چکیده :
شیطان برای انحراف انسان از راه حق، راه کارهایی دارد که برخی از آن ها چنین اند:وسوسه: در لغت به معنی خطور قلبی به شرّ و بدی است. در قرآن آمده است: «الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ »، «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطَانُ لِیُبْدِیَ لَهُمَا». در حدیثی از علی (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که وسوسه تا زمانی که حجاب قلب را ندراند و زبان به آن گویا نشود، گناهی برای بنده نیست.غرّه و غرور: «وَ مَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً» شیطان مردم را وعده نمی دهد، مگر به فریب و دروغ. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: از آنچه شیطان به خود کرد از گمراهی و خود بزرگ بینی، عبرت و پند بگیر. هنگامی که به عمل و عبادت و آگاهی خود فریفته شد و فکر و اندیشه ی خود را درست پنداشت و بر حق تعالی گستاخی نمود و مورد لعنت قرار گرفت. پس به ریسمان خدا چنگ بزن! زیرا که شیطان نود و نه باب خیر برای انسان باز می کند، سپس در صدمین دروازه او را به تباهی می کشاند. همچنین به ظاهر اعمال و عبادات کسانی که صید شیطان شده اند و شیطان حقیقت اطاعت و روح عبادت را از ایشان گرفته است، فریفته نشو. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: فریب آن هایی را که نماز طولانی می خوانند و روزه ی مستمر می…
متن مقاله :
روشهای اغفال شیطان
با استفاده از آیات و احادیث به این نتیجه میتوان رسید که شیطان، روشهای مختلفی برای اغفال انسان دارد که میتوان به برخی از آنها چنین اشاره کرد:
1- اضلال و اغوا:
«کَالَّذِی اسْتَهْوَتْهُ الشَّیَاطِینُ فِی الْأَرْضِ حَیْرَانَ لَهُ أَصْحَابٌ یَدْعُونَهُ إِلَى الْهُدَى» مانند کسی که فریب و اغوای شیاطین او را در زمین سرگردان ساخته است. او را یارانی است که شخص را به سوی خود هدایت میکند(1).
2-فتنه گری:
شیطان فتنه گر است. «لاَ یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطَانُ کَمَا أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّهِ» ای فرزندان آدم، به فتنه گری شیطان و حیلههای او فریفته نشوید تا شما را از حریم ولایت خدا و اولیای خدا خارج نسازد، همانطور که پدر و مادر شما را از بهشت بیرون کرد.(2)
3-تعلیم باطل:
الف) یاد دادن لواط: در قوم لوط اولین بار خود ابلیس مفعول واقع شد، تا این عمل رایج گردد. ابابصیر از امام باقر (علیه السلام) یا امام صادق (علیه السلام) در بیان آیهی قرآن نقل میکند که ابلیس نزد ایشان در صورت زیبایی آمد، در حالیکه مانند زنان طلب مرد داشت. پس نزد جوانان ایشان آمد، به آنها پیشنهاد داد که با او مواقعه نمایند؛ و اگر طلب میکرد که با آنها مواقعه کند، قبول نمیکردند. آنها از او لذت بردند. سپس آنها را رها کرد؛ و عده ای از ایشان را به دیگری واگذار نمود تا این عمل را مرتکب شوند. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: قوم لوط یکی از بهترین قومها بودند که خداوند خلق کرد. پس ابلیس دست ایشان را به این عمل بند کرد، تا اینکه مردان ایشان به یکدیگر اکتفا کردند. سپس به کمین رهگذران نشستند و با آنها این عمل را انجام میدادند و به پسران روی میآوردند. بنابراین خداوند به سوی ایشان جبرئیل و میکائیل و اسرافیل را مبعوث کرد و آنها را نابود ساخت و لوط و دخترانش را نجات داد. خداوند به پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: و این عقوبت، از ظالمین امت تو اگر مبتلا به این عمل شوند، دور نیست. سپس حضرت فرمود: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند که هرکس اصرار بر لواط داشته باشد و فاعل این عمل شود، نمیمیرد تا اینکه مفعول شود و دیگران را به خود دعوت میکند(3)
ب) یاد دادن مساحقه: ابلیس بعد از تعلیم لواط به مردان قوم لوط، به زنان ایشان تعلیم داد؛ در روایتی است که مساحقه را لاقیس بنت ابلیس به زنها تعلیم داد. امام باقر (علیه السلام) دربارهی قوم لوط فرمود: چون ابلیس به ایشان لواط را یاد داد، زنهایشان را رها کردند و به پسران روی آوردند. سپس خود را به صورت زن درآورد و به زنها گفت که میبینید که مردهایتان به یکدیگر اکتفا میکنند؟ زنها گفتند: آری. ابلیس ایشان را گمراه کرد تا آنجا که زنهای ایشان هم به یکدیگر اکتفا کردند و در نتیجه هلاک شدند.
