زندگی دنیا به گونه‌ای است که انسان میل و رغبت‌های متضاد و متزاحمی پیدا می‌کند و همواره بر سر دو راهی‌هایی واقع می‌شود که ناچار است یکی از آنها را انتخاب کند و همین امر زمینه تکلیف را فراهم می‌سازد، تکلیفی که تا آخرین لحظات عمرش ادامه می‌یابد و حکمت وعدالت الهی اقتضاء دارد که عمل‌کنندگان به تکالیف، به پاداش شایسته و متخلفین به کیفری مناسب برسند.
از همین جا یکی از مهمترین فرقها بین عالم دنیا و آخرت، روشن می‌شود. یعنی عالم دنیا عالمی است که زمینه انتخاب و گزینش و آزمایش فراهم است ولی عالم آخرت عالمی است که تنها سرای تحقق پاداش‌ها و کیفرها و نتایج ابدی اعمال نیک و بدی است که در دنیا انجام گرفته است. لذا امام علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: اکنون هنگام عمل است نه حساب، و فردا وقت حساب است نه عمل.[1] پس بعد از مرگ و انتقال از این عالم دیگر انسان قدرت بر کار نیک و بد را ندارد و از این جهت پرونده انسان مختومه می‌شود، ولی اگر دیگران کار نیکی به قصد او انجام بدهند و یا اهدای ختم قرآن و یا دعائی در حق او بکنند در عالم دیگر در پرونده او ثبت می‌شود و باعث ارتقاء درجه می‌گردد که در این مورد روایات زیادی داریم که در روایتی امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: قسم به خدای متعال مردگان رفتن شما را (بر سر قبرشان) می‌دانند و با حضور شما مسرور می‌شوند و با شما انس می‌گیرند و بهره‌مند می‌شوند.[2] و باز در روایت دیگری است که «یکی از شاگردان امام صادق ـ علیه السلام ـ می‌پرسد: چه چیزی، بعد از مرگ میّت به او عاید می‌شود» امام در جواب فرمودند: حج و صدقه و روزه به نیابت از میت به او می‌رسد[3] روایات زیادی در این مورد داریم.
گاهی میت کار نیکی در دنیا انجام داده و آن عمل نیک تا آن زمان که مورد اسنفاده قرار می گیرد مفید به حال آن مرده خواهد بود؛ مسجدی ساخته، پلی احداث نموده، مدرسه‌ای بنیان نهاده، قناتی جاری کرده و یا فرزند صالحی را تربیت نموده و کارهای خوب دیگری انجام داده که بنابر روایاتی که از پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل شده که هر کسی پایه‌گذار یک کار نیکی باشد تا چندی که به آن عمل می‌شود بهره و حظی هم مؤسس می‌برد بدون این‌که ثواب او کاسته شود.[4] با این که در برزخ جای عمل نیست با یکی از این راه ها، ممکن است ثواب و ره توشه ای پس از مرگ به میت برسد:
1ـ دیگران کار نیکی در رابطه با میت انجام می‌دهند.
2ـ خودش در زمان حیات پایه‌گذار کار نیکی بوده تا چندی که آن برنامه در بین مردم رواج دارد و مردم به آن عمل می‌کنند بهره‌ای هم مؤسس می‌برد و باعث زیادی ثواب او می‌گردد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ آیت الله مکارم شیرازی، معاد و جهان پس از مرگ، قم انتشارات هدف.
2ـ استاد مصباح یزدی، آموزش عقاید، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، جلد 3، صفحات 60 و بعد ازآن، 1378.

پی نوشت ها:
[1] . مصباح یزدی، آموزش عقاید، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ 1378، ج 3، ص 60،.
[2] . حر عاملی، وسائل الشیعه، بیروت، دار احیاء الترات، ج 2، ص 878.
[3] . بحارالانوار، چاپ بیروت، دارالوفاء، ج 6، ص 294.
[4] . کلینی، اصول کافی، دارالکتب الاسلامیه، ج 5، ص 9، و بحارالانوار، بیروت، ج 74، ص 204.