمین لا إله غیرک و لا معبود سواک أعوذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم».)

مستحب است انسان نمازگزار، با هفت تکبیر نماز را شروع کند، و یکى از آن هفت تکبیر را [در نیت] تکبیره الأحرام قرار دهد. [پس در حقیقت شش تکبیر مستحب است]. و مستحب است میان این تکبیرات سه دعا از دعاهاى وارده از ائمه (علیهم السلام) را بخواند. از عبارت برخی از علما مانند علامه حلی این طور بر می‌آید که اختیار با خود نمازگزار است که هر یک از این هفت تکبیر را تکبیره الأحرام قرار دهد چه اوّلى یا آخرى یا یکى از تکبیرات وسط. پس می‌توان بعد از تکبیره الاحرام و قبل از قرائت حمد این تکبیرات را همراه با اذکار وارده بخواند.

اما در برخی از کتاب‌های فقهی این طور تبیین شده که بهتر است اوّل، سه تکبیر بگوید، سپس این دعا را بخواند: «اللهم انت الملک الحق لا اله الا انت سبحانک انی ظلمت نفسی فاغفر لی ذنبی فانه لا یغفر الذنوب الا انت». سپس دو تکبیر دیگر بگوید و به دنبال آن بخواند: «لبیک و سعدیک و الخیر فی یدیک و الشر لیس الیک و المهدی من هدیت لا منجی منک الا الیک سبحانک و حنانیک تبارکت و تعالیت سبحانک رب البیت». سپس دو تکبیر مى‌گوید و مى‌خواند: «وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمٰاوٰاتِ وَ الْأَرْضَ عٰالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهٰادَهِ حَنِیفاً مُسْلِماً وَ مٰا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ إِنَّ صَلٰاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیٰایَ وَ مَمٰاتِی لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِینَ لٰا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذٰلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا من الْمُسْلِمِینَ».

مشهور فقها، آیه 79 سوره انعام را (با کمی اضافات) به عنوان یکی از اذکار مستحب، در آغاز نماز آورده‌اند، اگرچه عبارتی با شباهت بیشتر به آنچه که در سۆال ذکر شده است، در برخی از کتب روایی به نقل از کتاب فقه الرضا(علیه السلام) نیز دیده می‌شود. (علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا علیه السلام، ص 104، باب 7)