مردی از امام صادق (علیه السلام) یا امام کاظم (علیه السلام) سؤال نمود در مورد زنی که با زن دیگر مساحقه میکند. حضرت (علیه السلام) فرمود: ملعون است، ملعون است. فاعل و مفعول ملعون است تا زمانیکه از لباسهایش بیرون بیاید. خداوند و ملائکه و اولیای خدا چنین زنی را لعنت میکنند و من و هرکس که در پشت مردان و رحمهای زنان است، او را لعنت میکنیم. به خدا قسم این کار، زنای بزرگ است و برای آنها توبه ای نیست. خداوند، لاقیس دختر ابلیس را که مساحقه را رایج کرد، نابود کند. پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در این مورد فرمود: خداوند لعنت کند زنانی که مانند مردان هستند و خداوند لعنت کند مردانی که شبیه زنان میشوند.(4)
ج)تعلیم قتل: ابلیس به قابیل یاد داد که چگونه برادرش را بکشد.
د)ساختن خمر و شراب و مسکر خوردن: ابن ربیع الشافی از امام صادق (علیه السلام) در مورد ریشهی شراب سؤال کرد که چگونه حرام شد و چه وقت شراب گرفته شد؟ حضرت فرمودند: آدم وقتی از بهشت فرود آمد، طلب میوههای بهشتی نمود. خداوند برای او دو چوب از انگور فرو فرستاد و او آنها را کاشت. وقتی درختان، برگ و میوه دادند، ابلیس آمد و دیواری مقابل آنها قرار داد. حضرت آدم فرمود: ای ملعون، این کار تو برای چیست؟ ابلیس گفت: آن دو درخت مال من است. حضرت آدم فرمود: دروغ می گویی. بنابراین هر دو راضی شدند که روح القدس بین آنها حکم کند. وقتی نزد روح القدس آمدند، حضرت پاره ای از آتش به روی آن دو درخت پرتاب کرد در حالیکه انگور روی شاخهها بود. پس آتش داخل آنجایی که باید وارد شود، شد. از آن دو درخت، دو سوم رفت و یک سوم باقی ماند. پس روح القدس گفت: آن مقداری که رفت، بهرهی ابلیس بود و آنچه باقی ماند، برای توست ای آدم.
