نویسنده: عباس رجبی

3-4-2.حجاب و قانونمندی روابط زن و مرد در روایات
در روایات نیز ضرورت پوشش زن مورد تأکید قرار گرفته است. ما در این جا ضمن اشاره به این روایات، به برخی عناوینی که در روایات درباره نحوه ارتباط زن و مرد با یکدیگر است و در راستای اهداف حجاب قرار دارد، نیز اشاره می کنیم:
1. روایاتی که در ذیل آیات حجاب وارد شده و نیز روایاتی که زنان را امر به پوشش می کند، مانند:
« عن فضیل بن یسار قال: سالْتُ اباعبدالله علیه السلام عنٍ الذِراعینِ من المراهِ اَهُما من الزینه التی قال الله تبارک و تعالی:« و لا یُبدینَ زینتهنَ الا لبعولتهنَّ»قال: نعم و ما دوُن الخمارِ من الزینه و ما دون السّوارین»(1).
فضیل بن یسار گوید: از امام صادق علیه السلام پرسیدم: آیا آرنج های دست زن، بخشی از زینت اوست که خداوند در قرآن فرموده: زنان زینت خود را آشکار نکنند مگر برای شوهرانشان؟ فرمود: بله و تمام بدن زن غیر از صورت و دست ها تا مچ، زینت او شمرده می شود.
در روایت دیگری آمده است که ام سلمه گوید:« لمّا نُزلتْ «یُدنینَ علیهنَّ من جلابیبهنّ» خرج نساءُ الانصار کانّ علی رؤوسهنّ الغربانِ من الاکسیه»(2).وقتی این آیه نازل شد که (زنان) روسری های بلند خود را بر خویش فروافکنند، زنان انصار هنگام خروج از منزل، سرهای خود را با پوششی سیاه مانند کلاغ می پوشاندند.
درباره لزوم پوشش زن در برابر نامحرم نیز روایات فراوانی وجود دارد که از باب نمونه به چند روایت اشاره می کنیم:
«قال رسول الله صلی الله علیه و آله: ایّما امراهٍ وضعتْ خِمارها فی بیتِ غیر زوجها فقد هتکتْ حجابها»(3). رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: هر زنی که مقنعه خود را در غیر خانه شوهرش درآورد، پرده حجابش را دریده است.
«عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «علی الجاریه اِذا حاضَتْ الصّیامُ و الخمارُ»(4). امام صادق علیه السلام می فرماید: بر دختری که به سن بلوغ می رسد، روزه و حجاب واجب است.
«قال رسول الله صلی الله علیه و آله: انَّ من خیرِ نسائکمْ… السّتیرهُ العزیزه فی اهلها، الذلیله مع بعلها، المُتبرّجهُ مع زوجها، الحصانُ عنْ غیره،…»(5). بهترین زنان شما زنی است که بسیار پوشیده باشد، نزد اقوامش عزیز و محترم باشد، با شوهرش فروتن باشد و برای او خودآرایی و تبرّج داشته باشد و در برابر غیر شوهرش عفیف باشد.
در روایتی رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره عذاب زنان گناهکار در روز قیامت می فرماید:« و اما المعلقهُ بشَعرها فانّها کانتْ لا تغطّی شعرها من الرجال»(6). اما زنی که به موی سرش آویزان بود، به این دلیل بود که مویش را از نامحرم نمی پوشاند.
پیامبرخدا صلی الله علیه و آله در ضمن حدیثی طولانی، به زنی به نام حولاء فرمود:« یا حولاءَ لا یحلُ لامراهٍ اَن تُظهرَ معصمَها و قدمَها لرجُلٍ غیر بعلها و اذا فعلتْ ذلک لم تزلْ فی لعنه الله و سخطه و غضبَ اللهُ علیها و لعنتها ملائکهُ الله و اعدّ لها عذاباً الیماً»(7). ای حولاء! بر زن جایز نیست ساعدها و پاهایش را برای مردی جز شوهرش نمایان کند و اگر چنین کند، همواره در لعنت خدا و خشم اوست و خدا بر او غضب می کند و فرشتگان بر او لعنت می فرستند و خدا برای او عذاب دردناکی مهیا می کند.
عن الحلبی عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «لا یَصْلحُ للمراهِ المُسلمهِ ان تلبسَ من الخُمُر و الدُروع ما لا یُواری شیئاً»(8). امام صادق علیه السلام فرمود: برای زن مسلمان صحیح نیست روسری و پیراهنش به گونه ای باشد که او را نپوشاند.
عن امیرالمؤمنین علیه السلام انه قال:« إنما المراهُ لُعبهٌ فمن اتخذها فلْیُغطّها»(9). امام علی علیه السلام فرمود: به راستی که زن شادی بخش زندگی است؛ هرکس او را به همسری گرفت، باید بپوشاندش.
