احکام سعی

سؤال 857- کسی که در اثنای سعی متوجه شود که طواف او پیش از هفت شوط بوده

تکلیف او چیست ؟

ج – می تواند به (1) این نحو احتیاط کند که سعی را تمام نماید و بعد از فوت

موالات عرفیه بین شوط زائد طواف و مقدار باقیمانده تا 14 شوط، طواف و نماز و

سعی را اعاده کند و بعد تقصیر نماید.

1- آیه الله فاضل : احتیاطا سعی را رها کند تا موالات عرفیه از بین برود. پس از

آن همه را اعاده کند.

آیه الله غروی : این در وقتی است که عدد زائد را می داند و اما اگر عدد آن را

نمی داند ظاهرا لازم است طواف را اعاده نماید.

آیه الله سیستانی : احتیاط آن است که برگردد به مسجدالحرام و شوط اضافی را تا یک

طواف کامل تکمیل نماید و برای آن نماز طواف بخواند، سپس سعیش را تمام کند.

سؤال 858- اگر از مروه شروع و به صفا ختم کرده و بعد فهمیده است ، وظیفه او

چیست به خصوص اگر تقصیر کرده باشد؟

ج – باید سعی را اعاده کند و اگر تقصیر نکرد تقصیر کند (1) .

1- آیه الله خویی : در فرض تقصیر باید دو مرتبه تقسیر کند.

آیه الله فاضل : اگر با اعتقاد به صحت تقصیر کرده تقصیر اعاده ندارد مگر از باب

احتیاط و در غیر این صورت باید تقصیر را اعاده کند.

آیه الله مکارم : جواب این دو سؤال در مسأله 828 گذشت .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : و تقصیر نماید (اگر چه قبلا تقصیر کرده باشد)

تا از احرام خارج شود.

سؤال 859- کسی بعد از اتمام شوط ششم سعی در صفا گمان تمام شدن هفت شوط را کرد.

و تقصیر نمود ولی فورا به او گفته اند که باید یک شوط دیگر بیاوری ، او هم انجام

داد و بعد باردیگر تقصیر نمود، آیا عمل او صحیح است یا خیر، و کفاره دارد یا نه ؟

ج – عمل صحیح است و کفاره ندارد (1) .

1- آیه الله اراکی : بنابر احتیاط باید در موردی که با ناخن گرفتن تقصیر می کند و

یا پس از تقصیر، جماع کرده است یک گاو کفاره بدهد.

آیه الله سیستانی : اگر در عمره تمتع باشد و کمبود به جهت فراموشی باشد بنابر

احتیاط یک گاو کفاره بدهد و سعی را تمام کند و بنابر احتیاط تقصیر را اعاده کند.

و اما اگر کمبود به جهت ندانستن تعداد شوطهای سعی بوده است مثلا یا در عمره

مفرده یا حج بوده کفاره ندارد، بلکه سعی را به پایان می برد و در عمره مفرده

تقصیر را نیز اعاده می کند.

آیه الله تبریزی : بنابر احتیاط یک گاو کفاره بدهد.

آیه الله خویی : اگر در عمره تمتع باشد باید بنابر اظهر یک گاو کفاره بدهد.

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : اگر ناخن گرفته کفاره دارد.

سؤال -860 کسی  در اثناء سعی برای آب خوردن از مسیر منحرف شده و پس از خوردن

آب ادامه داده است چه صورت دارد؟

ج – اگر سعی را قطع نکرده و به نیت سعی حرکت را ادامه داده است و در بین راه

آب خورده ، یا اگر قطع کرده (1) از جایی که سعی را قطع کرده یا محاذی آن (2) سعی

را تمام کرده صحیح است .

1- آیه الله سیستانی : قطع سعی مانعی ندارد به شرط اینکه مخل به موالات عرفیه

نباشد و در صورت اخلال به آن ، احوط اعاده سعی  است .

2- آیه الله سیستانی : بدون فوت موالات عرفیه ( ملحق مناسک ، مسأله 281) .