در کافی روایت دیگری آمده است که بیان اصل تحریم خمر را مینماید: امام صادق (علیه السلام) فرمودند: خداوند وقتی آدم را هبوط داد، او را امر به کشت و کار کرد و نهالی از نهالهای بهشتی از خرما و انگور و زیتون و انار داد. آدم (علیه السلام) آنها را کاشت و از میوههایش خورد. ابلیس به او گفت: این نهال چیست که من در زمین آن را نمیشناسم در حالیکه قبل از تو اینجا بودم؟ اجازه بده مقداری از آن را بخورم. آدم (علیه السلام) امتناع کرد. آخر عمر آدم، ابلیس آمد و به حوا گفت: مرا گرسنگی و تشنگی به تنگ آورده است. حوا به او گفت چه میخواهی؟ ابلیس گفت: من میخواهم از این میوهها بخورم. حوا به او گفت: آدم از من پیمان گرفته که تو را از این میوهها ندهم، زیرا از بهشت آورده است و جایز نیست که تو از میوههای بهشتی بخوری. ابلیس گفت: پس مقداری را در دست من فشار بده تا آب آن را بخورم. باز حوا قبول نکرد. ابلیس گفت: بگذار که من لااقل به این میوهها مک بزنم و نخورم. حوا یک خوشه انگور به او داد و ابلیس آن را لیسید ولی آن را نخورد. چون ابلیس خواست برود، دندانی بر انگورها فشار داد و حوا از دهانش کشید. خداوند به آدم وحی فرمود: انگور را دشمن من و تو زبان زده و مکیده است، به تحقیق آب انگور بر تو حرام شد. سپس ابلیس به نزد حوا آمد و این بار از خرما طلب کرد و باز حوا یک دانه خرما به او داد که بمکد. امام صادق (علیه السلام) فرمود: ابلیس بعد از وفات حضرت آدم در کنار درخت انگور و خرما، بول کرد. بول او به صورت آب در رگهای درختان وارد شد. از اینرو از میوههای این دو درخت شراب درست میکنند. پس خدای عزوجل بر فرزندان آدم هر مسکری را حرام کرد. زیرا که بول دشمن خدا در این دو نوع درخت میوه جاری و وارد میشود و سکر و مستی این دو به خاطر رایحهی بول ابلیس میباشد.
قمار کردن و ساختن ابزار و آلات آن، دست آورد شیطان
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: قمار، نرد و شطرنج میباشد و هر قماری، میسر است. پس آن ناپاک و کثیف و از عمل شیطان است. خداوند خمر و میسر را در کنار بتها نام برده است.(5) با خمر و قمار، شیطان بر بنی آدم سلطه پیدا میکند. «إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَهَ وَ الْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاَهِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ» به درستی که شیطان مستمراً چنین میخواهد که بین شما بنی آدم، دشمنی و کینه توزی ایجاد کند با دو عمل میخوارگی و قماربازی که به وسیلهی این دو، شما را از ذکر الهی و از نماز که سبب آرامش و کمال و سعادت انسان است، باز دارد.(6) باز فرموده است: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الْأَنْصَابُ وَ الْأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ » ای کسانی که ایمان آوردهاید، به درستیکه خمر و قمار و بتها و تیرهای قرعه و قدحهای برد و باخت، همگی ناپاک و از اعمال شیطان است، پس اجتناب و دوری نمایید تا رستگار شوید.
غنا و ملاهی، تعلیم دادن سحر و جادو(7)
1-وعدهی فقر:
«الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَ اللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَهً مِنْهُ وَ فَضْلاً» یکی از عملکردهای اوست که انسان را به میعاد فقر و استخاف میکشاند.(8)
2-تصرف در امور و خلقت:
خداوند شیطان را لعنت کرد و شیطان در مقابل این طرد و لعن گفت: حتماً از بندگانت، عده ای را به عنوان نصیب و سهام خود خواهم گرفت و آنها را گمراه کرده و به آرزوها وادار مینمایم؛ و آنها را امر میکنم تا گوش چهارپایان را بشکافند و ایشان را فرمان میدهم تا در خلق خدا تغییراتی ایجاد کنند. پس هرکه شیطان را ولی خود قرار دهد، ضرر و زیان و خسارت بزرگی میکند. «لَعَنَهُ اللَّهُ وَ قَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنْ عِبَادِکَ نَصِیباً مَفْرُوضاً»(9).