عن عایشه قالت: انّ اسماءَ بنتَ ابی بکرٍ دخلتْ علی رسول الله صلی الله علیه و سلم و علیها ثیابٌ رقاقٌ، فاعرَضَ عنها رسول الله صلی الله علیه و سلم و قال:« یا اسماءُ إن المراهَ إذا بلغت المحیضَ لم یُصلح ان یُری منها الا هذا و هذا»(و اشارَ الی وجهه و کفّیهِ)(10). عایشه گوید: روزی اسماء دختر ابوبکر در حالی که لباس های نازکی بر تن داشت، نزد رسول خدا آمد. آن حضرت روی از او برگرداند و فرمود: ای اسماء! وقتی زن به سن بلوغ رسید، نباید از بدن او جز این و این( در حالی که به صورت و دستش تا مچ اشاره می کرد) دیده شود.
2. روایاتی که افراد را از نگاه های شهوانی به غیر همسر نهی می کند، مانند:
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «سمعتُهُ یقولُ: النظرُ سهمٌ من سِهامِ ابلیسٍ مسمومٍ، و کم من نظرهٍ اورَثتْ حسرهً طویلهً»(11). از امام صادق علیه السلام نقل شده که می فرمودند: نگاه شهوانی به نامحرم تیری، از تیرهای مسموم شیطان است، و چه بسا لحظه ای نگاه که باعث حسرتی طولانی می شود.
در روایت دیگری آمده:« و عنهُ صلی الله علیه و آله، انّهُ نهی النساءَ انْ ینظُرنَ الی الرجال»(12). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله زنان را از نگاه کردن به مردان نهی کرد.
عن ام سلمه قالتْ:« کنتُ عندَ رسول الله صلی الله علیه و آله و عندهُ میمونهُ فاقبلَ ابنُ امّ مکتومٍ و ذلک بعد ان اُمرَ بالحجاب فقال صلی الله علیه و آله اِحتجِبا فقُلنا یارسول الله الیس اعمی لا یُبصرنا؟ قال: افعمْیا وانِ انتما؟ الستُما تُبصرانه؟»(13). ام سلمه گوید: من و میمونه نزد رسول خدا بودیم که ابن امّ مکتوم نابینا بر ما وارد شد و این جریان بعد از واجب شدن حجاب بود. ایشان به ما فرمود: خود را از او پنهان کنید. گفتیم ای رسول خدا! او نابیناست و ما را نمی بیند؛ فرمود: آیا شما هم نابینا هستید و او را نمی بینید؟
عن الرضا علیه السلام قال:« حرُم النظرُ الی شعورالنساء المحجوباتِ بالازواج و غیرهنَّ من النساء لما فیه من تهییج الرجالِ و ما یدعوا التهییجُ الی الفساد و الدخول فیما لا یحلُ و لا یجملُ و کذالک ما اشبه الشعور»(14).
نگاه کردن به موی سر زنان، چه شوهردار و چه بی شوهر حرام است؛ زیرا سبب برانگیخته شدن غریزه شهوت مردان می شود و این برانگیختگی، آنان را به فساد و انجام کارهای حرام و نازیبا می کشاند؛ چنان که نگاه کردن به قسمت های دیگر بدن زن نیز همین حکم را دارد.
«عن رسول الله صلی الله علیه و آله قال:« من اِطلعَ فی بیتِ جارهِ فنظرَ الی عورهِ رجلٍ او شعرِ امراهٍ او شئیٍ من جسدها کان حقاً علی الله ان یُدخله النار مع المنافقین»(15). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به یقین هرکس به خانه همسایه اش سَرک بکشد و شرمگاه مردی یا موی سر یا بدن زنی را نگاه کند، خداوند او را همراه منافقان داخل در جهنم می کند.
در روایت دیگری آمده است: روزی در محضر رسول خدا زنی در بقیع از روی مرکب به زمین افتاد؛ حضرت برای این که نگاهش به بدن او نیفتد، رویش را به طرف دیگر برگرداند. فقالوا یا رسول الله انها مُتسرولهٌ، قال:« اللهم اغفر للمُتسروِلاتِ ثلاثاً، ایها الناسُ اتخذوا السّراویلات فانها من اسْتَر ثیابکم و حصّنوا بها نساءَکم»(16). اصحاب گفتند: ای رسول خدا! آن زن شلوار دارد( و پاهایش پوشیده است). حضرت سه مرتبه فرمود: خدایا! زنانی را که شلوار به تن می کنند بیامرز. ای مردم! شلوار بپوشید که بهتر شما را می پوشاند و زنانتان را وقتی از خانه خارج می شوند به وسیله پوشش شلوار از دید نامحرم حفظ کنید.