سؤال 861- کسی که طواف و نماز آن را انجام داده و سعی را به روز بعد یا روزهای

بعد به تأخیر انداخته است آیا طواف و نماز را باید اعاده کند؟

ج – لازم نیست ولی اختیارا نباید سعی را به روز بعد تأخیر بیندازد (1) .

1- آیه الله تبریزی : بنابر احتیاط طواف و نماز را اعاده نماید.

آیه الله سیستانی : اگر عمدا بدون هیچ عذری تأخیر انداخته احتیاط واجب اعاده

طواف و نماز آن است .

سؤال 862- آیا زنهایی  که از جهت عادت ماهانه برای طواف نایب می گیرند در سعی

هم می توانند نایب بگیرند؟

ج – محل سعی مسجد نیست و سعی را باید خودشان بجا آورند با مراعات ترتیب بین

طواف و سعی .

سؤال 863- اگر کسی یقین کند که هفت شوط سعی بین صفا و مروه را تمام کرده است

ولی بعد از تقصیر متوجه می شود که پنج شوط بوده ، اولا آیا کل سعی را باید از سر

بگیرد یا دو شوطی را که ناقص بوده است باید تکمیل کند؟ و ثانیا آیا تقصیر هم

باید بکند، یا تقصیر اول کافی  است ؟

ج – باید سعی را اتمام کند، و احتیاطا تقصیر را اعاده نماید، گرچه وجوب این

احتیاط معلوم نیست (1) .

1- آیات عظام گلپایگانی ، صافی ، مکارم ، تبریزی : این احتیاط ترک نشود.

آیه الله خویی : و تقصیر را باید اعاده نماید و اگر در عمره تمتع بوده یک گاو

کفاره بدهد.

آیه الله سیستانی : به حاشیه سؤال 859 مراجعه شود.

سؤال 864- شخصی  بعد از طواف عمره تمتع گم شده و بعد از پیدا شدن به رفقایش

گفته که سعی و مروه را بجا آورده ام ، و تقصیر نمود و محرم شد برای حج تمتع ، ولی

بعد از مراجعت از عرفات و منی و موقع طواف و سعی صفا و مروه و اعمال حج اظهار

کرده مثل اینکه من در اعمال عمره به صفا نیامده ام ، همین طور گفته اند ان شاءالله

آمده ای ، بعد از مراجعت به ایران چند بار به پسرانش گفته اعمال من ناقص شده ، و

قبل از فوتش وصیت نموده است برای او نایب بگیرند، اگر عمل شخص فوق الذکر باطل

باشد وراث او حاضرند این جانب را بفرستند تا اعمال حج او را انجام دهیم ، آیا

نظر حضرت عالی  چیست ؟

ج – ورثه می توانند شما را نایب کنند برای عمل حج تمتع ، ولی باید نایب سعی  را

جداگانه به نیابت آن مرحوم انجام دهد. گرچه در فرض مرقوم بیش از نایب گرفتن

برای سعی لازم نیست (1) .

1- آیه الله مکارم : گرفتن نایب برای کل حج تمتع لازم نیست .

آیه الله سیستانی : اگر از روی جهل به موضوع یا حکم ، سعی را ترک کند حجش باطل

است ، لذا در فرض سؤال بر ورثه لازم است برای کل حج تمتع از طرف میت نایب

بگیرند.

آیه الله تبریزی : احتیاط این است که برای حج تمتع نایب بگیرند، و احوط این است

که نایب یک سعی جداگانه ای هم به نیت میت بجاآورد.

آیه الله خویی : حج او باطل است مگر اینکه سعی را فراموش کرده بوده که برای  او

قضا می کنند.

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : با فرض ترک سعی از جهت ندانستن مسأله باید

احتیاط عمره مفرده برای او بجا آورند و بعد از آن حج او را اعاده نمایند ( آداب

و احکام حج ، مسأله 675) .

سؤال 865- بین صفا و مروه طوری است که از یک طرف می روند و از طرف دیگر آن

برمی گردند، یعنی بین رفت و برگشت دوسه متری فاصله است ، آیا اگر امکان باشد از

همان مسیری که به صفا رفته ، به مروه برود اشکال دارد؟

ج – اشکال ندارد، ولی نباید مزاحم دیگران شود.

