آیه 223 سوره بقره درباره عقیده های ناصحیح یهود درباره کیفیت آمیزش و مسائل زناشویی می باشد و به همین مناسبت نازل شده است[1].
اختلاف در آیین و افراط و تفریط ها،سبب شد که برخی از مسلمانان از محضر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ در این باره سؤال کنند که در پاسخ آن ها آیات یاد شده نازل شد.
خداوند متعال می فرماید: «نساءکم حرث لکم فأتوا حرثکم انّی شئتم و قدّموا لا نفسکم و اتقوا الله و اعلموا انکم ملقوهُ و بشر المؤمنین؛ «زنان شما محل بذر افشانی شما هستند، پس هر زمان که بخواهید، می توانید با آن ها آمیزش کنید و (سعی نمایید از این فرصت بهره گرفته با پرورش فرزندان صالح) اثر نیکی برای خود، از پیش بفرستید و از خدا، بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید کرد و به مؤمنان بشارت ده.»
کلمه «انّی» در آیه مذکور چند معنا دارد:
1. هر گاه کی (متی). 2. کجا، از کجا (این من ایْنَ). 3. چگونه (کیف)
2. در قرآن کریم نیز کلمه «انّی» در معانی مختلف به کار رفته است.
در آیه 223، سوره بقره، در کلمه «انّی» میان مفسران اختلاف است. برخی این کلمه را به زمان معنا کرده اند و برخی آن را به مکان معنا نموده اند.
از آن جا که این کلمه مشترک لفظی است و در مشترک لفظی نیاز به قرینه معینه دارد، اگر قرینه وجود داشت معنا مشخص می شود وگرنه کلام مبهم خواهد بود. ممکن است گفته شود چون آیه قبل در مورد زمان نزدیکی با زنان است (ممنوعیت زمان نزدیکی در ایام عادت و جواز آن در غیر ایام عادت) این هم مربوط به زمان است.
آیه مذکور زن را به کشتزار تشبیه کرده است و کشت تنها از قُبل صورت می گیرد، این قرینه دوم است که مراد در این جا زمان است، ولی از آن جا که آیه درصدد بیان یک حکم فقهی است باید حتماً به روایات مراجعه کرد و آن چه امام مبین ـ علیه السلام ـ در این باره فرموده است پذیرفت[2].
در روایتی حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: «این آیه در طلب فرزند است، و امام باقر ـ علیه السلام ـ می فرماید: این آیه در مورد نزدیکی از قُبل است.[3]
به سبب تعدد و اختلاف روایات نظرات فقها نیز در این باره متفاوت است. بر اساس برخی روایات اسلامی دخول از دُبر کراهت دارد، چنان که ابوبصیر از حضرت امام صادق ـ علیه السلام ـ درباره مردی که از دُبر با زنش نزدیکی می کرد سئوال کرد: امام ـ علیه السلام ـ فرمود: این کار کراهت دارد، از نزدیکی کردن از دُبر زنان بپرهیزید و فرمود معنای آیه «نساء کم حرث لکم فاتوا حرثکم انّی شئتم؛ یعنی هر ساعتی که خواستید، می باشد…[4]
دخول از دُبر بنا به فتوای مراجع تقلید کراهت شدید دارد و احتیاط اجتناب از آن است. [5]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. ناصر مکارم شیرازی و دیگران، نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1367، ج2، ص 96.
2. مرحوم طبرسی، مجمع البیان، بیروت، داراحیاء التراث العربی،1379ق، ج1، ص 320.
3. محمد حسین طباطبایی، المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، 1397ق، ج2، ص221.
پی نوشت ها:
[1] . طبرسی، مجمع البیان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1379 ق، ج1 ص 320.
[2] . قریشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1409ق، ج1، ص134.
[3] . حر عاملی، محمدحسن، وسائل الشیعه، قم، انتشارات آل البیت، چاپ اول، 1409ق، ج20، ص 143 و 144.
[4] . ر.ک: عیاشی، محمد بن مسعود بن عیاش، تفسیر عیاشی، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، بی تا، ج1،ص 110.
[5] . ر.ک: موسوی خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، قم، دارالکتب العلمیه اسماعیلیان، بی تا، ج1، ص 52.