3. روایاتی که آرایش و زینت کردن زن برای مردان بیگانه را حرام می داند، مانند:
«إنّ النبی صلی الله علیه و آله نهی ان تتزیّنَ المراهُ لغیر زوجها فانْ فعلتْ کان حقّا علی الله عزّوجلّ ان یُحرقها بالنار»(17). رسول خدا صلی الله علیه و آله زنان را از آرایش برای غیر شوهرشان نهی می کرد و می فرمود: هرکس چنین کند، خداوند حق دارد او را به آتش جهنم بسوزاند.
در روایتی رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره عذاب زنان گناهکار در روز قیامت می فرماید:« و اما التی کانت تأکلُ لحمَ جسدها فانّها کانت تُزیّنُ بدنها للناس.»(18)اما زنی که گوشت بدن خود را می خورد، به این دلیل بود که بدنش را برای نامحرم آرایش می کرد.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« یا حولاءَ لا تُبدی زینتکِ لغیر زوجکِ»(19). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به زنی به نام حولاء فرمود: ای حولاء! زینت و آرایش خود را به غیر همسرت نشان نده.
4. روایاتی که پوشیدن لباس های مهیج و فتنه انگیز را ممنوع می کند، مانند: عن علی علیه السلام قال:« انّ رسول الله صلی الله علیه و آله نهی انْ تلبسَ المراهَ اذا خرجتْ ثوباً مشهوراً او تتحلی بما له صوتٌ یُسمعُ»(20) امام علی علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله زن را از پوشیدن لباسی که او را مشهور و انگشت نما کند و از زینت کردن به زیور آلاتی که صدا ایجاد می کند( و سبب جلب توجه نامحرم می شود)، نهی کرد.
عن حکم بن مسکین قال حدّثنی سعیده و منّه اُختا محمد بن ابی عُمیر قالتا:« دخلنا علی ابی عبدالله علیه السلام فقُلنا: تعودُ المراهُ اخاها؟ قال: نعم. قُلنا: تُصافحهُ؟ قال: من وراءِ الثوبِ. قالت احداهما: انّ اختی هذه تعودُ اخوتها. قال: اِذا اخوتکِ فلا تلبسی المُصَبّغهَ»(21). حکم بن مسکین گوید: سعیده و منّه، خواهران محمد بن ابی عمیر برای من نقل کردند که ما برای امام صادق علیه السلام وارد شدیم و پرسیدیم: آیا جایز است زن به زیارت برادر مسلمانش برود؟ فرمود: بله. پرسیدیم آیا می تواند با او دست بدهد و مصافحه کند؟ فرمود: از زیر لباس مانعی ندارد( در این هنگام)یکی از آنها گفت: این خواهر من به زیارت برادران مسلمانش می رود؛ امام( به او) فرمود: وقتی به زیارت برادر مسلمانت می روی، لباس رنگارنگ( و جذاب) نپوش.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« اصابَتکمْ فتنهُ الضرّاء فصبرتُم و انّ اخوفَ ما اخافُ علیکم فتنه السراء من قِبَل النساء إذا تسوّرنَ الذهب و لبسْنَ رُبُط الشام و عصْبَ الیمنِ و اتعبنَ الغنیّ و کلفنَ الفقیر ما لا یجدَ»(22). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: فتنه کمبودها را دیدید و صبر کردید و من از فتنه رفاه بر شما بیم دارم که از طرف زنان می آید؛ هنگامی که النگوی طلا و پارچه های فاخر به تن می کنند و توانگران( اگر شوهری توانگر دارند) را به زحمت اندازند و از فقیر( اگر شوهری فقیر دارند) چیزی که بدان دسترسی ندارد، بخواهند.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« مثلُ الرّافله فی الزینه من غیر اهلها کمثل ظُلمه یوم القیامه لا نور لها»(23). پیامبرخدا صلی الله علیه و آله فرمودند: حکایت زنی که دامن کشان و آمیخته به زینت در بیرون خانه رفت و آمد می کند، چون ظلمتی است در روز قیامت که از خود نور ندارد.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله :« ویلٌ للنساءِ من الاحمرَیْن، الذهبِ و الفضّه»(24). پیامبرخدا صلی الله علیه و آله فرمودند: وای بر زنان از دو چیز زینتی؛ طلا و جامه زیبا( اگر بخواهند خود را با آن زینت کنند و در معرض نامحرم بگذارند).
