ابتدا لازم است تعریفی از مرگ ارائه بدهیم تا معلوم شود این چنین خاطراتی که بیان می شود بر تعریف مرگ منطبق هستند یا نه؟
از منظر قرآن و روایات معصومین ـ علیهم‎ السلام ـ مرگ عبارت است از انتقال جان و روح انسان به عالم دیگر و تا این انتقال صورت نپذیرد مرگ محقق نمی شود.
در سوره مبارکه ق آیه19 می خوانیم: «و جائت سکره الموت بالحق ذلک ما کنت منه تحید»
هنگام بیهوشی و سختی مرگ به حق و حقیقت فرا رسید همان مرگی که از آن دوری می جستید.
علامه طباطبایی(ره) پیرامون همین آیه می فرماید:
«مرگی که خدای سبحان آن را به حق» وصف نموده نه آن بی حسّی و بی حرکتی زوال زندگی ای است که به دید ظاهری ما در آید بلکه بازگشتی است به سوی او که به خروج از نشأه دنیا و ورود به نشأه دیگر (آخرت) محقق می گردد.[1] و در حدیثی که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده آنحضرت می فرماید:
«برای بقاء خلق شده اید نه برای نابودی و فناء و با مرگ شما از دنیایی به دنیای دیگر منتقل می شوید.[2] پس در معارف دینی ما، آنچه با مرگ صورت می پذیرد انتقال حقیقت انسانی از دنیا به برزخ است. ممکن است بواسطه عوارضی که برای انسان پیش می آید اختلالاتی در سیستم داخلی بدن بوجود بیاید و برای مدتی هم قلب از کار بیفتد صِرف ایست قلبی دلیل بر مردن شخص نیست. حتی از نظر پزشکان نیز مرگ بر این چنین حالاتی گفته نمی شود.
دکتر «ریموند مودی» می گوید:
بر طبق تعریف کلاسیک، مرگ عبارت است از حالتی که بازگشت از آن امکان پذیر نیست لذا آنرا بازگشت ناپذیر می نامند بنابراین چون همه‌ کسانی که تجربیات نزدیک با مرگ داشته اند از مرگ باز گشته اند نتیجه می شود که آنها هرگز به طور واقعی نمرده بودند. آنچه رخ می دهد این است که برخی از معیارهای مرگ در آنها تحقق یافته است به عنوان مثال قلب آنها برای مدّتی کار نمی کند در موارد مشخصی حتی امواج مغزی نیز قطع می شوند و یکباره هم مجدداً شروع می شود… اگر چه آنها با مرگ خیلی نزدیک هستند امّا از لحاظ تعریف کلاسیک آنها هنوز به مرگ نرسیده اند.[3] پس طبق تعریفی که از مرگ بیان کردیم معلوم می شود اینچنین داستانهایی منطبق بر تعریف مرگ نیستند و لذا توقعی هم نباید برود تا اینگونه افراد خبری از ملاقات فرشتگان مرگ و یا وقایعی که پس از مرگ برای هر انسانی صورت می پذیرد بازگو کنند بلکه این چنین ادعاهایی (بنا بر فرض صحت) مانند حالات شهودی است که گاهی برای بعضی افراد صورت می پذیرد درست شبیه خواب صادقی که همه، آن را تجربه کرده ایم در نتیجه گرچه مشاهداتی درست است ولی مرگ واقعی نیست.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. معاد، شهید مطهری، انتشارات صدرا، تهران.
2. معاد شناسی ج 1 و 2 علامه طهرانی.
3. تفسیر موضوعی ج 14، صورت و سیرت انسان در قرآن، ص 215 – 220، آیت الله جوادی آملی.

پی نوشت ها:
[1] . ر.ک: طباطبایی، محمد حسین، انسان از آغاز تا انجام، انتشارات الزهراء، چاپ دوم، 1371، ص 63.
[2] . ر.ک: مجلسی، بحارالانوار، ج6، ص 249، حدیث 87.
[3] . ر.ک: رجالی تهرانی، علیرضا، قبض روح، ص 32؛ به نقل از کتاب روزنه ای به جهان دیگر، ترجمه احمد تابنده، انتشارات نبوغ، چاپ پنجم، 1383، ص 88.