دعا و استغفار
قال على بن ابیطالب علیه السلام: «علیکم فى شهر رمضان بکثره استغفار و الدعاء فاما الدعا فیدفع عنکم به البلاء و اما الاستغفار فتمحى به ذنوبکم» (1) ؛ بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعاى زیاد. اما دعاهاى شما دافع بلا از شماست. و اما استغفار شما از بین برنده گناهان است.
توضیح:
از وظایف روزه‌داران در این ماه، دعا و درخواست ‌حوایج از حضرت حق است که بنده احساس نیاز به پیشگاه بى‌نیاز کرده، و دست‌هاى احتیاج خویش را به درگاه او دراز مى‌کند.

روزهاى ماه رمضان
قال رسول الله صلى الله علیه و آله: ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهر الله بالبرکه و الرحمه و المغفره، شهر هو عندالله افضل الشهور، و ایامه افضل الایام و لیالى افضل اللیالى و ساعاته افضل الساعات (2) ؛ اى مردم ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهى است که پیش خدا بهترین ماه است و روزهایش بهترین روزها و شب‌هایش بهترین شب‌ها و ساعاتش بهترین ساعات.

اعتکاف
قال رسول الله صلى الله علیه و آله: اعتکاف عشر فى شهر رمضان تعدل حجتین و عمرتین (3) ؛ اعتکاف در یک دهه از ماه مبارک رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است.
توضیح:
در ایام و لیالى مقدسه‌اى، طبق روایات رسیده از ائمه معصومین علیهم السلام مستحب است که هر مسلمانى در صورت امکان دهه آخر ماه مبارک رمضان را در مسجد معتکف شود، که پیامبر اکرم در تمامى عمرش چنین مى‌کرد.

تلاوت قرآن
بهترین اعمال در شب‌ها و روزهاى ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولى چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ویژه‌اى برخوردار است چنانچه وارد شده:
قال ابو جعفر (علیه السلام): لکل شى‌ء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان (4) ؛ براى هر چیزى بهارى است و بهار قرآن رمضان است.
بنابراین امتیازات قرآن به اعتبار نزولش در ماه رمضان از ماه‌هاى دیگر بیشتر است.
قال رسول الله صلى الله علیه و آله: من تلافیه آیه من القرآن کان له مثل اجر من ختم القرآن فى غیره من الشهور (5) ؛ اگر کسى در این ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثوابش مثل کسى است که در غیر ماه رمضان یک ختم قرآن کرده است.

افطارى و صدقه دادن
قال الباقر علیه السلام: یا سدیر، هل تدرى اى لیال هذه؟ فقال له نعم. جعلت فداک ان هذه لیالى شهر رمضان فما ذاک؟ فقال له اتقدر على ان تعتق کل لیله من هذه اللیالى عشر رقاب من ولد اسمعیل؟ فقال له سدیر بابى انت و امى لا یبلغ مالى ذاک، فما زال ینقص حتى بلغ به رقبه واحده فى کل ذلک یقول: «لا اقدر علیه فقال له: افما تقدر ان تفطر فى کل لیله رجلا مسلما؟ فقال له: بلى و عشره فقال له (علیه السلام):
فذاک الذى اردت یا سدیر، ان افطارک اخاک المسلم یعدل عتق رقبه من ولد اسماعیل علیه السلام. (6)
اى سدیر! آیا مى‌دانى چه شب‌هایى است این شب‌ها؟ سدیر گفت:
بلى فدایت گردم این شب‌ها، شب‌هاى ماه رمضان است، مگر این شب‌ها چگونه است؟ امام علیه السلام فرمودند: آیا قدرت دارى هر شب از این شب‌ها ده بنده از فرزندان اسماعیل (ع) را آزاد کنى؟ پس سدیر عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت، ثروتم کفاف نمى‌دهد، پس امام پیوسته تعداد بنده‌ها را کم کرد، تا رسید به یکى در تمام این ماه، سدیر گفت: قدرت ندارم پس امام به او فرمود: آیا قدرت ندارى هر شب یک مسلمان روزه‌دارى را افطار دهى؟ سدیر عرض کرد: بلى تا ده نفر را هم مى‌توانم افطارى بدهم، پس امام به او فرمود:
اى سدیر همان است که اراده کردى یعنى با افطارى دادن ده روزه‌دار به ثواب عتق و آزاد کردن ده بنده از اولاد اسماعیل (ع) نایل مى‌گردى.
توضیح:
خداوند انسان روزه‌دار را بر آنچه انفاق مى‌کند در خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها محاسبه نمى‌کند ولى در این امر «اسراف‌» نشود.
عن ابى عبدالله علیه السلام: من تصدق فى شهر رمضان بصدقه صرف الله عنه سبعین نوعا من البلاء (7) ؛ هر کس در ماه رمضان صدقه‌اى بدهد خداوند هفتاد نوع بلا را از او دو مى‌کند.

پی نوشت :

1- امالى شیخ صدوق، ص 61 .
2- امالى شیخ صدوق، ص 93 .
3- وسائل الشیعه، ج 7، ص 397 .
4- وسائل الشیعه، ج 7، ص 218 .
5- امالى شیخ صدوق، ص 93 .
6- من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 134 .
7- بحار الانوار، ج 93، ص 316 .
منبع: رمضان، تجلى معبود (ره توشه راهیان نور)