نیز پیامبرخدا صلی الله علیه و آله در روایتی فرمود: هر کس به همسرش اجازه دهد با لباس های نازک و مهیّج در بین مردمان حاضر شود، خداوند او را به آتش جهنم می افکند.(25)
5. روایاتی که لمس بدن زن نامحرم را جایز نمی داند که ما برای نمونه به یک روایت اکتفا می کنیم مانند:
« عن رسول الله صلی الله علیه و آله قال: و من صافح امراهٍ حراماً جاءَ یوم القیامهِ مغلولهً ثمّ یومَرُ به الی النار»پیامبرخدا صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس با زن نامحرمی دست بدهد، روز قیامت دست بسته می آید و سپس به آتش افکنده می شود.(26)
6. روایاتی که اهل بیت علیهم السلام را به عنوان الگوی عملی رعایت حجاب معرفی می کند و نشان می دهد که آنان توجه زیادی به این مطلب داشته اند، مانند:
روی عبدالله بن الحسن باسناده عن آبائه علیهم السلام:« لما اجمعَ ابوبکرٍ و عمرُ علی منعِ فاطمه فدکاً و بلغها ذلک لاثَتْ خِمارها علی رأسها و اشتملت بجلبابها و اقبلتْ فی لُمهٍ من حفدتها و نساء قومها تطوُ ذُیولُها»(27). عبدالله بن حسن به اسناد خود از پدران معصومش علیهم السلام روایت کرده است: زمانی که ابوبکر و عمر تصمیم گرفتند از رسیدن فدک به حضرت فاطمه علیها السلام مانع شوند و این خبر به آن حضرت رسید، مقنعه بر سر پیچیدند( و محکم بستند) و چادر خود را بر تن کردند و همراه جماعتی از زنان خویشاوند و یاران خود آمدند، در حالی که( بر اثر بلندی چادر) بر پایین و ذیل آن پا می گذاشتند.
عن جعفر بن محمد عن ابیه علیهما السلام قال: انّ فاطمه بنت رسولِ الله اِستاْذنَ علیها اعمی، فحجبتهُ، فقال لها النبیُ: لمَ حجبتهُ و هو لا یراکَ؟ فقالت: یا رسول الله انْ لم یکنْ یرانی فانا اراهُ و هو یشمُ الریح. فقال النبیُ: اشهد انکِ بضعهٌ منی»(28). امام صادق علیه السلام از پدرش روایت می کند( روزی) مرد نابینایی از فاطمه علیها السلام اجازه خواست تا بر او وارد شود، ولی فاطمه خود را از او پنهان کرد. پیامبر از او پرسید: چرا خود را از او پنهان می کنی در حالی که او تو را نمی بیند؟ فاطمه گفت: اگر چه او مرا نمی بیند، ولی من او را می بینم و او می تواند بوی مرا استشمام کند. پیامبر فرمود: گواهی می دهم که تو پاره تن من هستی.
در روایتی امام صادق علیه السلام می فرماید: هنگامی که زمان وفات حضرت فاطمه علیها السلام فرا رسید، به اسماء بنت عمیس شکایت کرد از این که حجم بدنش را موقع تشییع، مردان می بینند. اسماء عرض کرد: من زمانی که در حبشه بودم، می دیدم مردم برای بردن جنازه از تابوت هایی استفاده می کنند که دارای دیواره است و حجم بدن را می پوشاند؛ آن گاه چیزی شبیه آن درست کرد و به فاطمه نشان داد. فقالت:« اصنعی لی مثلهُ، استُرینی؛ سترک اللهُ من النار»(29). پس فرمود: برای من چنین تابوتی درست کن و با آن بدن مرا بپوشان؛ خداوند تو را( به عوض این کار) از آتش جهنم حفظ کند.
