پرسش :

آیا در فرقه بهائیت توجهی به معاد و امور مربوط به آن شده است؟

پاسخ :

معاد در لغت به معنای بازگشت است بازگشت دوباره روح به بدن و به عبارتی بازگشت خلق بعد از حیات به ممات در دنیا و بعد از مردن به حیات در روز قیامت[1] انسانها از بدو آغاز زندگی همواره به این مسأله توجه داشته اند که از این دنیا می روند نتیجه و عواقب کارهای نیک و بد خود را چگونه خواهند دید و اعتقاد به روز رستاخیز عقیده تمام ادیان آسمانی می باشد تا جایی که یکی از اصول مشترک ادیان باور به معاد شمرده شده است.[2] اساس این نگرش اعتقاد به خالق بودن خدا و مخلوق بودن جهان است، که هستی را او آفریده و سعادت و کمال بشری را با فرستادن دین نشان داده و ضمانت اجرایی آن را باور به روز جزاء که خوبان از بدان جدا شوند و انسانهای نیک از نعمت های بیکران الهی بهره ببرند و زشت عاملان در عذاب الهی باشند و معنای باور به آخرت و برانگیخته شدن موجودات چیزی جز این نمی باشد.
هنگامی که به راهنمای سعادت بشری یعنی قرآن توجه شود عقیده به روز رستاخیز را با بیانهای گوناگون و با توجه به شرایط زمانی متذکر می شود و خبر از اعتقاد و عدم اعتقاد مردمان به آن را می دهد(برای ما مثالی زد و آفرینش خود را فراموش کرد، گفت چه کسی این استخوانها را زنده می کند در حالی که پوسیده است؟ بگو همان کسی آن را زنده می کند که نخستین بار آن را آفرید و او به هر مخلوقی آگاه است)[3] مادی پرستان دنیا را فانی می دانند و غایتی برای این جهان قائل نیستند که قرآن در برابر سؤال آنها جواب منطقی می دهد که آری استخوانهای پوسیده شده را همان کسی که نخستین بار آفرید زنده خواهد کرد«بار دیگر در صور دمیده می شود و ناگهان در قبرها شتابان به سوی(دادگاه) پروردگارشان می روند»[4] بیانهای مختلف آیه ها نشانگر این است وقتی که حیات از موجودات گرفته شد و پایان جهان فرا رسید خداوند همه موجودات را به سوی دادگاه خود فرا می خواند و همه جمع خواهند شد و حیات دوباره ای برای انسانها خواهد بود خاک و استخوانهای پوسیده به فرمان پروردگار لباس حیات در تن می پوشند.
بنابراین قرآن اصل معاد و برپایی انسانها را یک اصل مسلّم دانسته و هدف از این کار را«هر کسی ذره ای عمل نیک و خوب انجام داده آن را مشاهده کند و هر کسی عمل بد از او سر زده آن را ببیند»[5] اما وقت قیامت و زمان آن کی خواهد بود. قرآن علائمی را بر آن ذکر کرده است که خبر از وقوع قیامت می دهد و آن زمانی که تحول عظیمی در دنیا پیدا می شود و نظام آن متلاشی می گردد «هنگامی که چشمها از شدت هول و وحشت به گردش درآید و مضطرب شود ـ زمانی که ماه بی نور شود ـ زمانی که خورشید ماه یکجا جمع شود»[6] و علامتهای دیگری که در این نوشته کوتاه نمی گنجد.
امام آنچه بهائیان در این باره به آن معتقد گشته اند این است که روز رستاخیز فرا رسیده است و آن ساعت موعود به سر آمده و قمر منشق شده است. خوشا به حال کسی که شاهد و فائز باشد و وای به حال کسی که منکر و مکّار باشد.
قیامت را روزی می دانند که میرزا بهاء خود را به نبوت دعوت کرده است و قیامت مردمان گذشته برپا شد و مردم همه از قبرها بیرون آمدند و یوم حاقّه که همه پراکنده گشته و کوهها چون پشم زده شده تحقق پیدا کرد و زلزله سخت در زمین بوقوع پیوست. مردم همه دوزخ را مشاهده کردند و نتیجه اعمال خود را دیدند و زمین از وقایع گذشته خود خبر داد و همه مردمان روی زمین از زنده و مرده در پیشگاه رب العالمین حاضر گشتند و اهل بهشت با دیدار جمال میرزا بهاء به بهشت رسیدند و اهل آتش چون از لقاء او محروم شدند و از نفس خود پیروزی می کردند مستحق دوزخ شدند.[7] مطالعه مطالب فوق به خوبی نشان می دهد که آنها به معادی که خداوند از آن خبر می دهد و آن را یک حقیقت انکار ناپذیر می داند و روز رستاخیز را از زمانی می داند که مردگان از زیر خاک ها بیرون می آیند. اعتقادی ندارند و آن را یک امر پوچ که اساسی ندارد مطرح می کنند و بیان می دارند که قیامت برپا شده، و انسانها از زیر خاک بیرون آمده اند و زنده شدند و در یک جا(حشر) جمع شده اند. و با مشاهده میرزا بهاء به بهشت رسیدند و با مشاهده نکردن او به جهنم پیوستند.
آری آن بهشتی که میرزا بهاء باشد ما به آن نرسیده ایم ولی آن بهشتی که خداوند به بندگان صالح خود وعده داده است هنوز وقت آن نرسیده است.
نتیجه سخن: با روشن شدن مراد و آموزه های دینی اسلام هر عقیده ای که برخلاف آن مبانی باشد باطل خواهد بود و آن علائمی که خداوند در قرآن ذکر کرده است هنوز به وقوع نرسیده است و موجودات در این عالم زندگی می کنند و قیامت آن زمان خواهد بود که همه موجودات در پیشگاه الهی حاضر شوند و به حساب و اعمال آنان رسیدگی شود و هنوز اوضاع جهان از هم نگسیخته و متلاشی نشده است.
مطالعه منابع بیشتر:
1. پیام قرآن، ج 5، مکارم شیرازی.
2. ترجمه تفسیر المیزان، ج 2، ص 218.
3. ادیان و مذاهب، مصطفی بنی حسینی، ج 2.
از رسول گرامی اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ:
«ای مردم! از گناه دوری جویید و از روز قیامت بترسید که خداوند فرماید زلزله قیامت با عظمت است»
«نهج الفصاحه، ص 516، چاپ 83 انتشارات خاتم الانبیاء.»

[1] . لسان العرب، ج 9، چاپ در الحیاء، التراث العربی، 1408.
[2] . اللهیات و معارف اسلامی شیخ صدوق سبحانی، انتشارات شفق، ص 71، بحث معاد.
[3] . سوره یس، آیه ها 79 ـ 78.
[4] . سوره یس، آیه 52.
[5] . سوره زلزله، آیه 6.
[6] . سوره قیامت، آیه 9 ـ 7.
[7] . محاکمه باب و بهاء، ج 2 و 3.