سؤال 866- شخصی  در حال سعی کردن بود، یک وقت دید مقداری را که برای  هروله

علامت گذاری کرده اند به طور عادی سیر کرده است ، گمان می کرد لازم است هروله کند و

لذا برگشت و مقداری  را که عادی رفته بود، با هروله تکرار کرد، آیا سعیش اشکال

دارد؟

ج اشکال دارد (1) .

1- آیه الله خویی : بنابر اظهر اشکال ندارد. اگر چه اعاده سعی مطابق احتیاط است .

(مناسک عربی ، مسأله 344) .

آیه الله غروی : اگر قهقری برگردد تا موضع هروله و هروله کند مانعی  ندارد.

آیه الله تبریزی : اگر بقصد انجام وظیفه واقعیه باشد، اشکال ندارد.

آیه الله خامنه ای : در حال اختیار نباید چنین کند ولی در فرض مذکور سعی او درست

است و چیزی بر او نیست اگر چه احتیاط در اتمام و اعاده سعی  است .

آیه الله خامنه ای : در حال اختیار نباید چنین کند ولی در فرض مذکور سعی او درست

است و چیزی بر او نیست اگر چه احتیاط در اتمام و اعاده سعی  است .

آیه الله مکارم : اشکالی ندارد و صحیح است .

آیه الله سیستانی : صحت سعیش اشکال دارد مگر آنکه جاهل قاصر باشد.

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : اشکال ندارد (آداب و احکام ، مسأله 694) .

سؤال 867- شخصی در سعی  بین صفا و مروه ، از جایی که به صفا یا مروه رسید برای

شوط بعدی شروع نمی کند. بلکه تقریبا دو سه متر هلالی شکل و یا مستقیم به شکل عرضی

می آید و شروع می کند، و در این مقدار متوجه نیست که با نیت سعی است یا نه ، ولی

اگر از او سؤال شود چه می کنی جواب می دهد سعی می کنم ، آیا مضر نیست ؟

ج – راه رفتن روی کوه مضر سعی نیست ، و در فرض مسأله سعی صحیح است .

سؤال 868- آیا سعی  کردن از همانجا که مریضها با چرخ می برند و برمی گردانند (یعنی

حدود دومتر بالاتر از ابتدایی سراشیبی شروع می کنند) صحیح و کافی است ؟ یا حتما

بایداز اول کوه صفا شروع و در مروه هم به سنگهای سیاه بعد از سنگهای صاف که

بقایای کوه است برسند؟

ج – سعی  باید بین دو کوه باشد و احراز باشد، و لازم نیست بالا برود (1) .

1- آیه الله مکارم : همان گونه که قبلا گفته شد سراشیبی مزبور مربوط به کوه است ،

بنابراین مسیر فعلی چرخ سوارها اشکالی  ندارد.

سؤال 869- در مناسک فرموده اید کسی که بین صفا و مروه ، سعی می کند واجب است در

هنگامی که به طرف مروه در حرکت است توجهش به مروه باشد، و بالعکس ، آیا این

وجوب توجه ، تکلیفی است و یا وضعی و تکلیفی ؟

ج – وضعی است (1) .

1- آیه الله مکارم : نگاه کردن به اطراف و حتی به پشت سر مانعی  ندارد.

آیه الله غروی : زائد بر بودن مقادیم بدن به طرف مقصد عرفا چیز دیگری وجود ندارد.

سؤال -870 گاهی انسان در اثر ازدحام جهت رفتن برای سعی ناچار است از

مسجدالحرام عبور کند (1) ، در این صورت تکلیف حائض و نفساء چیست ، و آیا برای

سعی هم مثل طواف نایب بگیرند؟

ج – اگر امکان نداشته باشد که از راه دیگری بروند باید تأخیر بیندازند، و اگر

آنهم ممکن نیست نوبت به نیابت می رسد، و بر فرض مخالفت چنانچه از آن راه

رفت و خودش سعی کرد سعیش صحیح است هر چند گناه کرده است .

1- آیه الله مکارم : یعنی  از این راه خودش را به صفا برساند و از آنجا سعی را در

مسیر معمولی شروع کند.

