کلمه شیعه به معنای پیرو، تابع و مطیع است. این کلمه در قرآن نیز بکار رفته است، خداوند متعال فرمود: «و ان من شیعته لابراهیم ».1 من جمله از شیعیان حضرت نوح، ابراهیم است. به گفته استاد محمد رضا حکیمی در کتاب ارزشمند حماسه غدیر این نام را خود پیامبر به شیعه داد و اصولا اطلاق کلمه شیعه در تاریخ اسلام بر پیروان و دوستان علی ابن ابی طالب نخستین بار به وسیله خود پیامبر اکرم صورت گرفته است، یعنی در زمان حیات پیامبر و پیش از پدید آمدن هر جماعت و فرقه ای.2

1- شیعه، پیشتاز جامعه

ابن عباس می گوید: از پیامبر اکرم(ص) درباره فرموده خداوند [در قرآن] السابقون السابقون… پرسیدم؟ در پاسخ فرمود:

جبرئیل گفت: آنان، علی(ع) و شیعیان او هستند که به سوی بهشت، پیش تاختند و به الطاف و نعمت های خداوند، نزدیک شدند.

بحار الانوار، 68: 20 ح 33.

2- آفرین بر شیعه

امام کاظم(ع) فرمود:

آفرین به شیعیان ما که در زمان غیبت قائم ما، به دوستی ما، چنگ زنندگانند و در ولایت و دوستی ما و در برائت از دشمنان ما، ثابت قدمانند. آنان، از ما هستند و ما، از آنانیم. آنان، به پیشوایی و امامت ما خاندان، راضی و خشنود شدند و ما، به شیعه بودن آنان، راضی شدیم. خوشا به حال آنان، سوگند به خدا! که آنان، در قیامت، در مرتبه ی ما با ما هستند.

بحار الانوار 51: 151، ح 6.

3- رستگاری شیعه

ابن مسعود گفت:

رسول خدا(ص) [در مسجد] به شانه ی علی(ع) زد سپس فرمود:

این [مرد] و شیعه او، رستگارانند.

بحار الانوار 7/178/15.

4- آغاز و عاقبت شیعه

امام علی(ع) فرمود:

خداوند متعال، بر زمین نظاره کرد، پس، ما را برگزید، و برای ما، شیعه ای را برگزید که ما را یاری می کنند و برای شادی ما، شاد می شوند و برای اندوه ما، غمناک می شوند، و مال و جان خود را، در راه ما، بذل می کنند. آنان، از مایند و بازگشت شان به سوی ما است.

جامع الاخیار، ص 508، ح 1410.

5- عاقبت شیعه و دوستان او

رسول خدا(ص) فرمود:

ای علی! تو و شیعه ات و دوست شیعه تو، در بهشت خواهد بود. و دشمن تو و غلو کننده [درباره ی تو] در آتش خواهند بود.

بحار الانوار 25: 265، ح 4.

6- برتری شیعه

امیرمؤمنان همواره می فرمود:

اهل بهشت، به جایگاه شیعیان ما، به گونه ای که انسان، به ستارگان نگاه می کند، نظر می کنند.

بحار الانوار 8: 147، ح 77.

7- یاران اسلام

رسول خدا(ص) فرمود:

… اما، یاران اسلام، من و خاندان من و شیعیان ما هستند، پس، خاندان مرا و شیعیان ایشان و یاران آنان را دوست بدارید.

کافی 2/73/3.

8- شفاعت شیعه

امام باقر(ع) فرمود:

همانا، رسول خدا(ص) حق شفاعت امت اش را دارد و ما، حق شفاعت شیعیان خودمان را داریم و شیعیان ما، حق شفاعت خویشان خود را دارند.

بحار الانوار 8: 38/16.

9- مقام و منزلت شیعه

ام سلیم می گوید:

پیامبر اکرم(ص) فرمود: آیا می دانی افرادی که خداوند در مورد آنان فرمود: «کسانی که ایمان آوردند قلبهایشان با یاد خدا آرامش پیدا کرد چون یاد خدا آرام بخش دلهاست » چه کسانی هستند؟

گفتم: چه کسانی هستند ای رسول خدا؟ فرمود: ما، خاندان و شیعیان ما هستند.

رعد: 28.

بحار الانوار 35: 405.

10- شیعه، نگاه با چشم الهی

امیرمؤمنان (ع) فرمود:

بر فراست (مهارتی که با آن، باطن امور را از ظواهرش می توان تشخیص داد) مؤمن، مواظبت کنید و قدر آن بدانید، زیرا او با نور الهی می نگرد.