3-وعدههای دروغین
4-القای عداوت و دشمنی:
«إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَهَ وَ الْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاَهِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ» بدرستیکه شیطان میخواهد که بین شما دشمنی و کینه را با مصرف مشروب و مسکر و قمار ایجاد کند و شما را در نتیجه از یاد و ذکر خداوند باز دارد و از نماز جلوگیری شود. پس آیا شما توجه به راز نهی از اطاعت شیطان دارید و نهی خداوند را در تحریم شراب مسکر و قمار حرام پذیرا هستید؟
5-تفرقه و اختلاف
عملکرد شیطان در انحراف از حق
شیطان برای انحراف انسان از راه حق، راه کارهایی دارد که برخی از آنها چنیناند:
وسوسه: در لغت به معنی خطور قلبی به شرّ و بدی است. در قرآن آمده است: «الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ»، «فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّیْطَانُ لِیُبْدِیَ لَهُمَا». در حدیثی از علی (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که وسوسه تا زمانی که حجاب قلب را ندراند و زبان به آن گویا نشود، گناهی برای بنده نیست.(10)
غرّه و غرور: «وَ مَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً»(11) شیطان مردم را وعده نمیدهد، مگر به فریب و دروغ. در حدیثی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: از آنچه شیطان به خود کرد از گمراهی و خود بزرگ بینی، عبرت و پند بگیر. هنگامی که به عمل و عبادت و آگاهی خود فریفته شد و فکر و اندیشهی خود را درست پنداشت و بر حق تعالی گستاخی نمود و مورد لعنت قرار گرفت. پس به ریسمان خدا چنگ بزن! زیرا که شیطان نود و نه باب خیر برای انسان باز میکند، سپس در صدمین دروازه او را به تباهی میکشاند. همچنین به ظاهر اعمال و عبادات کسانی که صید شیطان شدهاند و شیطان حقیقت اطاعت و روح عبادت را از ایشان گرفته است، فریفته نشو. امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: فریب آنهایی را که نماز طولانی میخوانند و روزهی مستمر میگیرند و صدقات میدهند و گمان دارند که موفق به اعمال خیر شدهاند، نخور. نیز امام صادق (علیه السلام) فرمود: « لا تغرنک صلاتهم و صیامهم و… حمر مستنفره…» فریب نماز و روزهی ایشان را نخور! زیرا ایشان مانند الاغهای رمنده و سردرگم میباشند(12).
خدعه و مکر: امام علی (علیه السلام) از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: به درستیکه شیطان گروهی را به کارهای زشت و گناه، مثل شراب خواری و ربا و امثال این از گناهان و زشتیها وادار میکند. سپس عبادتهای زیاد و خشوع و خضوع در نماز و… را در نزد ایشان محبوب میکند. درنهایت آنها را به اطاعت و محبت پیشوایان جور و باطل، سوق میدهد و آنها ایشان را به آتش میکشانند و روز قیامت هرگز یاری نخواهند شد و در عذاب میمانند. به درستیکه برای شیاطین خدعه و نیرنگها و تعدیها و تزئینها و خودبینیها و وسوسهها و عُجب و تکبرهاست و برای هر گروهی به اندازه درجهی ایمان آنها، نقشه و طراحی میکند. خداوند فرموده است: «گمراه کرد ایشان را و زینت داد و به آرزوها واداشت». شیطان به ظرافت به سراغ انسان میآید و او را امر به کارهایی میکند که میداند به آنها عادت کرده است و به عباداتی که آنها را رها نمیکند. در این هنگام انسان گمان میکند که او فرشته ای کریم است که او را به طاعت و عبادت میخواند و حال آنکه او شیطان دور شده ای است. پس وقتی که انسان به او اطمینان پیدا کرد و با او سازش کرد، او را به گناهان بزرگ هلاک کننده ای وادار میکند که دیگر راه نجاتی برایش نمیماند.(13)
تسویل و املاء: خداوند در قرآن کریم چنین فرموده است: «إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلَى لَهُمْ» به درستیکه آنانی که بعد از روشن شدن حق و هدایت یافتن، به گذشتهی گمراه خود برمی گردند، این ارتداد و برگشت، مگر به تسویل و املاء شیطان و ترسیم غلط و تصویر فریبنده ای نیست. ایشان را با تزئینات فریفت و در نتیجه به آرزوهای پوچ، ایشان را امیدوار ساخت.(14)
