عید سعید فطر در کشورهای اسلامی با رسوم گوناگون برگزار می شود. صرف نظر از اشتراکات کشورهای اسلامی در برگزاری این عید سعید، هر یک از کشورهای اسلامی به فراخور فرهنگی خاص، با جلوه های ویژه ای از آداب وسنن به استقبال این عید مشترک دینی می روند.
نمازی به سپاس از توفیق الهی برای انقلاب درون، بوی خوراکی های مخصوص، ظواهر آراسته و مرتب، دید و بازدیدهای پی در پی و صدای شادی کودکان مسرور از دریافت عیدی بخشی از جلوه های آشکار و مشترک عید سعید فطر در کشورهای اسلامی هستند. روزی که نماز و شادی مشترک آن دل های مسلمانان را به یکدیگر نزدیک تر می کند، شادی سرشار از امید به آمرزش و رحمت پروردگار پس از یک ماه عبادت و مراقبت برای ترک محرمات.
مردم در کشورهای اسلامی جشن و سرور یکی از بزرگترین عیدهای دینی خود را با آدابی خاص برپا می کنند. برخی از این رسوم در 13 کشور اسلامی عبارتند از:
* اردن
عید سعید فطر از بزرگترین اعیاد اردن است. مردم از چند روز پیش از فرا رسیدن عید در تکاپوی خانه تکانی، خرید لباس و سایر مایحتاج عید هستند. آنها در این روز به دید و بازدید اقوام، دوستان ، همسایگان و زیارت اهل قبور می پردازند. وزارتخانه ها، اداره های رسمی و موسسه های عمومی به مناسبت عید سعید فطر در این کشور چهار روز تعطیل هستند.
* افغانستان
مردم افغانستان قبل از فرا رسیدن این روز بزرگ، با خانه تکانی کردن منازل، خریدن لباس های نو، تهیه ی غذاهای مخصوص و انواع شیرینی و… خود را برای استقبال از این روز بزرگ آماده می کنند. در روز عید و قبل از بر پایی نماز عید، به زیارت اهل قبور می روند و برای آنها از پروردگار طلب مغفرت و آمرزش می کنند. صبح اول وقت روز عید، نماز را به جا می آورند و بعد از آن هریک از خانواده های فامیل با تهیه غذا، در منزل بزرگ خانواده جمع می شوند و ناهار را در کنار اعضای فامیل می خورند. تعطیلات این عید در افغانستان سه روز است.
* امارات
مسلمانان امارات در آخرین روزهای ماه مبارک رمضان با خرید لباس نو و تغییر برخی از لوازم منزل به استقبال عید سعید فطر می‌روند. بر اساس یک سنت دیرینه مردم امارات عید را در کنار اعضای خانواده، دوستان و دیگر مسلمانان با شکرگزاری به درگاه خداوند سپری می‌کنند. در روز نخست عید فطر بعد از خوردن خرما و برخی شیرینی های سنتی لباس‌های نو به تن کرده و به مسجد می‌روند تا نماز عید را اقامه کنند.
بازی‌های دسته جمعی، نقاشی حنا بر روی دست و داستان ‌سرایی از دیگر مراسم این روز است. عید فطر در این کشور سه روز تعطیل و یک روز قبل از فرارسیدن عید نیز جزء تعطیلات قرار می گیرد.
* اندونزی
ماه مبارک رمضان در کشور اندونزی با برگزاری مراسمی به نام “حلال به حلال” به معنی روز مصالحه و آشتی که در مساجد همراه است به استقبال این عید سعید می روند. در شب عید مسلمانان اندونزی به کوچه و خیابان‏ها می‌روند و ندای الله اکبر را سر می‏دهند و با زدن طبل و نواختن موسیقی رسیدن عید و اطاعت خدا در ماه مبارک رمضان را به یکدیگر تبریک می‏گویند. در اندونزی سه روز پیش و دو روز پس از عید فطر تعطیل رسمی و عمومی است. ارسال کارت تبریک به آشنایان در ایام عید مرسوم است.
* پاکستان
مسلمانان پاکستان روز عید را با اقامه نماز عید فطر و صرف صبحانه ای ساده آغاز می کنند. سپس به دیدار بزرگان خانواده می روند. جشن اصلی عید در پاکستان، از ظهر این روز شروع می شود. مردان به فرزندان و همسرخود عیدی می دهند.با تهیه غذای خوش طعم و ویژه ‘خرمای شیرین شده’ به استقبال از این روز می روند و همه اعضای خانواده با هم به هنگام صرف ناهار، روز عید را جشن می گیرند. تعطیلات عید فطر در پاکستان سه روز است .