ابن عباس در روایتی گوید: بعد از نزول آیه 53 احزاب که به مردان دستور می داد با زنان پیامبر از پشت پرده صحبت کنید، علی علیه السلام به منزل ام سلمه برای دیدار رسول خدا رفت و در زد. پیامبر صلی الله علیه و آله کوبنده در را شناخت، ولی ام سلمه او را نشناخت. پیامبر به همسرش فرمود: برو و در را باز کن. ام سلمه گفت: مگر چه کسی پشت در است که من باید در را برای او باز کنم، مگر دیروز آیه نازل نشد که با زنان پیامبر از پشت پرده صحبت کنید، آیا من باید با محاسن و زیبایی هایم جلو او ظاهر شوم؟ رسول خدا از این سخن ناراحت شد و فرمود: هر کس دستور پیامبر را اطاعت کند، دستور خدا را اطاعت کرده است. بلند شو و در را باز کن، همانا پشت در، مردی است که نه نادان است و نه سبک مغز و نه عجول، خدا و پیامبر را دوست دارد و خدا و پیامبر هم او را دوست دارند« و لیس یفتحُ البابَ حتی یتواری عنهُ الوطءُ»هرگز در را باز نمی کند مگر آن که تو آن قدر از او دور شوی که صدای پایت شنیده نشود. ام سلمه به طرف در رفت، در حالی که سخنان پیامبر را درباره حضرت علی تکرار می کرد و در را باز نمود. پس امام علیه السلام آن قدر در آن جا مکث کرد تا این که ام سلمه از کنار در دور شد و وارد اتاقش گردید. سپس امام وارد شد و بر رسول خدا سلام کرد، آن گاه ام سلمه او را شناخت.(30)
7. روایاتی که استفاده زن از عطر و بوی خوش را در حضور نامحرم ممنوع می کند، مثل : قال رسول الله صلی الله علیه و آله :« إذا تطیّبت المراهُ لغیر زوجها فانّ ما هو نارٌ و شنارٌ»(31). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: وقتی زنی برای کسی جز شوهر خود بوی خوش به کار ببرد، سزاوار آتش جهنم و سرزنش است.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله :« إذا استطعَرَت المراهُ فمرّتْ علی القوم لیجدوا ریحها فهی زانیهٌ»(32). اگر زنی خود را خوشبو کند، و بر نامحرمان بگذرد تا بوی او را دریابند، زناکار است.
قال ابوعبدالله علیه السلام:«‌ایما امراهٍ تطیّبتْ لغیر زوجها لم یَقبَلْ منها صلاهٌ حتی تغتسلَ من طیبها کغُسلها من جنابتها»(33). هر زنی خود را برای مردی غیر شوهرش خوشبو کند، نمازش قبول نمی شود مگر آنکه با شستشو، بوی خوش را از بدن و لباسش بزداید، همان طور که برای جنابت شستشو و غسل می کند.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« ایُما امراهٍ تطیّبت ثمّ خرجتْ من بیتها فهی تُلعنُ حتی ترجعَ الی بیتها متی رجعت»(34). هر زنی خود را خوشبو کند و از خانه خارج شود، مشمول لعنت الاهی است تا وقتی به خانه برگردد.
8. روایاتی که از خلوت کردن زن و مرد بیگانه با هم نهی می کند، مانند:
«عن رسول الله صلی الله علیه و آله قال: من کان یؤمنَ بالله و الیوم الاخر فلا یبیتُ فی موضعٍ یسمعُ نفسَ امراهٍ لیستْ له بمحرمٍ»(35). رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس به خدا و روز قیامت ایمان دارد، شب را در جایی نمی گذراند که صدای تنفس زن نامحرم به گوشش برسد.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:«ایاکم و مُحادثهَ النساءِ؛ فانهُ لا یخلو رجلٌ بامراهٍ لیس لها محرمٌ الا همّ بها»(36). رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از گفتگو با زنان بپرهیزید که هر وقت مردی با زنی خلوت کند، قصد او کند.
عن ابی عبدالله علیه السلام قال:« اخذ رسول الله صلی الله علیه و آله علی النساءِ ان لا یعقُدنَ مع الرجالِ فی الخلاء»(37). امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله از زنان بیعت گرفت که هرگز با مردان بیگانه خلوت نکنند.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله :« یا حولاءَ لا یحلُّ لامراهٍ ان تدخُل بیتها من قد بلغ الحُلمَ و لا تملاءَ عینها منهُ و لا عینهُ منها و لا تاکلَ معهُ و لا تشربَ الا ان یکون محرماً علیها و ذلک بحضرهِ زوجها»(38). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در ضمن حدیثی طولانی، به زنی به نام حولاء فرمود: ای حولاء! بر زن حلال نیست پسری را که به حد بلوغ رسیده به منزلش بیاورد، چشمش محو تماشای او شود، خود را در معرض دید او قرار دهد، همراه او غذا بخورد و بیاشامد، مگر آن که آن پسر بر او محرم باشد و همسرش هم در آن جا حاضر باشد.
9. روایاتی که از شوخی های زننده و سخنان و ملاقات های غیر ضروری زن و مرد نامحرم نهی می کند، مانند:
«انّ النبی صلی الله علیه و آله نهی،… ان تتکلمَ المراهُ عند غیر زوجها و غیرَ ذی محرمٍ منها اکثرَ من خمسِ کلماتٍ مما لا بُدّ لها منهُ»(39). یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله زنان را نهی فرمود از این که در حضور نامحرم، بیشتر از پنج کلمه( یا جمله) درباره مسائل ضروری سخن بگویند.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« من فاکهَ امراهً لا یملکها حبسهُ اللهُ بکلّ کلمهٍ کلّمها فی الدنیا الفَ عامٍ»(40). هر کس با زنی غیر همسر خود شوخی( زننده) کند، خداوند(‌روز قیامت) او را در برابر هر کلمه ای که با آن زن در دنیا سخن گفته، هزار سال زندان می کند.