وعده و وعید: «وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّیَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ …»(15)شیطان در جواب حق تعالی گفت: به تحقیق و حتماً انسانها را گمراه میکنم و به آرزوها وادار میسازم و ایشان را به فحشا و بدیها امر میکنم. «یَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْیَعِدُهُمْ وَ یُمَنِّیهِمْ وَ مَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُوراً»(16)ایشان را وعده میدهد و به آرزوهای طولانی و پوچ میخواند که وعدههای شیطان همگی پوچ و فریبنده است.(17)
رصد: ابلیس با القائات خود، انسان را به شک و تردید در عقیده میاندازد و یا ارزش وجود ایشان را میگیرد و به پوچی میکشاند؛ و با رخنه در نیتها، آنها را به ریا و شرک خفی وادار مینماید. با ایجاد کسالت، آنها را از ادامهی راه باز میدارد. با عُجب، عمل ایشان را هبط میکند. در حدیثی پیامبر میفرماید: «لو تذنبوا لخشیت علیکم ما هو اکبر من ذلک العجب العجب». اگر معصیت و گناه نداشتید، بر چیزی بزرگتر از آن بر شما میترسیدم: عجب و خودپسندی در عمل و عبادت.(18)
مراحلی که شیطان انسان را تبدیل به شیطان میکند
1-کمین، «لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَکَ الْمُسْتَقِیمَ » 2- هجوم و محاصره، «ثُمَّ لَآتِیَنَّهُمْ مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ وَ مِنْ خَلْفِهِمْ وَ عَنْ أَیْمَانِهِمْ وَ عَنْ شَمَائِلِهِمْ وَ لاَ تَجِدُ أَکْثَرَهُمْ شَاکِرِینَ» 3- الهام و وحی، «إِنَّ الشَّیَاطِینَ لَیُوحُونَ إِلَى أَوْلِیَائِهِمْ» 4- نزول، «فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ » 5-اغوا و اغفال، «الشیطان یجری فی ابن آدم مجری الدم فضیّقوا مجاریه بالجوع».
نوع تسلط شیطان
تصرف در چشم و بدن: امام باقر (علیه السلام) در اینباره فرمودند: «کان ابلیس یوم بدر یقل المسلمین فی اعین الکفار و یکثر الکفار فی اعین المسلمین» ابلیس با تسلط بر چشم و دل مسلمانان، قدرت آنها یا تعداد آنها را نسبت به کفار کمتر جلوه میدهد؛ یا اینکه خواب آنها را سنگین کرده، از نماز شب غافل میکند؛ و یا در خواب به انسان صحنههای ترسناک و فریب دهنده نشان میدهد(19).
تصرف در حافظه:
شیطان موجب فراموشی انسانها میشود. یکی از روشهای شیاطین برای از بین بردن حضور قلب اهل ایمان و عدم توجه به حق تعالی در نماز این است که در وقت نماز، موضوعات فراموش شده و یا اشیای گمشده را به آنها یادآوری میکنند و همین موجب عدم توجه و حضور در نماز میشود.
وسوسهی شیطان
امام صادق (علیه السلام) میفرماید: شیطان قدرت وسوسهی بنده را ندارد، مگر اینکه بنده از یاد خدا روی گرداند و امر خداوند را خوار شمارد و نهی خداوند را جایگزین سازد. وسوسه، خارج از قلب است، ولی وقتی در قلب واقع شد، گمراهی و ضلالت و کفر است. حق تعالی بندگانش را به لطف دعوت نمود و دشمنی ابلیس را به ایشان معرفی کرد. سپس فرمود: به درستیکه شیطان برای شما دشمنی آشکار است. در مقابل شیطان، در آن زمان که شما را از ذکر خدا فراموشی میدهد، به خدا پناه ببرید. زیرا خداوند فرمود: برای شیطان، بر آن کسانی که ایمان به خداوند آوردهاند و بر پروردگارشان توکل نمودند، تسلطی نیست؛ ولی کسی که عمر خود را تلف کند و غافل باشد، به ناچار شکار شیطان است. در روایت آمده است: «المهمل لا وقاته فهو صید الشیطان». کسی که اوقات و فرصتهای خویش را بیهوده تلف میکند، به دام شیطان خواهد افتاد»(20).
یکی از راهکارهای شیطان برای غلبه بر انسان
امام علی (علیه السلام) به یکی از یاران خویش به نام کمیل فرمودند: به درستیکه شیطان تو را فریب میدهد. پس اگر ایشان را اجابت نکردی، به وسیلهی خودت تو را گول میزنند. اینگونه که خواستهها و تمایلات منفی تو را مثبت و زیبا جلوه میدهند و سپس ظن و گمان تو را به خدا نیکو میدارند تا تو را امیدوار سازند و با این رجا و امید کاذب، تو را به گناه وادار میکنند؛ و حال آنکه جزای معصیت، آتش است.
