ابتدا خوب است بدانیم که شیطان به چه موجودی گفته میشود: واژه ی شیطان به موجودی سرکش و متمرد گفته میشود و نیز به معنی روح شریر و دور از حق نیز آمده است.[1] شیطان عام است و هر موجودی را که سرکش و شریر باشد شامل میشود ولی گاهی مراد از آن همان ابلیس است که آدم را سجده نکرد و از فرمان الهی سرپیچید و برای گمراه کردن انسان‌ها قسم خورد.[2]
آیا شیطان فرزندانی دارد؟ بله خداوند میگوید «آیا او ـ ابلیس ـ و فرزندانش را به عنوان اولیائی غیر از من انتخاب میکنید»[3] که میبینیم در این آیه صراحتاً از فرزندان ابلیس نام برده شده است پس بنابراین او دارای فرزند میباشد.
آیا او در فریب دادن انسان‌ها تنها است یا فرزندانی نیز دارد؟
گفته شد ابلیس فرزندانی دارد و اشاره شد که عدهای به جای آن که خداوند را ولی خود قرار دهند سراغ ابلیس و فرزندان او میروند و آنها را اولیاء خود قرار میدهند بنابراین در کنار ابلیس فرزندان او نیز بر انسان‌ها مسلّط میشوند و به فریب آنها میپردازند. امّا این جور نیست که فقط فرزندانش به کمک او بیایند در قرآن از لشکریان ابلیس خبر می‌دهد و میگوید: «او ـ ابلیس ـ و دار و دستهاش شما را میبینند به طوری که شما آنها را نمیبینید.»[4] یا در آیهای دیگر به ابلیس میگوید: «هر کدام از آنها را که میتوانی با صدایت تحریک کن، و لشکر سواره و پیادهات را بر آنها گسیل دار…»[5] که در این آیه از لشکر پیاده و سواره ابلیس سخن به میان آمده است و این گویا اشاره به این است که لشکریان شیطان بعضیشان تندکار و بعضیشان کندکارند،[6] لشکر سواره اشاره به شیطانهایی است که زود و سریع عمل میکنند و لشکر پیاده اشاره به آنها که کند و دیر عمل میکنند.
که این لشکریان میتوانند از فرزندان ابلیس باشند و میتوانند از غیر فرزندان او و از میان سایر اجنه باشند چون خود ابلیس نیز از طائفه جن میباشد[7] همانطور که در آیهای از قرآن به شیطانهایی که از طائفه جن میباشند اشاره شده است[8] حتی بالاتر از همه اینها گاه ممکن است بعضی از انسان‌ها به خاطر این که خوی شیطانی در آنها قوی شده است و خبیث و طغیانگرند در زمره شیاطین قرار گیرند[9] «و چنین قرار دادیم برای پیامبری دشمنی از شیطانهای بشری یا جن».[10] که در این آیه به صراحت میگوید بعضی از انسان‌ها و بعضی از جنها شیطان میباشند.
بنابراین در فریب دادن انسان‌ها، ابلیس تنها نمیباشد او دارای فرزندانی است که به او کمک میکنند بلکه حتی ممکن است کسانی غیر از فرزندان او که شیطانهای بشری و جن باشند به کمک او بیایند. چون هدف ابلیس فریب دادن و گمراه کردن انسان‌ها است[11] پس هر کس از انسان‌ها یا اجنه چنین هدفی را دنبال کنند در زمره یاران او محسوب میشوند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مصباح یزدی، معارف قرآن، مؤسسه در راه حق، چاپ مکرر، 1375، از ص 259 تا 308.
2. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، 1378، چ 17، از ص 179 تا 187.
پی نوشت ها:
[1] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سی و هشتم، 1379، ج 1، ص 191.
[2] . ص/ 72 ـ 82.
[3] . کهف/ 50.
[4] . اعراف/ 27.
[5] . اسراء/ 64.
[6] . طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبائی، چاپ چهارم، 1370، ج 13، ص 245.
[7] . کهف/ 50.
[8] . انعام/ 112.
[9] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه،دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و چهارم، 1379، ج 5، ص 407.
[10] . انعام/ 112.
[11] . ر.ک: ص/ 82.