سؤال 871- زیادی در سعی جهلا، آیا حکم زیادی سهوی را دارد یا عمدی ؟

ج – محل اشکال است (1) .

1- آیات عظام خویی ، تبریزی ، سیستانی : زیادی از روی جهل به حکم بنابر اظهر موجب

بطلان سعی نمی باشد، اگرچه احتیاط در اعاده است .

آیات عظام گلپایگانی ، خامنه ای ، صافی ، اراکی ، مکارم : حکم زیادی سهوی را دارد وسعی

او صحیح است .

آیه الله بهجت : متعرض الحاق جهل به سهو یا عدم الحاق به سهو نشده اند.

سؤال 872- کسی که نمی تواند بدون سوارشدن در چرخهای معمولی در مسعی سعی کند لکن

تمکن مالی ندارد، چون ارز خود را صرف سوغات کرده ، وظیفه اش چیست ؟

ج – اگر می تواند با چرخ سعی  کند ولو با فروش چیزی یا قرض باید خودش سعی کند و

استنابه صحیح نیست مگر آن که مشقت و حرج در کارباشد.

سؤال 873- شخصی شوط سوم سعی را بهم زد و با فاصله اندکی هفت شوط دیگر بجا آورد،

و تقصیر نمود، آیا این سعی صحیح است ؟

ج – اشکال دارد (1) و باید سعی را اعاده کند (2) .

1- آیات عظام اراکی ، مکارم ، صانعی ، تبریزی ، نوری : اشکال ندارد.

2- آیه الله خویی : در فرض اعتقاد به جواز مانعی ندارد. (المسائل الشرعیه ، مسأله

348) .

آیه الله گلپایگانی ، آیه الله صافی : صحت آن بعید نیست .

آیه الله سیستانی : اگر پس از فوت موالات عرفیه سعی را از سرگرفته باشد صحیح

است و اگر قبل از آن باشد اشکال دارد مگر آنکه جاهل قاصر باشد که در این صورت

نیز صحیح است .

آیه الله تبریزی : بعید نیست آن سعی که استیناف کرده صحیح باشد، گر چه احوط

اعاده سعی  است .

سؤال 874- شخصی به اعتقاد اینکه هر شوط سعی رفت و برگشت از صفا به مروه است

سعی را شروع می کند و در شوط سوم متوجه مسأله می شود و سعی خود را به هفت شوط

خاتمه می دهد، آیا سعی او چه حکمی  دارد؟

ج – سعی او صحیح است .

سؤال 875- شخصی  در حال سعی گاهی عقب عقب به طرف مروه و یا صفا رفته است ،

تکلیف او چیست ؟

ج – باید آن مقدار را تدارک کند، و اگر از آن محل گذشته سعی او اشکال دارد و

احتیاط در اتمام و اعاده است (1) .

1- آیه الله مکارم : می تواند برگردد و جبران کند و سعی او اشکال ندارد.

سؤال 876- سعی از طبقه دوم فعلی که بالاتر از کوه صفا و مروه می باشد، جایز است

یا نه ؟

ج – اشکال دارد (1) .

1- آیه الله صانعی : چون معلوم نیست بین دو کوه است .

آیه الله خویی : اگر دو طرف آن ولو قبلا کوه صفا و مروه بوده و فضای بدون کوه نبود

صحیح است . (آراء المراجع ، ص (300.

آیه الله بهجت : اگر احراز شود که سعی بین صفا و مروه واقع می شود کفایت می کند.

(مناسک ، مسأله 341 ) .

سؤال 877- شخصی به جهت کنترل همراهان خود در حین سعی گاهی به عقب برمی گشته و

بدون توجه مجددا همان مسافت را طی می کرده ، آیا سعی او صحیح است ؟

ج – اشکال دارد و باید سعی در اعاده کند (1) .

1- آیه الله مکارم : اشکال ندارد و اعاده لازم نیست ولی بهتر است این کار را نکند.

آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : اشکال ندارد.