گمراه کردن انسان در پنج مرحله
در پنج مرحله شیطان انسانها را همانند خودش میسازد: 1- کمین 2- هجوم و محاصره 3-الهام و وحی 4- نزول 5-اغوا و اغفال.(21) هنگام نماز خواندن، وضو گرفتن و جان دادن، شیطان مأمورانی میفرستد تا انسان را وسوسه کند(22). هنگام جهاد و مبارزه و موقع صدقه دادن، هفت هزار جن شریر انسان را وسوسه میکند که او از کار خود منصرف شود. شیطان به هنگام خلوت کردن با نامحرم، خوابیدن دو همجنس زیر یک لحاف، ایستاده آب خوردن و قضای حاجت در قبرستان و تنها ماندن در خانه(23)و زمانی که مؤمنان به ذکر خدا مشغول میشوند، همواره حضور دارد و به وسوسهی انسان میپردازد.
آرزوهای طولانی
یکی از شگردهای شیطان این است که انسانها را به آرزوهای طولانی و غیرواقعی وادار میکند و نتیجهی این چنین آرزوهایی در انسان، غفلت از حق تعالی و علاقهی شدید به دنیا و دلبستگی به مظاهر آن است. در حدیثی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: من از دو چیز برای شما بیشتر میترسم. پیروی از هوای نفس و آرزوهای طولانی. زیرا پیروی از هوای نفس، موجب جدایی از حق میشود و آرزوهای طولانی، موجب فراموشی آخرت میشود.(24)
نزدیکی به انسان در سه وقت
ابلیس به نوح (علیه السلام) گفت: در سه زمان به انسانها بیشتر از اوقات دیگر نزدیکترم. هرگاه در آن حالات بودی وسوسهی من را یاد کن. هرگاه غضبناک شدی و هرگاه بین دو نفر قضاوت کردی و هرگاه که با زنی نامحرم خلوت کردی، مرا یاد کن.(25)
فریب شیطان
از امام صادق (علیه السلام) روایت است که میفرماید: شیطان دائماً کسی را که از اهل بیت ما و از دین ما نیست، در زمرهی ما مطرح میکند و چون مشهور و معروف شد و موردتوجه مردم قرار گرفت، به او حکم میکند که بر ما دروغ ببندد و با این کار ما را تخریب و تحقیر میکند؛ و با رفتن این شخص، دیگری را به این کار میگذارد.(26)
حبائل
امام صادق (علیه السلام) در مورد حبائل ابلیس در وصیت خود به عبدالله بن جندب فرمود: ای عبدالله، ابلیس دامهایش را در این دار فریب نصب کرده و مقصودش از آن جز دوستان ما نیست و حال آنکه آخرت و عالم جاودان در چشم ایشان بزرگ و ارزشمند است و آن را با چیز دیگری عوض نخواهند کرد. ابلیس ریسمانهای رنگینی که درخور فهم و عقل و ایمان اصناف بشر و طبقات خلق است، بر سر راه ایشان قرار داده تا به آنها فریفته و به طرف ظلمات کشانده شوند. سپس ایشان را شکار میکند و با غفلت و غرور آنها را از حرکت به طرف حق باز میدارد.