همچنین در روایت دیگری آمده است:« عن ابی بصیرٍ قال: کنتُ اُقریُ امراهً القرآنَ بالکوفه، فما زَحتُها بشیئی، فلما دخلتُ علی ابی جعفرٍ عاتبنی و قال: من اِرتکبَ الذنبَ فی الخلاءِ لم یعباءاللهُ به؛ ایُّ شیئیٍ قلتَ للمراهِ؟ فغطّیتُ وجهی حیاءً و تبتُ. فقال ابوجعفرٍ: لا تعُدْ.»(41). ابوبصیر گوید: در کوفه برای زنی قرآن می خواندم. روزی با او مختصری شوخی و مزاح کردم. پس از مدتی که خدمت امام باقر علیه السلام رسیدم، مرا سرزنش کرد و فرمود: هرکس در خلوت مرتکب گناه شود، خدا به او نظر رحمت نمی کند.(سپس فرمود): به آن زن چه گفتی؟ من از خجالت صورتم را پوشاندم و توبه کردم. پس فرمود: دیگر چنین کاری را تکرار نکن.
عن علی علیه السلام انهُ قال فی حدیثٍ:« و من مازحَ الجواریَ و الغِلمانَ فلا بدّ له من الزنا»(42). امام علی علیه السلام فرمود: به یقین هر کس با دختران و پسران جوان شوخی کند( و بگو و بخند داشته باشد)، به زنا دچار می شود.
عن ابی عبدالله علیه السلام قال:« کان رسول الله صلی الله علیه و آله یُسلمُ علی النساءِ و یردُدْنَ علیه السلام و کان امیرالمؤمنین یُسلمُ علی النساء و کان یکرهُ ان یُسلمُ علی الشابه منهنَ و یقول: اتخوّفُ ان یُعجبنی صوتها فیدخل علیّ اکثرُ مما اطلبُ من الاجر»(43). امام صادق علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله بر تمام زنان سلام می کرد و آنان به سلام او پاسخ می دادند و امیرمؤمنان علیه السلام نیز به زنان سلام می کرد، ولی دوست نداشت بر زنان جوان سلام کند و می فرمود: می ترسم صدای آنان مرا خوش آید و ضرری که از این جهت بر من وارد می شود، بیش از ثوابی باشد که از سلام کردن به آنان می طلبم.
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:« لا تبدؤوا النساء بالسلامِ و لا تدعوهنَّ الی الطعام»(44). امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: بر زنان سلام نکنید و آنان را به غذا خوردن با خود دعوت ننمایید.
عن علی علیه السلام:« انّ رسول الله نهی النساءَ عن اظهارِ الصوتِ الا من ضرورهٍ… و نهی ان یُسلمَ الرجلُ علیهنَّ»(45). امام علی علیه السلام فرمود: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله زنان را از بلند صحبت کردن نهی می کرد مگر آن که ناچار باشند، و نیز مردان را از سلام کردن به آنان نهی می نمود.
10. روایاتی که زن را و مرد را از شبیه شدن به یکدیگر نهی می کند، مثل: «قال علی علیه السلام: سمعتُ رسول الله صلی الله علیه و آله یقولُ: لعنَ اللهُ المتشبّهینَ من الرجال بالنساء و المتشبهاتِ من النساء بالرجال»(46). امام علی علیه السلام می فرماید: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می فرمود: لعنت خدا بر مردانی که خود را شبیه زنان می کنند و زنانی که خود را شکل مردان درمی آورند.
عن جابر بن یزید الجعفی قال: سمعتُ اباجعفرٍ محمد بن علی الباقر علیه السلام یقولُ:« لا یجوزُ للمراهِ ان تتشبّه بالرجالِ لانّ رسولُ الله صلی الله علیه و اله لعن المتشبهّین من الرجال بالنساء و المتشبهات من النساء بالرجال»(47). جابر بن یزید جعفی گوید: از امام محمدباقر علیه السلام شنیدم که بارها می فرمود: برای زن جایز نیست که خود را (در پوشش) شبیه مردان کند؛ زیرا رسول خدا مردانی که خود را شبیه زنان می کنند و زنانی که خود را شکل مردان درمی آورند، لعنت کرده است.
قال رسولُ الله صلی الله علیه و آله :«لعن الله الرجلهَ من النساء»(48). خدا زنان مردنما را لعنت کند.
