على بن الحسین (علیهما السلام)
پس از غلبه سپاه اسلام بر ایرانیان در زمان عمر بن الخطاب، شهربانو را به اسارت گرفته، نزد عمر آوردند. وى خواست شهربانو را بفروشد، ولى امیرالمؤمنین، على (علیه السلام) فرمود: فروختن دختران پادشاهان جایز نیست اگر چه کافر باشند ، او را آزاد بگذار تا هر که را از مسلمانان مى خواهد انتخاب کند.

حضرت شهربانو نیز امام حسین (علیه السلام) را انتخاب کردند و به ازدواج آن حضرت در آمد و امام سجاد (علیه السلام) از ایشان متولد شدند.

نام آن امام بزرگوار، على، کنیه آن حضرت ابوالحسن و ابومحمد است و مشهورترین القاب ایشان زین العابدین، سجاد، سید الساجدین و العابدین، امین و ذوالثفنات(1) است.

حضرت شهربانو نیز امام حسین (علیه السلام) را انتخاب کردند و به ازدواج آن حضرت در آمد و امام سجاد (علیه السلام) از ایشان متولد شدند.

برطبق روایتى، امام باقر (علیه السلام) در توصیف پدر گرامى خویش فرمودند: پدرم على بن الحسین هرگز نعمتى از خداوند را یاد نکرد، مگر آنکه براى شکر آن نعمت سجده کرد و آیه اى از کتاب خدا را که در آن سجده باشد نخواند مگر آنکه سجده کرد و هر گاه حق تعالى شرى را که از آن بیمناک بود دفع مى کرد، یا مکر مکرکننده اى را از او دور مى کرد، سجده مى کرد و هر گاه از نماز واجب فارغ مى شد، سجده مى کرد و هر گاه توفیق مى یافت که بین دو نفر آشتى برقرار کند، به شکرانه آن سجده مى کرد و اثر سجود در تمام مواضع سجود آن حضرت نمایان بود و لذا به آن حضرت سجاد مى گفتند.

امام زین العابدین چون از وضو فارغ مى شد واراده نماز مى کرد، لرزه بر اندام شریفش مى افتاد.

از کثرت عبادت و بیدارى روى مبارکش زرد شده بود و پاهاى ایشان از کثرت قیام براى خداوند تعالى ورم کرده بود.

چنان نماز مى خواند که گویى، این آخرین نماز او است و مى خواهد دنیا را وداع کند.

حسن خلق، حلم و خویشتندارى و کظم غیظ و مراتب علم و دانش آن حضرت بسیار معروف و مشهور بود، زیرا که ایشان از خاندانى هستند که باب علم الهى هستند و هر که طالب علم و دانش است باید از آنان بیاموزد.

امام سجاد (علیه السلام)، همواره به یاد پدر بزرگوار خود حسین بن على (علیه السلام) بودند.

هر وقت آب مى نوشیدند، یا غذا مى خوردند، یا مى دیدند که گوسفندى را ذبح مى کنند، به یاد واقعه کربلا و تشنگى و گرسنگى اهل بیت مى گریستند.

مجموعه دعاهاى آن حضرت، که مشتمل بر: حکمتها، معارف ناب توحیدى و بینش عمیق الهى آن حضرت و دایره المعارفى بزرگ و عمیق است، در کتابى تحت عنوان صحیفه سجادیه گردآورى شده است و بیقین بزرگترین معجزه آن امام است، زیرا گرچه از ائمه هدى (علیهم السلام) خوارق عادات و معجزات فعلى بسیارى بروز کرده و نقل شده است، ولى بى شک وجود آن امامان و گفتار آن بزرگواران، خود بزرگترین شاهد بر صدق مدعاى آنان و معجزه اى مجسم و عینى براى اندیشمندان ژرف نگر است و آنان را از هر معجزه دیگرى بى نیاز مى کند.

امام سجاد (علیه السلام) در روز 12 یا 18 یا 25 محرم سال 94 یا 95 هجرى (بنابر اختلاف روایات) توسط هشام بن عبدالملک، خلیفه اموى به شهادت رسیدند.

از امام باقر (علیه السلام) روایت شده است که فرمودند: چون زمان وفات پدرم فرارسید، مرا به سینه خود چسبانید و فرمود: اى فرزند گرامى! تو را به چیزى وصیت مى کنم که پدرم هنگام شهادت خود، مرا به آن وصیت کرد و آن این است که، بپرهیز از ستم کردن بر کسى که علیه تو یاورى ندارد جز خداوند!

بر طبق برخى از نقلهاى تاریخى، امام سجاد (علیه السلام) در آخرین لحظات حیات خویش، سوره واقعه و فتح را تلاوت فرموده، پس از آن، این آیه را تلاوت کردند: الحمدالله الذى صدقنا وعده وأورثنا الأرض نتبوء من الجنه حیث نشاء فنعم أجرالعاملین(2): ستایش مخصوص خداوندى است که وعده اش را در مورد ما عملى ساخت و ما را وارث همه سرزمین بهشت گردانید، تا در آن، هر جا که خواستیم جاى گیریم .پس چه نیکو پاداشى است براى عمل کنندگان!” آنگاه به عالم آخرت سفر کردند.

مدفن شریف آن حضرت در بقیع، قبرستانى نزدیک مدینه و در کنار قبر مطهر امامان گرامى، امام مجتبى، امام باقر و امام صادق (علیهم السلام) است.

بر طبق برخى از نقلهاى تاریخى، امام سجاد (علیه السلام) در آخرین لحظات حیات خویش، سوره واقعه و فتح را تلاوت فرموده، پس از آن، این آیه را تلاوت کردند: “الحمدالله الذى صدقنا وعده وأورثنا الأرض نتبوء من الجنه حیث نشاء فنعم أجرالعاملین: ستایش مخصوص خداوندى است که وعده اش را در مورد ما عملى ساخت و ما را وارث همه سرزمین بهشت گردانید، تا در آن، هر جا که خواستیم جاى گیریم .

از کلمات گهربار آن حضرت است که به فرزندان خویش فرمودند: یا بنى اصبر على النوائب و لا تتعرض للحقوق و لا تجب أخاک إلى الأمر الذى مضرته علیک أکثر من منفعته له: پسرم! بر سختیها صبر کن و متعرض حقوق مشو (حقوق دیگران را پایمال مکن) و برادرت را در خواسته اى که ضررش براى تو بیش از منفعتش براى او است اجابت مکن!

پینوشتها
(1) در اثر سجده های طولانی ، پینه ها بر پیشانی و جایگاه های سجده نقش بسته بود ، این لقب را سه نفردر تاریخ داشته اند که سزاوارترین آنها حضرت سجاد، زین العابدین ، علی بن حسین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام ، بوده است .
(2) جزء 24 سوره زمر آیه 74 وَقَالُوا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَأَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ الْجَنَّهِ حَیْثُ نَشَاء فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِینَ
آنها مى‏گویند: (حمد و ستایش مخصوص خداوندى است که به وعده خویش درباره ما وفا کرد و زمین [بهشت‏] را میراث ما قرار داد که هر جا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم‏؛ چه نیکوست پاداش عمل کنندگان‏!)