ای امیرمؤمنان! چه طور مؤمن، با نور خدا می نگرد؟

امام فرمود: زیرا ما، از نور خدا آفریده شده ایم و شیعیان ما از شعاع نور ما آفریده شده اند. آنان برگزیدگان و نیکان و پاکیزگان و ژرف نگران اند. نور آنان، بر دیگران همانند ماه کامل در شب تاریک، نور می افشاند.

بحار الانوار 25: 21، ح 32.

امام صادق(ع) فرمود: شیعه ما، کسی است که اگر از گرسنگی هم بمیرد، از مخالفان ما، چیزی نخواهد خواست

شیعه کیست؟

11- شیعه و همدردی

ابو اسماعیل می گوید: به امام باقر(ع) گفتم:

فدایت شوم! شیعیان، پیش ما زیادند. امام فرمود:

آیا ثروتمند به نیازمند مهربانی می کند؟ آیا نیکوکار از گنهکار می گذرد؟ و آیا به هم کمک مالی می کنند؟ (تا برابر هم شوند و عدالت برقرار باشد)؟

گفتم: خیر. فرمود:

این ها شیعه (حقیقی) نیستند. شیعه، کسی است که این طور عمل کند.

کافی 2/173/11.

12- کردار شیعه

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

ای علی! شیعه ی تو، کسانی هستند که در آشکار و نهان، از خدا می ترسند. ای علی! شیعه ی تو، کسانی هستند که [در قیامت] در طی درجات، از هم سبقت می گیرند، و خدا را ملاقات می کنند در حالی که حسابی ندارند [و چیزی بدهکار نیستند] ای علی! اعمال شیعه ی تو، هر جمعه، به من عرضه می شود، من، از کارهای نیک آنان، خوشحال می شوم و برای کارهای ناشایست آنان، استغفار می کنم.

بحار الانوار 68: 41.

13- خصلتهای شیعه

امام باقر(ع) فرمود:

سوگند به خدا! شیعه ی ما نیست مگر کسی که تقوای الهی داشته باشد و از او اطاعت کند.

ای جابر! شیعیان، شناخته نیستند مگر به تواضع و فروتنی و امانتداری و زیاد یاد خدا کردن و روزه و نماز و نیکی به پدر و مادر و تعهد نسبت به همسایگان فقیر و زمینگیر و مقروض و یتیمان و راستگویی و تلاوت قرآن و بازداشتن زبان از گفت و گوی در مورد مردم، جز نیکی آنها. آنان، در همه کارها، امین اطرافیان شان هستند.

کافی 2/74/3.

14- رفتار شیعه

امیرمؤمنان(ع) فرمود:

شیعیان ما، کسانی هستند که در راه ولایت ما، به هم بذل و بخشش می کنند. و به همدیگر، در دوستی ما، محبت می کنند و در راه زنده نگهداشتن راه و روش ما، به زیارت یکدیگر می روند. آنان، اگر خشمناک شوند، به ظلم در نمی غلطند و اگر خشنود باشند، اسراف و زیاده روی نمی کنند. مایه ی برکت همسایگان و موجب سلامتی و آسایش افراد مرتبط با آنان، هستند.

کافی 2/236/24.

15- شیعه جعفری

امام صادق (ع) فرمود:

بر تو باد پرهیز از افراد پست! همانا، شیعه علی، کسی است که شکم را از حرام پر نسازد و از مفاسد جنسی بر حذر باشد و سخت کوش باشد، برای خدا کار کند و به پاداش او، امیدوار باشد و از عذاب او، بهراسد. زمانی که آنها، را [این چنین] دیدی، [بدان که] شیعه ی من، هستند.

کافی 2/233/9.

16- شیعه و یاد خدا

ابو حمزه گفت: شنیدم که امام صادق(ع) می فرمود:

شیعیان ما، نسبت به هم مهربان هستند. آنان، زمانی که خلوت کنند، خدا را یاد می کنند [یاد ما هم، یاد خداست.] زیرا، وقتی که ما یاد شویم، ذکر خدا شده است و هنگامی که دشمنان ما یاد شوند، شیطان، یاد شده است.

کافی 2/186/1.

17- ملاک شناخت شیعه

امام باقر(ع) فرمود:

به یقین، شیعه ی علی، به ورع و سخت کوشی و سر نگهداری و دور بودن از کینه ها و محبت به دوستان خدا، شناخته می شود.

بحار الانوار 66: 493.

18- اندیشه شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

هر کس، این سه چیز را انکار کند، شیعه ما نیست:

معراج و سؤال قبر و شفاعت.

بحار الانوار 18: 34، ح 44.

