این سؤال سه ضلع دارد، هر کدام از اضلاع آن جداگانه طرح و پاسخ داده می شود:
1. شرط بهشت رفتن چیست؟
2. موانع بهشت رفتن چیست؟
3. عاقبت مسلمانی که گناه میکند چیست؟
1. اعتقاد به خداوند و ایمان به پیامبر و باور داشتن جانشینان راستین پیامبر و اعتقاد به معاد و ایمان به تمام ره آورد دین اسلام و عمل به دستورات و احکام الهی، و پرهیز نمودن از آنچه در شرع مقدس نهی گردیده و حرام شمرده شده است از شروط اساسی بهشت رفتن محسوب میشود.
2. کفر، شرک، نفاق و گناه باعث میشود که انسان کافر، مشرک، منافق و گناه کار از نعمتهای بهشتی محروم شود یعنی اگر کسی خدا را باور نداشته باشد (کافر) و یا برای خداوند شریک قایل شود (مشرک) و یا در ظاهر مسلمان و در باطن به دین اسلام عقیده نداشته باشد (منافق) و یا گناه کبیره انجام دهد، لیاقت ندارد که از جائی به نام بهشت که برای بندگان شایسته خدا فراهم شده استفاده کند.
3. امّا کسانی که به همه اصول و فروع دین اسلام اعتقاد دارند و به دستورات شرع مقدس عمل میکنند لکن اهل گناه است و کارهای که در شرع مقدس حرام شمرده شده انجام میدهد آنها اول کیفر اعمال خود را میبینند و مدتی از نعمتهای بهشت محروم میشوند بعد بر اثر عوامل مختلف از عذاب نجات یافته و وارد بهشت خواهند شد.
دوزخ برای اکثر گناه کاران که در آن وارد میشود جایگاه موقت است، مدت معیّنی در آن عذاب میشوند پس از پاک شدن از گناه و زدوده شدن زنگ معصیت از دوزخ خارج میشوند و به بهشت میروند، بیرون آمدن گناهکار از دوزخ به گونههای مختلفی است، بعضی تمام ایام محکومیت خود را در دوزخ میگذرانند و پس از انقضاء مدت مقرر آزاد میشوند. گروهی قبل از آن که مدت محکومیتشان سپری گردد مشمول شفاعت واقع شده و آزاد میشوند، بعضی مورد عفو و بخشش خداوند قرار میگیرند و در پرتو رحمت واسعه الهی از دوزخ رهائی مییابد، بعضی از آغاز در محلی خارج از محیط آتش به طور موقت زندانی میشوند و سپس آزاد میگردند، همه این مسایل براساس روایاتی است که در این زمینه رسیده است.[1]
بنابراین اگر کسی که گرفتار کفر، شرک و نفاق نباشد، ولی اهل گناه و معصیت باشد مدتی سزای عمل خویش را در جائی مانند دوزخ میبیند بعد از آن وارد بهشت خواهد شد، چه این که افراد غیر مسلمان اگر بر اساس قصور (و نه تقصیر و عناد با اسلام) دین اسلام را قبول نکرده باشد ممکن است مورد عفو خداوند قرار گیرد.[2]
امّا در اینجا یادآوری چند نکته ضروری است.
نکته اول: چون بهشت درجات فراوان دارد، هر کسی برابر لیاقت خود میتواند از آن درجات و نعمتهای بهشتی بهرهمند شود، و این طور نیست که همه مراتب و درجات بهشت در اختیار همه کس باشد. پس کسی که در دنیا معصیت کرده باشد گرچه بعد از چشیدن عذاب و کیفر گناه خود وارد بهشت خواهد شد امّا هرگز در مرتبه و درجه کسانی نیست که خود را از گناه حفظ کرده و از همان اول وارد بهشت شدهاند.
نکته دوم: گرچه اهل معصیت اگر در عقایدشان مشکل نداشته باشند بعد از مدتی از عذاب نجات پیدا میکند و از نعمت بهشت بهرهمند خواهند شد امّا باید توجه داشت که براساس سخنان بزرگان اخلاق و عرفان، بعضی از معصیتها انسان را از دایره دین داران بیرون میکند و در زمره کفّار و مشرکین قرار داده و گرفتار دوزخ ابدی مینماید لذا امام خمینی در این باره میگوید: اشخاصی که ملکه فاسده و رذیله باطله پیدا کردهاند از قبیل ملکه: طمع، حرص، جدال، حب مال و جاه و دنیا و سایر ملکات پست جهنمی است که نمیشود تصور کرد، گاهی این ملکات سبب میشود که انسان را مخلد در جهنم کند، زیرا که ایمان را از انسان میگیرند مثل حسد که در روایات صحیحه ما آمده که حسد ایمان را میخورد همان طور که آتش هیزم را میخورد، و مثل حب دنیا و شرف و مال که دین مؤمن را از او میگیرد. خدا نکند عاقبت معاصی منتهی بشود به ملکات و اخلاق ظلمانی زشت و آنها منتهی شود به رفتن ایمان و مردن انسان با حال کفر.[3]
از این کلام امام راحل (ره) که تا اعماق جان انسان نفوذ میکند، معلوم میشود که خلود و جاویدان بودن در جهنم تنها مخصوص کفار و مشرکین معاند نیست، گاهی بعضی از گناهان سر از کفر و شرک در میآورد و سرنوشت انسان را همانند سرنوشت کافر و مشرک معاند مینماید. بنا بر این بر اساس فرمایش شهید مطهری به عنوان نتیجه بحث وپاسخ پرسش فوق می شود گفت مأل وعاقبت همه انسان ها غیر از کفار ومنافقین ومشرکین معاند به سوی بهشت خواهد بود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. چهل حدیث، امام خمینی، انتشارات مؤسسه نشر آثار امام سال، 1378 ش.
2. عدل الهی، شهید مطهری، مرتضی، انتشارات شرکت سهامی انتشار، تهران، 1352 ش.
3. معاد از نظر روح و جسم، ج 3، فلسفی، محمد تقی، انتشارات هیئت نشر معارف اسلامی.
4. معادشناسی، سید محمد حسین طهرانی، انتشارات حکمت، قم، 1402 ق.
5. دست غیب، سیدعبدالحسینی، معاد، انتشارات رهنما، تهران.
6. شیخ عباس قمی، منازل الاخره، انتشارات ارشاد، تهران.
پی نوشت ها:
[1] . فلسفی، محمد تقی، معاد از نظر روح و جسم، تهران، نشر هیئت نشر معارف اسلامی، 1363 ش، ج 3، ص 315.
[2] . مطهری. مرتضی، عدل الهی، تهران، نشر شرکت سهامی انتشار، 1352 ش، ص 292.
[3] . موسوی خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، انتشارات مؤسسه نشر آثار امام، 1378 ش، ص 20.