سؤال 878- شخصی سعی  بین صفا و مروه را پنج دور رفت و برگشت که مجموعا ده شوط

می شود انجام داده است ، و آنگاه که متوجه مسأله شد سعی را از همان جا قطع نمود و

تقصیر کرد، تکلیف چیست ؟

ج – در فرض سؤال احوط اعاده سعی است (1) .

1- مراجعه شود به سؤال 871.

آیه الله مکارم : صحیح است و احتیاط واجب نیست .

سؤال 879- شخصی به تصور اینکه رفتن بالای کوه صفا و مروه لازم است ، چون این

مقدار مسافت را تحت فشار جمعیت رفته لذا برای اعاده آن مقداری وارد سعی شده و

بعد به نیت سعی برگشته است و در واقع مقداری مسافت را دوبار طی کرده است ، آیا

سعی او درست است ؟

ج – اگر به نیت احتیاط عمل کرده باشد ضرر ندارد.

سؤال -880 شخصی به تصور اینکه سعی نیز نیاز به وضو دارد بعد از یک شوط و نیم

سعی خود را قطع می کند و وضو می گیرد و هفت شوط دیگر سعی می نماید، تکلیف او

چیست ؟

ج – اشکال دارد (1) ، و باید سعی را اعاده کند (2) .

1- آیات عظام اراکی ، نوری ، صانعی ، مکارم : اشکال ندارد.

آیه الله خویی : با فرض اعتقاد به جواز از سرگرفتن سعی مجزی است . (رجوع شود به

مسأله 873) .

2- مراجعه شود به سؤال 873.

سؤال 881- کسی که قدر متیقن عدد اشواط را می داند، اما تردید دارد که شوط بعدی

را انجام داده یا نه ، مثلا می داند پنج شوط انجام داده ولی شک دارد که بقیه را

انجام داده یا نه ، تکلیف او چیست ؟

ج – فرض مزبور شک در اشواط است ، و مبطل است .

سؤال 882- اگر کسی سعی  را به طور کلی فراموش کرد و تقصیر نمود، تکلیف او

چیست ؟

ج – از احرام خارج شده ، و هر وقت یادش آمد سعی را بجا آورد (1) .

1- آیه الله سیستانی : بنابر احتیاط تقصیر را پس از سعی اعاده کند و یک گاو

کفاره بدهد.

آیه الله خویی : از احرام خارج نشده و تقصیر را اعاده نماید. (المسائل الشرعیه ، ج 1،

ص 357) .

سؤال 883- اگر کسی قبل از رسیدن به مروه ، درآوردن هفت و نه شک کرد، تکلیف او

چیست ؟

ج – مبطل است ، و باید سعی را اعاده کند.

سؤال 884- آیا موالات در تمام اشواط سعی معتبر است ، و یا اختصاص به بعض دارد؟

ج – در سعی موالات معتبر نیست مگر شرط اول تمام نشده باشد، که در صورت فوات

موالات احتیاطا از سر بگیرد (1) .

1- آیه الله خویی ، آیه الله تبریزی : احوط اعتبار موالات عرفیه بین اشوط سعی  است .

(مناسک ، قبل از مسأله 339) و راجع به لزوم دادن گاو به عنوان کفاره آنچه می توان

گفت ایشان در صورتی که مقداری از سعی را فراموش کند و به اعتقاد تمام شدن سعی

محل شود فرموده یک گاو باید کفاره بدهد.

آیه الله فاضل ، آیه الله سیستانی : بنابر احتیاط واجب موالات عرفیه لازم است .

آیه الله مکارم : احتیاط واجب آن است که در غیر موارد استثناء شده موالات عرفیه

رعایت شود.

آیه الله گلپایگانی : موالات در سعی معتبر نیست . (آداب و احکام حج ، ص 274) .

آیه الله بهجت : دلیلی بر اعتبار موالات در سعی در غیر شوط اول نیست . (پرسشهای

جدید حج ، س 89) .

سؤال 885- اگر در سعی ، بعضی مواضع بدن زن غیر از وجه و کفین پیدا باشد آیا به

سعی او ضرر می زند یا نه ؟

ج – ضرر می زند (1) .

1- آیه الله مکارم : ولی اگر عمدا باشد گناه کرده است .