19- برخورد شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

ای شیعه آل محمد! همانا، کسی که هنگام غضب، مالک نفس اش نباشد، و با همنشین، خوش رفتاری نکند و با رفیق، خوش رفتار نباشد و با آشتی کنندگان مصالحه ی خوب نکند و با مخالف، مخالفت درستی نداشته باشد از ما نیست.

تحف العقول: 38.

20- بزرگواری شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

شیعه ما، کسی است که اگر از گرسنگی هم بمیرد، از مخالفان ما، چیزی نخواهد خواست.

وسائل الشیعه 6: 309، ح 15.

وظایف و مسئولیت شیعه بودن

21- شیعه کیست؟

امام باقر(ع) فرمود:

مذاهب باطل شما را گمراه نکند! به خدا، شیعه ما نیست، مگر کسی که اطاعت خدای بزرگ کند.

کافی 2/73/1.

22- آزمون شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

شیعیان ما را، در سه جا امتحان کنید.

1- در اوقات نماز، ببینید چگونه اوقات نماز را حفظ می کنند.

2- پیش اسرارشان، ببینید چگونه از دشمنان ما، آن ها را حفظ می کنند.

3- در مورد ثروت هایشان ببینید چگونه نسبت به برادران خود، تعادل را حفظ می کنند. (به آن ها می رسند).

بحار الانوار 83/22/40.

23- پیام امام به شیعه

امام باقر(ع) فرمود:

به شیعیان ما، این پیام را برسان که: هرگز کسی به آن چه پیش خداست، نمی رسد، جز با عمل کردن.

به شیعیان ما، این پیام را برسان که بزرگ ترین حسرت خور در قیامت، کسی است که عدالت را توصیف کند، ولی خودش، در عمل مخالفت کند.

کافی 2/300/5.

24- رفتار و گفتار شیعه

امام صادق (ع) فرمود:

ای گروه شیعه! شما، مایه ی زینت و زیبایی ما باشید، نه این که باعث سرزنش ما خاندان شوید. با مردم، به نیکی سخن بگویید و مراقب زبان خود باشید و آن را، از گفتار بیهوده و سخن زشت، باز دارید.

وسائل الشیعه 8: 535 ح 18.

25- شیعه حقیقی

امام صادق(ع) فرمود:

کسی که به زبان، می گوید شیعه است و با اعمال و آثار ما مخالفت می کند، از پیروان ما نیست، شیعه ما، کسی است که ما را با زبان و قلب همراه باشد و آثار ما را پیروی کند و اعمال ما را انجام دهد. آنان، شیعه ما هستند.

وسائل الشیعه 11: 96 ح 19.

26- پیوندهای شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

دروغ می گوید کسی که گمان می کند شیعه ی ما است، ولی به ریسمان غیر ما، چنگ زده است.

بحار الانوار 2: 98، ح 49.

امام باقر(ع) فرمود: همانا، رسول خدا(ص) حق شفاعت امت اش را دارد و ما، حق شفاعت شیعیان خودمان را داریم و شیعیان ما، حق شفاعت خویشان خود را دارند

27- نشانه های شیعه

امام کاظم(ع) فرمود:

رسول خدا(ص) انگشتر را به دست راست خود می کرد. آن، نشانه ای برای شیعه ی ما است و به آن، شناخته می شوند. [و همین طور، شیعیان به] محافظت بر اوقات نماز و پرداخت زکات و رسیدگی مالی به برادران (برای برقراری عدالت) و امر به معروف و نهی از منکر، شناخته می شوند.

وسائل الشیعه 3: 397، ح 3.

28- صله و زیارت شیعه

امام هفتم(ع) فرمود:

کسی که [دوست دارد از نزدیک ما را ببیند، ولی] نمی تواند با ما دیدار کند، باید به دیدار فقرای شیعه برود، [که دیدار با شیعیان فقیر، دیدار با ما است] و هر که [دوست دارد، بر مزار ما حاضر شود ولی] نمی تواند قبور ما را زیارت کند، باید به زیارت قبور برادران صالح ما [از علما و…] برود.

وسائل الشیعه 6: 332 ح 1.

29- شیعه واقعی

امام رضا(ع) فرمود:

شیعیان ما، کسانی اند که تسلیم شدگان فرمان ما و پذیرندگان سخن ما و مخالفان دشمنان ما، هستند، بنابراین، کسی که چنین نباشد، از ما نیست.

وسائل الشیعه 18: 83، ح 25.

30- مسئولیت توانمندان شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

توانمندان شیعیان ما، برای نیازمندان شان، امین های ما هستند، زیرا، ما را در بین آنان حفظ می کنند، [یعنی، با بذل مال شان، آنها را، هم چنان پیرو ما نگاه می دارند] خداوند، توانمندان دلسوز را حفظ کند!

کافی 2/265/21.

