اوّلین علم از علوم اسلامی، علم قرائت قرآن کریم بود. آشنایی با علم قرائت این امکان را به انسان می‌دهد تا قرآن را هر چه زیباتر، فصیح‌تر و روح‌بخش‌تر تلاوت نماید تا تأثیر آیات قرآن کریم بر قلب و جان خود انسان و نیز شنوندگان، دو چندان شود و در ابتدا به حسن صورت آن جذب شده و سپس شیفته سیرت دل‌انگیز و زیبای آن گردند و در ادامه خود جزء پویندگان طریقه عمل به آن قرار گیرند.
علم قرائت، دارای چهار رکن اساسی است:
1. تجوید  2. وقف و ابتداء  3. صوت  4. لحن.
در بین این چهار اصل، تجوید مهم‌ترین و اساسی‌ترین رکن قرائت قرآن کریم می‌باشد.«تجوید» از نظر لغوی مصدر باب«تفعیل»، مترادف کلمه ی «تحسین» و به معنای نیکو گردانیدن است. و در اصطلاح علم قرائت عبارت است از: «مجموعه قواعدی که رعایت آن ها موجب ادای حروف به طرز صحیح می‌شود.» علم تجوید به‌طور کلی به سه بخش اصلی با عناوین«مخارج حروف» ،«صفات حروف» و «احکام حروف» تقسیم می گردد.
الف: مخارج حروف: عبارتند از «محل‌هایی از دستگاه تکلّم که حروف از آن مکان ها خارج شده و ادا می‌گردند» برای نمونه می‌گویند: مخرج حرف«عین» حلق است، زیرا «عین» از حلق ادا می‌گردد.
ب: صفات حروف(حقوق حروف): منظور حالت‌های مختلفی است که حروف گوناگون به صورت انفرادی و بی‌آن که در بین کلمات قرار گیرند، دارا می‌باشند. به عنوان مثال در هنگام تلفّظ برخی حروف، ریشه ی زبان میل به طرف کام بالا(سقف دهان) می‌کند که در نتیجه حروف دارای این حالت، درشت و پرحجم تلفظ می‌شوند(صفت استعلاء) اما در بعضی حروف بالعکس، ریشه ی زبان در هنگام تلفّظ آن ها پایین آمده و از سقف دهان دور می‌گردد و در نتیجه حروف دارای این صفت، نازک و کم‌حجم ادا می‌شوند(صفت استفال).
ج: احکام حروف(مستحقّات حروف): حالت هائی هستند که حروف در ترکیب با حروف دیگر در کلمات و یا به خاطر داشتن حرکات گوناگون، پیدا می‌کنند و این احکام از صفات لازم ی حروف نشأت می‌گیرند. مانند: احکام نون ساکنه و تنوین که وقتی نون ساکنه به یکی از حروف بیست و هشتگانه عربی می‌رسد، یکی از چهار حکم «اظهار»، «ادغام»، «اقلاب» و یا «اخفاء» را می‌پذیرد.
علم تجوید، علمی است که باعث صیانت حروف و کلمات از دست‌خوردگی و بیان نادرست آنان می‌گردد، که اگر آن را تنها در رابطه با قرآن کریم که شیواترین، فصیح‌ترین و کامل‌ترین سخنان و مطالب است در نظر بگیریم، می توان گفت، رعایت قواعد تجویدی، یگانه راهی است که انسان را به قرائت صحیح و مطلوب و قرائتی شبیه به قرائت هنگام نزول آن و شکل اوّلیّه و اصلی خواندن آن نزدیک می گرداند.

تدوین کننده علم تجوید:
اولین شخصی که علم تجوید قرآن کریم را تدوین نموده و به رشته تحریر درآورد، «ابو مزاحم موسی بن عبیداللّه بن یحیی بن خاقانی بغدادی مقری» متوفای سال 325 هجری قمری بوده است که از علمای قرن چهارم می‌باشد.[1] وی محضر استادان بزرگی را در زمینه ی قرائت، درک کرده است و قصیده ی«خاقانیه ی» او که درباره ی علم تجوید می‌باشد، توسط عده‌ای از عالمان علم قرائت شرح شده است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد حسین ملک‌زاده، تجوید کامل نماز.
2. محمد عربی القبّانی، صوت و لحن در قرائت قرآن کریم، ترجمه و نگارش محمد حسین ملک‌زاده، ص 17 تا 20.
3. محمد حسین ملک‌زاده، تجوید، آواشناسی و فونتیک، ص 18 تا 20.
4. محمد حسین ملک‌زاده، اصول فنی قرائت قرآن کریم.

پی نوشت ها:
[1]. ابو مزاحم موسی بن عبیداللّه بن یحیی بن خاقانی بغدادی مقری، طبقات القراء، ج2، ص321.