سؤال 886- شخصی در حال سعی در عدد اشواط شک می کند و با حال تردید به سعی  خود

ادامه می دهد و در فکر است که عدد را ضبط کند، پس از تأمل و بعد از آنکه صد متر

سعی کرده یا وارد شوط بعدی  شده است یقین به عدد حاصل می شود و با یقین باقی  سعی

را هم انجام می دهد، آیا این سعی صحیح است یا نه ؟

ج – صحیح است (1) .

1- آیه الله خویی : وظیفه اش تجدید و از سرگرفتن سعی بوده و سعی در حال شک و

ادامه آن صحیح و مجزی نبوده لذا احتیاط اعاده سعی است . (آراء المراجع ، چاپ سوم ،

ص 302) .

آیه الله تبریزی : با شک در عدد اشواط سعی باطل می شود و باید سعی را اعاده کند.

آیات عظام گلپایگانی ،صافی ، مکارم : در صورتی که به رجاء کشف حال ادامه داده

باشد. ( مجمع المسائل 1/488 ) .

مستحبات سعی  (1)

آیه الله مکارم : این مستحبات را بقصد رجاء بجا آورد و باید توجه داشت که بعضی

از مستحبات مربوط به زمانهای  گذشته است و در عصر ما موضوع ندارد و یا عملا ممکن

نیست ، آنچه را می توان انجام دهد. و خداوند به نیت او پاداش می دهد.

مسئله 887- مستحب است بعد از فراغ از نماز طواف و پیش از سعی به نزد چاه

زمزم رفته یک یا دو دلو آب بکشد و آن را بیاشامد و به سر و پشت و شکم خود

بریزد و بگوید:

((اللهم اجعله علما نافعا و رزقا واسعا و شفاء من کل داء و سقم ) ) .

پس از آن بنزد حجرالاسود بیاید، و مستحب است از دری که محاذی حجرالاسود است

بسوی صفا متوجه شود و با آرامی  دل و بدن بالای صفا رفته و به خانه کعبه نظر کند و

به رکنی که حجر الاسود در او است رو نماید و حمد و ثنای الهی را بجا آورد و

نعمتهای الهی را بخاطر بیاورد آنگاه این اذکار را بگوید:

الله اکبر هفت مرتبه .

الحمدالله هفت مرتبه .

لا اله الا الله هفت مرتبه .

لا اله الا الله وحده لا شریک له ، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حی  لا

یموت بیده الخیر و هو علی کل شی قدیر سه مرتبه .

پس صلوات بر محمد و آل محمد بفرستد، پس بگوید:

الله اکبر علی ما هدانا و الحمدالله علی ما ابلانا و الحمدالله الحی القیوم و

الحمد لله الحی الدائم سه مرتبه .

پس بگوید:

اشهد ان لاالاالله و اشهد ان محمدا عبده رسوله لا نعبد الا ایاه مخلصین له الدین و

لو کره المشرکون . سه مرتبه .

پس بگوید:

اللهم انی اسالک العفو و العافیه و الیقین فی الدنیا و الاخره سه مرتبه .

پس بگوید (1) :

اللهم اتنا فی  الدنیا حسنه و فی الاخره حسنه و قنا عذاب النار سه مرتبه .

پس بگوید:

الله اکبر صد مرتبه .

لا اله الا الله صد مرتبه .

الحمدالله صد مرتبه .

سبحان الله صدمرتبه .

پس بگوید:

لااله الا الله وحده وحده انجز وعده و نصر عبده و غلب الاحزاب وحده ، فله الملک و

له الحمد وحده ، اللهم بارک لی فی الموت و فیما بعد الموت ، اللهم انی اعوذ بک

من ظلمه القبر و وحشته اللهم اظلنی فی ظل عرشک یوم لا ظل الا ظلک .

و بسیار تکرار کند سپردن دین و نفس و اهل و مال خود را به خداوند عالم .

پس بگوید:

استودع الله الرحمن الرحیم الذی لا تضیع و دائعه دینی و نفسی و اهلی ، اللهم

الستعملنی علی  کتابک و سنه نبیک و توفنی علی ملته و اعذنی من الفتنه .