ویژگیهای شیعه ناب

31- شیعه ممتاز

امام صادق(ع) فرمود:

ما، شیعه ای را که عاقل و فهیم و دانا و بردبار و مدارا کننده و شکیبا و راستگو و وفادار باشد، به یقین دوست داریم.

امالی مفید 192 ح 22.

32- شیعه علی(ع)

امیرمؤمنان (ع) فرمود:

شیعیان ما، تنها عارفان به خدا و عمل کنندگان دستورات الهی، اهل فضیلت، سخن سرایان به مطالب درست، هستند. خوراک آنان، به اندازه ای است که توان و نیروشان دهد [نه کم خورند و نه زیاد]، لباس پوشیدن شان متعارف است [نه بدها را پوشند و نه به زیور بیارایند]، با تواضع راه می روند و…

بحار الانوار 78: 29.

33- قلب شیعه

مردی به امام حسین(ع) گفت:

من، شیعه شما هستم. امام فرمود:

تقوا داشته باش! چیزی نگو که خدا بگوید «دروغ گفتی و در ادعایت، گمراهی به خرج دادی ».

شیعه ی ما، کسی است که قلب اش از هرگونه شائبه و دغلکاری، پاک باشد. بنابراین، بگو: من، از دوستان و علاقه مندان شما هستم.

بحار الانوار 68: 156.

34- شیعه ناب

امام صادق (ع) فرمود:

کسی که نماز شب نخواند، از شیعیان (مخلص و ناب) نیست.

بحار الانوار 87: 162.

35- گفتار و کردار آشکار شیعه

پیامبر اکرم(ص) فرمود:

ابراهیم خلیل(ع) گفت: خدایا! شیعه و دوستان اهل بیت(ع) به چه چیز شناخته می شوند؟ خداوند فرمود:

به: پنجاه و یک رکعت نماز [در شبانه روز].

و بلند گفتن: «بسم الله الرحمن الرحیم » [در نماز] و قنوت گرفتن قبل از رکوع، و سجده ی شکر به جا آوردن و انگشتر به دست راست کردن.

البحار، 85/84 ح 28.

36- اوصاف شیعه اهل بیت(ع)

امام صادق(ع) فرمود:

شیعیان ما، اهل ورع و تلاش و کوشش اند، اهل وفاداری و امانتداری اند، اهل زهد و عبادت هستند، شبانه روز، پنجاه و یک رکعت نماز می گزارند، بیداران در شب اند، روزها روزه دارند، زکات اموال خود را می دهند و حج خانه خدا را بجا می آورند و از هر حرامی، دوری می کنند.

وسائل الشیعه 3: 41 ح 26.

37- برنامه شیعه ناب

امام باقر(ع) درباره ی فرموده ی خدا [در قرآن] آنان که شب ها، پهلو از رختخواب، حرکت دهند. فرمود:

آن، درباره ی امیرمؤمنان و پیروان او از شیعیان ما که اول شب را می خوابند و هنگامی که دو سوم شب، یا آن چه خدا خواست، گذشت، بلند می شوند و به درگاه پروردگارشان راز و نیاز و تضرع و زاری می کنند در حالی که مشتاق و ترسان اند و به آنچه پیش خداست امیدوارند، نازل شده است.

وسائل الشیعه 5:274 ح 26.

38- خواسته امام از شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

خداوند، شیعه را، به گناهی، جز گناه کبیره، بازخواست نمی کند. و من امیدوارم هیچ یک از شما شیعیان، با گناه کبیره با خدا ملاقات نکند.

مشکاه الانوار: 94.

39- پاداش صبر شیعه

امام صادق(ع) فرمود:

به خدا قسم جز شما شیعیان، کسی رسول خدا را اطاعت نکرده است و خداوند، جز شما را، به ایمان نسبت نداده است.

شما، مایه عزت و سرافرازی اسلام هستید، تمام خیر و خوبی ها مال شما است.

این گونه نیست که از شما، کسی را خداوند به مصیبتی گرفتار کند و او صبر بورزد [ولی خداوند او را بی اجر گذارد] بلکه خداوند، برای او اجر هزار شهید را می نویسد.

مشکاه الانوار: 94.

40- بیماری شیعه

امام علی(ع) فرمود:

هیچ کس از شیعیان ما، دچار دردی نمی شود، جز به واسطه ی گناهی که از او سر زده است. و آن درد، زایل کننده ای بر گناه او است.

وسائل الشیعه 2: 625 ح 20.

1) صافات: 83.

2) حماسه غدیر، ص 158.

3) شیخ مفید در مقنعه گفته: منظور این است که از «شیعیان مخلص نیست ».

4) سجده:16.