11. روایاتی که افراد را به داشتن عفت و حیا و غیرت تشویق می کند، مانند:
« عن ابی جعفرٍ علیه السلام قال: خیرُ النساء التی اذا دخلتْ مع زوجها و خلعت الدرعَ خلعتْ معه الحیاء و اذا لبستِ الدرعَ لبستْ معه الحیاء»(49). امام باقر علیه السلام فرمود: بهترین زنان شما کسانی اند که وقتی با شوهرانشان خلوت می کنند و لباس خود را درمی آورند، در انجام رفتارهای جنسی خجالت نکشند؛ ولی وقتی در حضور دیگران اند، لباس و پوشش دارند و باحیا هستند.
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:« یا اهل العراقِ نُبتُ انّ نسائکم یدافعنَ الرجالَ فی الطریق اما تستحیون و لا تغارّونَ ؟ نسائکم یخرجنَ الی الاسواق و یزاحمنَ العلوج. لعن اللهُ من لا یغارُّ»(50). امام علی علیه السلام می فرماید: ای اهل عراق! به من خبر رسیدن که زنان شما در کوچه و خیابان به مردان تنه می زنند، آیا حیا نمی کنید؟ آیا در مورد زنانتان غیرت ندارید که به بازارها می روند و مزاحم مردان می شوند؟ خدا لعنت کند مردی را که غیرت ندارد.
فقه الرضا:« قد لعن رسول الله صلی الله علیه و آله سبعهٌ الی ان قال و المتغافلُ عن زوجته»(51). رسول خدا صلی الله علیه و آله هفت نفر را لعنت کرد که یکی از آن ها مردی است که درباره پوشش و عفت همسرش بی توجه است.
قال النبی صلی الله علیه و آله :« المراهُ اذا خرجتْ من بابِ دارها متزینّهً متعطرهً و الزوجُ بذلک راضٍ یبنی لزوجها بکلّ قدمٍ بیتٌ فی النار؛ فقصروا اجنحه نساءکم»(52). اگر زنی خود را آرایش کند و خوشبو سازد و از منزل خارج شود در صورتی که شوهرش به این کار راضی باشد، به هر قدمی که برمی دارد، خانه ای در جهنم برایش بنا می شود؛ پس(ای مردان!)پر و بال زنانتان را کوتاه کنید( و در هر کاری آنها را آزاد نگذارید).
«قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« یا علی من اطاعَ امراتهُ اکبّهُ اللهُ علی وجهه فی النار. فقال علیُ علیه السلام و ما تلکَ الطاعهُ؟ قال: یاذنُ له فی الذهابِ الی الحَمّامات و العرسات و النائحاتِ و لُبسِ ثیابِ الرّقاق»(53). پیامبر خدا به امیرمؤمنان فرمود: ای علی! هر مردی از زنش اطاعت کند، خداوند او را به صورت داخل جهنم می اندازد. امام علی علیه السلام عرض کرد: در چه چیزی از زنش اطاعت کند؟ فرمود: به او اجازه دهد به جاهای نامناسب برود و در حضور نامحرمان لباس های نازک و بدن نما بپوشد.
12. روایاتی که از رفت و آمد زن، به ویژه زن جوان در جاهای شلوغ و در برابر نگاه مردان بیگانه و نیز از جلب توجه نامحرم نهی می کند، مانند:
«عن رسول الله صلی الله علیه و آله، انّهُ نهی النساء ان یسلُکنَ وسطَ الطریقَ و قال: لیس للنساء فی وسط الطریق نصیبٌ». (54) از رسول خدا صلی الله علیه و آله رسیده که ایشان زنان را از رفت و آمد در وسط کوچه نهی می کردند، و می فرمودند: زنان هنگام راه رفتن، از وسط کوچه راه نروند( بلکه از کنار آن راه بروند).
عن ابی عبدالله علیه السلام قال: «لیس ینبغی للمراهِ الشابه ان تخرُج الی الجنازه تصّلی علیها، الا ان تکون امراهً قد دخلت فی السّن.»(55) امام صادق علیه السلام فرمود: بر زن جوان سزاوار نیست به تشییع جنازه رود و بر آن نماز بگذارد، مگر آن که زنی مسن و پیر باشد.
قال رسول صلی الله علیه و آله:« خیرُ مساجدِ النساء قعرُ بیوتهنَ»(56). پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: بهترین مسجد زنان، کنج خانه هاشان است.
عن جعفر بن محمد علیهما السلام قال:« لیس علی النساء استلامٌ و لا یُزاحمنَ الرجال»(57). امام صادق علیه السلام فرمود: بر زنان جایز نیست استلام( دست کشیدن) حجرالاسود کنند و مزاحم مردان شوند.
نیز آن حضرت در حدیث دیگری می فرماید:« لیس علی النساء جهرٌ بالتلبیهِ و لااستلامٌ الحجر و لا دخولُ البیتِ و لا سعیٌ بین الصفا و المروهِ یعنی الهروله»(58). بر زنان جایز نیست صدای خود را به لبیک بلند کنند، حجرالاسود را استلام نمایند، به خانه کعبه وارد شوند و در سعی بین صفا و مروه هروله( دویدن)کنند.
عن علی علیه السلام قال:« انّ رسول الله صلی الله علیه و آله نهی النساء عن اظهارِ الصوت الا من ضروره»(59). امام علی علیه السلام فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله زنان را از بلند صحبت کردن نهی می کرد، مگر آن که ناچار شوند.
13. روایاتی که بدحجابی و رعایت نکردن حریم بین زن و مرد را سبب فساد اخلاق می داند، مانند:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« المراهُ عورهٌ سترها بیتها فَ آذا اخرجتْ استشرفها الشیطان»(60). زن اندامی شهوت انگیز دارد که خانه اش پوشش آن است؛ اگر خود را نپوشاند همین که از خانه خارج شد، شیطان او را دربرمی گیرد.
عن الرضا علیه السلام قال:« حَرُم النظرُ الی شعورالنساء المحجوبات بالازواج و غیرهنَّ من النساء لما فیه من تهییج الرجال و ما یدعوا التهییجُ الی الفساد و الدخول فیما لا یحلُّ و لا یجملُ و کذالک ما اشبه الشعور»(61).
نگاه کردن به موی سر زنان، چه شوهردار و چه بی شوهر حرام است؛ زیرا سبب انگیخته شدن غریزه شهوت مردان می شود و این برانگیختگی، آنان را به فساد و انجام کارهای حرام و نازیبا می کشاند؛ چنان که نگاه کردن به قسمت های دیگر بدن زن نیز همین حکم را دارد.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله:« ایاکم و محادثهَ النساء؛ فانهُ لا یخلوا رجلٌ بامراهٍ لیس لها محرمٌ الا همّ بها»(62). رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از گفتگو با زنان بپرهیزید که هروقت مردی با زنی خلوت کند، قصد او می کند.

پی‌نوشت‌ها:

1.محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج5، ص 520.
2. ابوداود سلیمان بن الاشعث، سنن ابی داود، ج2، ص 218.
3. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 280.
4. محمد بن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج4، ص 409.
5. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 182.
6. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص 247.
7. میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 242.
8.همان، ص 255.
9. عبدالواحد الامدی، غررالحکم و دررالکلم، ج1، ص 298.
10. ابی داود سلیمان بن الاشعث، سنن ابی داود، ج4، ص 87.
11. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج5، ص 599.
12. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 286.
13. محمد بن الحسن العاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 222.
14. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج101، ص 34.
15.محمد بن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 194.
16. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج3، ص 244.
17. همان، ج14، ص 280.
18. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص 247.
19. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 242.
20. همان.
21. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج5، ص 526.
22.ابولقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ص 61.
23. همان، ص 562.
24. همان، ص 642.
25. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص 242.
26. محمدبن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 198.
27. ابومنصور احمد بن علی الطبرسی، الاحتجاج، ج1، ص 253.
28.میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 189.
29. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج1، ص 469.
30. سید هاشم البحرانی، تفسیر البرهان، ج6، ص 299.
31.همان، ص 36.
32. همان، ص 34.
33. محمد بن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج3، ص 339.
34. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج5، ص 518.
35. محمد بن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 185.
36. ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ص 202.
37.محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج5، ص 519.
38. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 242.
39.محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص 243.
40. محمدبن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 198.
41. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج46، ص 247.
42. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 331.
43.محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج2، ص 648.
44. همان، ج5، ص 534.
45. میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 328.
46. ابی جعفر محمد بن علی الصدوق، علل الشرایع، ج2، ص 328.
47.میرزا حسین نوری، مستدرک الوسائل، ج3، ص 246.
48. ابی داود سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، حدیث 4099.
49. محمد بن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج7، ص 399.
50. محمد بن الحسن الحرالعاملی، وسایل الشیعه، ج20، ص 235.
51. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 291.
52. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج100، ص 249.
53. همان، ص 242.
54. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 280.
55. همان، ج3، ص 374.
56. ابی جعفر محمد بن علی الصدوق، من لا یحفره الفقیه، ج1، ص 374.
57. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج96، ص 211.
58. محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج4، ص 405.
59. میرزاحسین نوری، مستدرک الوسائل، ج14، ص 280.
60. زاهد ابی الحسین ورّام، مجموعه ورّام، ج2، ص 119.
61. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج101، ص 34.
62. ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ص 202.
منبع مقاله: رجبی، عباس،(1388)، حجاب و نقش آن درسلامت روان، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، بهار 1390.