دامهای شیطان
امام صادق (علیه السلام) در وصیت خود به عبدالله بن جندب فرمودند: به راستی شیطان را دامهاست که با آنها شکار میکند. از دامش خود را نگهدارید. اما دامهایش، جلوگیری از نیکی با برادران است و خداوند پرستیده نشده است به عبادتی مانند قدم برداشتن برای نیکی کردن و دیدن آنها؛ و شبکههایش، خواب رفتن از ادای نمازهای واجب است. وای بر آنها که از نماز غفلت کنند و در خلوت بخوابند و به خدا و آیاتش در دوران ضعف دین استهزا کنند. آنان در آخرت بهره ندارند و خدا در روز قیامت با آنها سخن نمیگوید و آنها را تبرئه و از گناه پاک نمیگرداند و برای ایشان عذاب دردناک است.(27)
زینت دادن به اعمال مردم در نزد ایشان
یکی از روشهای شیطان، زینت دادن اعمال و کارهای خلایق در نزد ایشان است. دلبستگی به اعمال باعث قساوت و ظلمت میشود و این غفلت، آنها را به گمراهی و گناه میکشاند. سپس شیطان ولایت ایشان را به عهده میگیرد و کسی که شیطان سرپرستش گردد، در عذاب الهی خواهد بود. «الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیُهُمْ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یُحْسِنُونَ صُنْعاً» بگو آیا خبر بدهم به شما اینکه زیانکارترین افراد در عمل چه کسانی هستند؟ آنهایی که تمام زحمتشان در دنیا به هدر و گمراهی رفته است، در حالیکه گمان میکنند که آنها بهترین اعمال را انجام دادهاند.(28)
آیاتی دربارهی زینت دادن به اعمال مردم در نزد ایشان
«قال رب بما اغویتنی لازینن لهم فی الارض و لاغوینهم اجمعین» شیطان گفت: خدایا به سبب آنکه مرا گمراه کردی، هر آینه آنچه در زمین است برای مردم زینت میدهم، تا ایشان را گمراه کنم.(29)
«فَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِیُّهُمُ الْیَوْمَ وَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ» پس شیطان، اعمال مردم را برایشان زینت داد تا بر ایشان مستولی شود و در چنین زمانی، ولی آنها میشود؛ و کسانیکه ولی و سرپرستشان شود، به عذاب دردناکی مبتلا خواهند شد(30).
«زُیِّنَ لِلَّذِینَ کَفَرُوا الْحَیَاهُ الدُّنْیَا» زندگی دنیا زینت داده شده است برای کسانی که کافر شدند(31).
«زُیِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ …»زینت داده شده برای مردم دوستی شهوتها از زنان و…(32).
«زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ» زینت داده شده شیطان برای آنها زشتی اعمالشان را(33).
«وَ زَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» وقتی که شیطان کارهای آنها را برایشان زینت داد(34).
پی نوشت ها :
1.سورهی انعام، آیهی 70.
2.شیطان ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 30.
3.شیطان ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 31.
4.وسائل الشیعه، ج20، ص 34.
5.کافی، ج6، ص 349.
6.مائده، آیهی 93.
7.وسائل الشیعه، ج2، باب حدیث، ص 17.
8.شیطان ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 44.
9.سورهی نساء، آیهی 118.
10.سفینه البحار، ج6، ص 124.
11.سورهی نساء، آیهی 120.
12.شیطان، ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 69.
13.همان، 70.
14.همان، ص 77.
15.سورهی نساء، آیهی 119.
16.سورهی نساء،آیهی 120.
17.شیطان، ظلمتی بر تارک آفرینش، 77.
18.همان، ص 80.
19.شیطان، ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 60.
20. همان، ص 65.
21.شیطان ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 58.
22.بحار، ج60، ص 58.
23.همان، ص 261.
24.شیطان ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 49.
25.بحار، ج60، ص 223.
26.تحف العقول، ص 322.
27.همان، ص 79.
28.شیطان، ظلمتی بر تارک آفرینش، ص 84.
29.سورهی حجر، آیهی 39.
30.سورهی نحل، آیهی 65.
31. سورهی بقره، آیهی 212.
32.سورهی آل عمران، آیهی 14.
33.سورهی توبه،آیهی 37.
34.سورهی انعام، آیهی 43.
منبع مقاله :
مجیدی، سید محمدهادی، (1389)، جن، شیطان، روح در نگاه عارفان بزرگ، تهران: ماشی، چاپ دوم
علیرضا
شیطان موجب فراموشی انسانها میشود. یکی از روشهای شیاطین برای از بین بردن حضور قلب اهل ایمان و عدم توجه به حق تعالی در نماز این است که در وقت نماز، موضوعات فراموش شده و یا اشیای گمشده را به آنها یادآوری میکنند و همین موجب عدم توجه و حضور در نماز میشود.