پس بگوید:

الله اکبر سه مرتبه .

پس دعای سابق را دو مرتبه تکرار کند، پس یکبار تکبیر بگوید و باز دعا را اعاده

نماید و اگر تمام این عمل را نتواند انجام دهد هر قدر که می تواند بخواند.

و مستحب است که رو به کعبه نماید و این دعا را بخواند:

اللهم اغفر لی کل ذنب اذنبته قط عدت فعد علی بالمغفره فانک انت الغفور

الرحیم ، اللهم افعل بی  ما انت اهله فانک ان تفعل بی ما انت اهله ترحمنی و ان

تعذبنی فانت غنی  عن عذابی و انا محتاج الی رحمتک ، فیا من انا محتاج الی  رحمته

ارحمنی اللهم لا تفعل بی  ما انا اهله فانک ان تفعل بی ما انا اهله تعذبنی و لم

تظلمنی  اصبحت اتقی عدلک و لا اخاف جورک فیا من هو عدل لا یجور ارحمنی .

پس بگوید (2) :

یا من لا یخیب سائله و لا ینفد نائله صل علی محمد و آل محمد، و اجرنی من النار

برحمتک .

و در حدیث شریف وارد شده است هر کس که بخواهد مال او زیاد شود ایستادن

بر صفا را طول دهد و هنگامی که از صفا پایین می آید بر پله چهارم بایستد و متوجه

خانه خدا شود و بگوید:

اللهم انی اعوذبک من عذاب القبر و فتنته و غربته ووحشته و ظلمته و ضیقه و ضنکه ،

اللهم اظلنی فی ظل عرشک یوم لا ظل الا ظلک .

پس از پله چهارم پایین رود و احرام را از روی کمر خود بردارد و بگوید:

یا رب العفو یا من امر بالعفو یا من هو اولی بالعفو، یا من یثیب علی  العفو،

العفو العفو العفو یا جواد یا کریم یا قریب یا بعید، اردد علی نعمتک و

استعملنی بطاعتک و مرضاتک .

و مستحب است پیاده سعی نماید و از صفا تا مناره میانه راه رود و از آنجا تا

جایی که محل بازار عطاران است مانند شتر تند رود و اگر سوار باشد این حد را فی

الجمله تند نماید و از آنجا تا به مروه نیز میانه رود و در وقت برگشتن نیز

به همان ترتیب مراجعت نماید و از برای زنها هروله نیست و مستحب است در

هنگامی که می رسد به مناره میانه بگوید:

بسم الله و بالله ، و الله اکبر، و صلی علی محمد و اهل بیته ، اللهم اغفر و ارحم و

تجاوز عما تعلم انک انت الاعز الاجل الاکرم ، و اهدنی للتی هی اقوم اللهم ان عملی

ضعیف ، فضاعفه لی و تقبله منی ، اللهم لک سعیی ، و بک حولی و قوتی تقبل منی  عملی

یا من یقبل عمل المتقین .

و همین که از محل بازار عطاران گذشت بگوید:

یا ذالمن و الفضل و الکرم و النعماء و الجود اغفر لی ذنوبی ، انه لا یغفر الذنوب

الا انت .

و هنگامی که به مروه رسید برود بالای آن و بجا آورد آنچه را که در صفا بجا آورد و

بخواند دعاهای آنجا را به ترتیبی که ذکر شد.

و پس از آن بگوید:

اللهم یا من امر بالعفو یا من یحب العفو یا من یعطی علی العفو، یا من یعفو علی

العفو یا رب العفو، العفو العفو العفو.

و مستحب است در گریه کردن کوشش کند و خود را به گریه وادارد و در حال سعی  دعا

بسیار کند و بخواند این دعا را.

اللهم انی اسالک حسن الظن بک علی کل حال و صدق النیه فی التوکل علیک .

1- آیه الله خویی : این دعا و همچنین بعضی از دعاهای آخر این قسمت در مناسک

ایشان مذکور نیست .

2- آیه الله بهجت : این فراز از دعا و دو فراز بعدی در مناسک ایشان نیامده است .