* ترکیه
عید فطر در ترکیه به دلیل مصرف زیاد شیرینی و آب ‌نبات در این روز به ‘شکر بایرامی’ یعنی عید شکر معروف است. چند روز مانده به عید خانه تکانی و پخت و پز شیرینی های مخصوص عید شروع می شود. نماز عید با شکوه تمام و با حضور برخی سران سیاسی و دولتی ترکیه در مساجد محل در سراسر کشور برگزار می‌شود. مردم در این روز به زیارت اهل قبور می روند، لباس‌های نو استفاده می کنند و به دید و بازدید از خویشان و آشنایان می پردازند.
در ترکیه تعطیلات رسمی به مناسبت این عید سه روز است.
*سودان
مردم در سودان نیز مانند تمام کشورهای اسلامی ابتدا به نماز عید فطر در مکان های سرباز می ایستند و پس از آن به دید و بازدید از بستگان و آشنایان مشغول می شوند.
در سودان آمادگی برای عید سعید فطر از دهه آخر رمضان آغاز می شود و پخت شیرینی جات و تهیه خوراکی ها از چند روز پیش تر از رسیدن عید آغاز می شود. افزایش تحرک مردم در بازار برای خرید مواد خوراکی و پوشاک جدید در روزهای آخر ماه رمضان کاملا مشهود است. سودانی ها همچنین با شستن فرش ها، نظافت منازل و تعویض اثاثیه به استقبال عید می روند. بسیاری از مردم این بخش از آفریقا مراسم ازدواج خود را در روزهای عید سعید فطر برگزار می کنند و این ایام را خوش یمن می دانند.
* سوریه
مردم سوریه چند روز قبل از عید با خانه تکانی به استقبال آن می روند، اعضای خانواده تا صبح بیدار مانده و منزل را رنگ و فضایی تازه می بخشند. آنها برای عید لباس نو می خرند و فضای بازار دراین ایام بسیار دیدنی است.
یکی از عادات مردم سوریه خرید انواع شیرینی قبل از رسیدن عید است تا با آن در ایام تعطیلات عید از میهمانان خود پذیرایی کنند. از جمله شیرینی های سوری می توان به ‘معمول’، ‘عجوه ‘ ، ‘برازق’، ‘مبرومه’، ‘بقلاوه’ و ‘بلوریه’ اشاره کرد.
بر اساس بخشنامه دولت سوریه همه ارگان ها، نهادها و موسسه های دولتی به مناسبت عید فطر سه روز تعطیل هستند.
*عراق
پس از برگزاری نماز در روز عید، بزرگتر ها به کودکان عیدی می دهند. عراقی ها به این مبلغ اهدایی عیدیه می گویند. بازار دید و بازدیدها در ایام تعطیات مناسبتی این عید در عراق داغ است.
از خوراکی های متمایز عراقی ها در روز عید فطر نوعی شیرینی به نام’کلیجه’ است که از ترکیب آرد،روغن،شکر،برخی آجیل ها، خرما و کنجد در قالب های کوچک تقریبا با اندازه گردو طبخ می شود. این شیرینی هم با نوشیدنی های داغ مانند چای و هم با نوشیدنی های سرد، بسته به همزمان شدن عید با فصل گرما یا سرما صرف می شود.
در عراق رسمی وجود دارد که از عید جداشدنی نیست. عراقی ها در ایام عید به زیارت اهل قبور می شتابند. بر مقبره ها شمع روشن می کنند و قرآن می خوانند.
* عربستان
صبح روز عید، مردم با لباس های نو برای اقامه نماز به مسجد می روند. آنها سپس، به ملاقات اقوام و آشنایان خود می روند و صله رحم را به جا می آورند.
در این عید مردم تدارک جشن های عیدانه می بینند. این جشن ها نیاز به امکانات خاصی دارند و با بازی های خاص کودکان شروع می شوند. این بازیها میراث گذشتگان است که مظاهر و نشانه های خود را تا کنون حفظ کرده اند. این بازی ها از روز 28 ماه رمضان شروع و تا 6 و یا 7 شوال ادامه دارد . آنها از صبح بسیار زود و روز عید فطر بعد از ادای نماز عید، به بازی کردن می پردازند و بعد از پایان مراسم و جشن ها همه مردم اعم از کودکان و بزرگسالان، اماکنی را که جشن در آنجا برگزار شده است، را نظافت می کنند.
