در کتاب فواید المشاهد شیخ شوشتری در مجلس چهارم از ماه صفر آمده در قیامت بر روی صراط 50 موقف وجود دارد که در هر موقف سوالی پرسیده می‌شود این 50 موقف کدامند آیا روایتی داریم که آنها را تک تک معرفی کرده باشد؟

در کتاب فواید المشاهد شیخ شوشتری در مجلس چهارم از ماه صفر آمده در قیامت بر روی صراط 50 موقف وجود دارد که در هر موقف سوالی پرسیده می‌شود این 50 موقف کدامند آیا روایتی داریم که آنها را تک تک معرفی کرده باشد؟

در سوره معارج آیه چهار آمده است: تعرج الملائکه والروح الیه فی یومٍ کان مقداره خمسین الفَ سنَهٍ بسیاری از مفسرین در ذیل این آیه به حدیثی از امام صادق ـ علیه‎السّلام ـ اشاره کرده‎اند که حضرت در فرازی از آن می‎فرمایند: حاسبوا انفسکم قبل ان تحاسبو علیها فان للقیامه خمسین موقفاً، کلّ موقفٍ مقداره الف سنهٍ[1]  یعنی  نفس خود را حسابرسی کنید پیش از آنکه در قیامت از شما حسابرسی کنند زیرا در قیامت پنجاه موقف و ایستگاه است که هر یک (  مقدار) هزار سال طول می‎کشد.
همین حدیث را علامه مجلسی نیز در بحارالانوار با کمی تفاوت از امالی شیخ طوسی نقل کرده‎اند[2] چنان که از حدیث بر می‎آید مواقف قیامت را پنجاه موقف ذکر کرده‎اند ولی هیچ حدیثی بدست نیامد که این پنجاه موقف را ذکر کرده باشد ولی بر اساس سایر روایات در این باره اظهار نظرهایی صورت گرفته است. شیخ صدوق در رساله اعتقادات می‎فرماید: عقیده ما این است که اسم هر یک از عقباتی که در محشر هستند اسم یکی از فرایض اوامر و نواهی الهی است، که در هر عقبه درباره آن از انسان سؤال می‎شود و در صورتی که کوتاهی کرده باشد در آن حبس شده و حقّ خداوند از او مطالبه می‎شود.[3] شیخ مفید نیز در توضیح همین عبارت صدوق می‎گوید: عقبات عبارتند از اعمال واجب و سؤال از آنها و منظور از عقبات کوهها و دره‎های واقعی نیست بلکه اعمال به عقبه تشبیه شده‎اند چنان که در آیه شریفه: فلا اقتحم العقبه، و ما ادریک ما العقبه[4]، آمده است؛ یعنی: ولی او از آن گردنه مهم نگذشت و تو چه می‌دانی آن گردنه چیست.[5] شیخ صدوق برخی از این عقبات را که بر روی صراط هستند چنین نام می‎برد، ولایت، مرصاد[6]، رحم، امانت، صلاه و… که مورد تأیید شیخ نیز قرار می‎گیرد[7].
صاحب کنزالدقائق در تفسیر سوره معارج فرازی از یک حدیث را ذکر کرده که به آن اشاره می‎کنیم[8]روایتی طولانی از امیرالمؤمنین علی ـ علیه‎السّلام ـ در کتاب التوحید شیخ صدوق آمده است که از آن فردی در باره‌ اختلافات ظاهری آیات قرآن از حضرت سؤال می‎کنند و در بخشی از آن روایت به آیات قیامت اشاره می‎کند آیات 38 نبأ و 23 انعام و 25 عنکبوت و  65 ص و 28 ق و 65 یس را ذکر می‎کند. که در یکی خبر می‎دهد که آنها سخن نمی‎گویند در دیگری با اذن سخن می‎گویند و صحیح می‎گویند و در آیه دیگر از این که آنها خود را مشرک نمی‎دانند خبر می‎دهد و در جای دیگر مُخاصمه اهل جهنم را بیان می‎کند.
حضرت در جواب می‎فرمایند هر یک از این آیات مربوط به یکی از مواطن قیامت است چرا که در یک موطن خداوند انسانها را در یک جا جمع می‎کند و آنها گروه گروه می‎شوند و با هم صحبت می‎کنند و برخی برای برخی استغفار می‎کنند و برخی دیگران را لعن می‎کنند. در موطنی دیگر به احوالات خود گریه می‎کنند، در یک موطن از آنها استنطاق می‎شود ولی می‎گویند ما مشرک نبودیم و خداوند بر دهان آنها مهر زده و از اعضاء و جوارحشان سؤال می‎کند، در موطن دیگر از هم می‎گریزند و در این موطن انبیاء شهادت می‎دهند و[9]… .
ظاهر سخن امیرالمؤمنین چنان نیست که مواطن قیامت منحصر به همین موارد باشد لذا برخی از نویسندگان تلاش کرده‎اند بر همین منوال، مواقف قیامت را بر اساس آیات قرآن بیان کنند، برخی نیز بر اساس روایاتی که موارد سؤال در قیامت را ذکر کرده‎اند این مواقف را بر شمرده‎اند  .
درباره مدت زمان توقف در این مواقف علامه طباطبایی می‎فرمایند: منظور از پنجاه هزار سال بودن آن است که این فاصله به قدری است که اگر در این دنیا باشد و زمان جاری در این دنیا بر آن منطبق شود پنجاه هزارسال طول خواهد کشید ولی چنان که در روایت آمده به فرموده پیامبر اکرم (ص) این زمان برای مؤمن از مدت زمان ادای یک نماز واجب در دنیا کوتاهتر است[10].

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. سرنوشت انسان، احمد زمردیان شیرازی، کتابفروشی اسلامیه، تهران، 1351، چاپ دوّم.
2. معاد از نظر روح و جسم، محمد تقی فلسفی، نشر معارف اسلامی،‌ تهران، 1362، جلد دوّم.

پی نوشت ها:
[1] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارلکتب الاسلامی، چاپ چهارم، 1362، ج8، ص 143، ح 108.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحارالنوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403هـ ق، ج7، ص126، ح3.
[3] . همان، ص129.
[4] . ‌بلد/ 11ـ13.
[5] . بحارالنوار، همان.
[6] . بر اساس آیه، ان ربک لبالمرصاد، فجر/ 14.
[7] . همان، ص130.
[8] . مشهدی قمی، محمد بن محمد رضا، تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرایب، تحقیق حسین درگاهی، تهران، مؤسسه چاپ و نشر و وزارت ارشاد، 1411هـ ق، ج13، ص432.
[9] .صدوق، ابی جعفر محمد بن علی، التوحید، قم، ‌جامعه مدرسین حوزه علمیه، بی‎تا، ص260، 261، ح5.
[10] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، قم، ‌مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ پنجم، 1371، ج20، ص7و 12.

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید