نویسنده: زینب خاتون جلال کمالی

حجاب
حجاب در لغت به معنای پوشش، پرده، وسیله پوشش، حایل و… است. فرهنگ معین و فرهنگ عمید برای واژه حجاب، معانی زیر را آورده‌اند: پرده، ستر، نقابی که زنان، چهره خود را بدان پوشانند و روی‌بند و چادری که زنان سرتا پای خود را بدان پوشانند. این واژه در اصطلاح به معنای «پوشش مخصوص زنان» است.

فطری بودن پوشش
تمام کسانی که زندگی بشر و تحولات آن را ارزیابی کرده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که از آغاز پیدایش انسان، هر یک از زن و مرد کوشیده است تا پوشش مناسب خود را تهیه کند. تلاش همیشگی بشر برای تهیه پوشاک، از آن جهت که با آموزش خاصی همراه نبوده است، نشان می‌دهد که تکاپوی انسان برای یافتن پوشش، از فطرت درونی‌اش سرچشمه می‌گیرد. حجاب زنان، پیشینه‌ای طولانی دارد. با مطالعه آثار تمدن‌های گوناگون، چنین به نظر می‌رسد که حجاب زنان، از عادت‌های کهن تمدن‌های بشری بوده است. برای مثال، بر اساس نوشته دایره المعارف لاروس، زنان یونانی در دوره‌های گذشته، صورت‌ها و اندامشان را تا روی پا می‌پوشاندند.

مصونیت، نه محدودیت!
حجاب در باورها و ارزش‌های ما ریشه دارد و رعایت پوشش به ویژه در میان بانوان، ایجاد مصونیت برای جلوگیری از عوارض منفی، مفاسد و ابتذال است. از دیدگاه اسلام، زن، شخصیتی شایسته دارد و می‌تواند مدارج کمال را بپیماید و به مراتب عالی انسانیت بار یابد. دامن زن، مدرسه بشر است و والایی مردان، بدون زنان ممکن نیست. اصلاح جامعه در گرو پارسایی، حیا و حجاب بانوان خواهد بود. جایگاه والای این گوهر گران‌بهای آفرینش، می‌طلبد که در صدف پوشش قرار گیرد تا ارزش‌هایش حفظ گردد. خانم فاطمه دولان، استاد مسلمان انگلیسی‌زبان گفته است: «حجاب باعث می‌شود که زن، ارزش خود را از حد یک کالای تجارتی یا وسیله‌ای برای بهره‌دهی بالا ببرد و هم خود برای خویش ارزش قائل شود و هم جامعه را وادار به احترام کند».

سابقه پوشش در ایران
پوشش در ایران، به قبل از اسلام و صدور حکم حجاب بر می‌گردد. در تاریخ چنین آمده است: هنگامی که سه تن از دختران کسرا، شاه ساسانی را اسیر کردند و نزد خلیفه دوم بردند، آن سه با پوشش و نقاب، سیمای خود را پوشانیده بودند. خلیفه دستور داد حجاب از چهره برگیرند تا بدین‌گونه خریداران، آنان را ببینند و پول بیشتری به پایشان بریزند. دوشیزگان ایرانی از برهنه کردن سر و صورت خودداری کردند و نماینده خلیفه را با مشتی که بر سینه‌اش زدند، از خود دور ساختند. خلیفه با مشاهده این وضع، عصبانی شد و خواست با تازیانه آنان را آزار دهد. در آن حال، حضرت علی علیه‌السلام به خلیفه فرمود: «در رفتارت با دشمن مدارا کن. از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله شنیدم که می‌فرمود: بزرگ و شریف هر قومی را که خوار گردیده است، گرامی دارید».

حجاب کامل بعد از فرمان الهی
رعایت پوشش در میان اقوام و قبیله‌ها، پیش از اسلام نیز وجود داشته، ولی فراگیر نبوده است. از برخی روایات برمی‌آید که رواج پوشش کامل، پس از فرمان الهی و کلام وحی بوده است. در روایتی از یکی از همسران رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله می‌خوانیم که وی گفته است: «من برتر از زنان انصار ندیدم. همین که آیه‌های سوره نور نازل شد، یک نفر از آنان دیده نشد که همچون گذشته بیرون آید و آنها سر خود را با روسری‌های مشکی می‌پوشانیدند.» از آیه‌های قرآن کریم هم برمی‌آید که وجوب حجاب برای بانوان، بر اساس صراحت قطعی وحی است و اینکه برخی از تحلیلگران پنداشته‌اند پوشش، از عادت‌ها و رسم‌های دوره عباسی است، پذیرفتنی نیست.

نشانه‌ای از دیانت
اسلام، حجاب را لطف و عنایتی از سوی خداوند متعالی می‌داند و مسئله تحمیل، محدودیت و خشونت در آن مطرح نیست. زن با رعایت حجاب، افزون بر آنکه نشانه‌ای از دیانت، ایمان و تقوا با خود دارد، نوعی ابهت در خویشتن به وجود می‌آورد و از این راه در مسائل اجتماعی و سیاسی مشارکت می‌کند. در ارزش و قدرت تأثیر حجاب همین بس که استعمارگران هرگاه خواسته‌اند بر اختناق خود در جامعه بیفزایند و به حیله‌های خود دست یابند، کوشیده‌اند این دژ استوار را که ضامن ایمان و عفاف و عامل گسترش فضیلت در جامعه اسلامی است، از میان بردارند یا آن را کم‌اهمیت جلوه دهند.

تلاش استعمارگران
در فرهنگ کشورهای اسلامی و به ویژه ایران، حجاب از جایگاه بلندی برخوردار است و دشمنان همواره تلاش کرده‌اند میان حجاب و اصل دین جدایی به وجود آورند. بر همین اساس، استعمارگران در ایران، رضاخان، در افغانستان، امان اللّه‌ خان و در ترکیه، کمال آتاتورک را برگزیدند تا در این کشورها به اسلام‌زدایی بپردازند و فرهنگ وارداتی غرب را جای‌گزین کنند. رضاخان با حمایت بریتانیا، در هفدهم دی ماه 1314 خورشیدی، کشف حجاب را رسمی و اجباری کرد و فرزندش این روز را جشن گرفت. این دو نماد استبداد، همه امکانات کشور را برای گسترش فرهنگ بی‌حجابی و ابتذال در ایران به کار گرفتند. قیام گوهرشاد با حضور اقشار مردم مشهد به رهبری عالمان و نیز اعتراض شیخ محمدتقی بافقی در قم، از جمله ایستادگی‌های ملت در برابر این حرکت بود.

توطئه کشف حجاب
بی‌تردید، از پلیدترین ترفندهای دشمنان اسلام، توطئه کشف حجاب است که در تاریخ معاصر میهن ما به شکل رسمی و قانونی اتفاق افتاد. رهبر کبیر انقلاب در این باره فرمود: «زن در دو مرحله مظلوم بوده است: یکی در جاهلیت که اسلام منت گذاشت بر انسان و زن را از آن مظلومیتی که داشت، بیرون کشید و یک موقع هم زن در ایران مظلوم شد و آن دوره شاه سابق بود».

واکنش امام خمینی رحمه‌الله به کشف حجاب
امام خمینی رحمه‌الله که در زمان کشف حجاب به حاج آقا روح‌اللّه‌ خمینی معروف بود، به همراه تنی چند از فضلای حوزه علمیه قم، به رئیس حوزه علمیه قم، آیت اللّه‌ شیخ عبدالکریم حائری یزدی گفتند: «چاره‌ای جز این نیست که در تلگراف رسمی به کشف حجاب اعتراض شود؛ چون حجاب از ضروریات دین اسلام است و ما باید از آن دفاع کنیم. اگر طاغوت قبول نکرد، دست کم از حوزه و مرجعیت شیعه رفع تکلیف می‌شود و این اعتراض در تاریخ می‌ماند.» آیت اللّه‌ حائری‌یزدی در تلگراف مختصری خطاب به رضاشاه نوشت: «حجاب از مسلّمات دین اسلام است و کشف آن برای زنان نباید اجباری و الزامی باشد» که با پاسخ اهانت‌آمیزمحمدعلی فروغی، نخست‌وزیر وقت و واکنش تند رضاخان روبه‌رو گردید.

ضرورت حجاب
در احادیث و روایات گوناگون بر ضرورت حجاب تأکید شده است. حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: «در آخرالزمان و نزدیک قیامت که بدترین زمان‌هاست، زنانی ظاهر می‌شوند که بی‌حجاب و نامناسب از خانه بیرون می‌آیند. آنان به احکام الهی و دستورهای اسلامی پای‌بند نیستند، بلکه داخل در فتنه‌ها می‌گردند و زنانی خوش‌گذران و شهوت‌ران هستند. این‌گونه زنان برای همیشه در دوزخ خواهند سوخت».

مظهر عفاف
فاطمه علیهاالسلام ، مظهر عفاف و پارسایی و سرمشق و سرور تمامی زنان عالم است. روزی رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله از صحابه پرسید: چه چیزی برای زنان از همه بهتر است؟ یاران ندانستند. پس علی علیه‌السلام از فاطمه علیهاالسلام پرسید و آن حضرت پاسخ داد: «از همه چیز بهتر این است که نه مردان بیگانه را ببینند و نه مردان بیگانه، آنها را».
اسوه عفت و پاکدامنی، اولین روز تولد را با پوششی بهشتی آغاز کرد. در روایاتی آمده است که هنگام تولد، لباسی از بهشت برای آن حضرت آورده شد و جسمش پوشش کامل یافت تا زمینه تعالی روحش باشد. زهرای پاک، این برترین الگوی زن و عالی‌ترین چهره بشریت، گو اینکه فریادگری بر ضد ظلم را پیشه داشت و ستم بر امام خویش را برنمی‌تابید، از محدوده خانه پا بیرون نهاد و در اجتماع حضور یافت و با بلیغ‌ترین جمله‌ها از حق و حقیقت دفاع کرد و این همه در نهایت آزرم، حیا و عفاف بود.

ریشه‌های بی‌حجابی
هویت و شخصیت زن، در گرو منش و روش زندگی اوست و حجاب، پوشش والای زن مسلمان به شمار می‌آید. در این میان، بی‌حجابی، پدیده‌ای شوم است که برای یافتن عوامل و علل آن، باید با نگاهی جامعه شناختی، مسائل و زمینه‌های آن را بکاویم. از عوامل بدحجابی و بی‌حجابی می‌توان تلاش استعمار در زدودن پوشش، دگرگونی ارزش‌ها، الگوهای ناهنجار و خلأهای درونی را نام برد؛ زیرا فرهنگ‌ستیزان برای زدودن ارزش‌ها در جوامع اسلامی، تلاش‌های فراوانی به کار گرفته‌اند. قهرمان‌سازی و الگوآفرینی کاذب برای زن در راه از بین بردن هویت او از برنامه‌های پردامنه استعمار به شمار می‌آید.
منبع: ماهنامه گلبرگ