این کشور در سال 1389 به مناسبت عید فطر 16 روز را تعطیل اعلام کرد که این ایام نسبت به سال ماقبل آن شش روز بیشتر بود. همچنین وزارت کار عربستان نیز با انتشار دستور العملی زمان تعطیلات سازمان ها و شرکت های غیردولتی را چهار روز اعلام کرد که از 29 ماه مبارک رمضان آغاز شد.
* لیبی
اگرچه مردم در لیبی در شش ماهه گذشته به دلیل منازعات داخلی و حملات هوایی ناتو روزهای بسیار سختی را گذرانده اند، اما آداب ویژه عید فطر دراین کشور ریشه ای قدیمی دارد و به همین علت این رسوم ممکن است درعید فطر امسال لیبی کمرنگ تر از سال های قبل مطرح باشد.
آنچه در تاریخچه آداب این روز از مردم لیبی نقل شده این است که 10 روز آخر ماه مبارک رمضان به شب زنده داری سپری می شود. بسیاری از فروشگاه ها به طور تمام وقت فعال هستند، به ویژه عرضه کنندگان پوشاک که صرفا دقایقی به هنگام اذان صبح تعطیل می کنند.
پوشیدن لباس نور درروز عید فطر دراین کشور نیز مرسوم است. دیدار از بستگان و همسایگان عرف رایج این ایام است و پس از اقامه نماز عید فطر نمازگزاران به مصافحه و تبریک گویی حلول ماه شوال می پردازند.
اهل خانه دراین روز نوعی خوراکی به نام ‘الفطیره’ مهیا می کنند. این خوراکی از مقداری خمیر آرد گندم بسیار نازک شده و طبخ شده در روغن حیوانی تهیه شده و با مقداری عسل همراه می شود. با توجه به عادت دستگاه گوارش به روزه داری نوعی خوراکی سبک به شمار می رود اما در کنار آن برخی شیرینی جات دیگر همراه با قهوه عربی استفاده می شود. پس از آن دید و بازدیدها با پوشیدن لباس های نو آغاز می شود. عیدی دادن به ویژه به کودکان دراین روز رایج است.
برخی دیگر ازخوراکی های مردم لیبی در ایام عید سعید فطر عبارتند از: ‘الدبله’ نوعی شیرینی مرکب از عسل و کنجد، ‘الغریبه’ کلوچه ای که در آن بادام ترکیب می شود،’ المقرود’ نوعی شیرینی سرشار از خرما که به عسل آغشته می شود، ‘الصویبعات’ نوعی کیک که با پسته و بادام مخلوط و با لایه ای از شکلات پوشانده می شود.
* مالزی
عید فطر در این کشور به ‘هری رایا’ معروف است. در این روز، مسلمانان پس از یک ماه روزه داری، جشن می گیرند. جشن هری رایا، همزمان با لحظه رؤیت هلال ماه شوال آغاز می شود. مسلمانان مالزی، شب عید را در منازل خود سپری می کنند و صبح روز عید، اول وقت برای نماز هری رایا به مساجد می روند. آنها سپس با حلقه های گل، به مزار عزیزان از دست رفته خود و سپس به بازدید بزرگان خانواده می روند. همچنین با پخت غذاهای مخصوص، آن را به عنوان خیرات در بین کوچه ها و معابر، میان دیگران تقسیم می کنند. عید فطر، دانشگاه‌ها و مدارس مالزی یک هفته تعطیل و ادارات و موسسه های دولتی دو روز تعطیل هستند.
* مصر
مسلمانان مصر یک هفته پیش از فرا رسیدن عید فطر به استقبال این روز رفته و مراسم خاصی که برگرفته از میراث گذشتگان آنها است و با گذشت زمان نیز آن را حفظ کرده‌اند برگزار می‌کنند. شب عید فطر مصری‌ها اشعار خاصی که یکی از آن‌ها “این شب عید” است را می‌خوانند. نماز عید فطر دراین کشور بسیار باشکوه برگزار می شود و صندوق های پرداخت زکات فطریه در محل برگزاری نمازها مستقر می شوند. تعطیلات عید از اول تا سوم شوال است. کیک های عید فطر درعین بومی بودن از تنوع زیادی برخوردار است. برگزاری مسابقات ورزشی از جمله اسب دوانی از مراسم خاص عید فطر در مصر است.