روایات بسیاری در مورد محبت و مودت حضرت امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ وارد شده است تا آنجا که حتی شرط قبولی ایمان، محبت و مودت آن حضرت ذکر گردیده است. آیا محبت و مودت علی ـ علیه السلام ـ در زمان حیات وجود مقدس نبوی ـ صلی الله علیه وآله ـ برای افرادی مانند عمارها، یاسرها، زبیرها، عثمان ها و دیگر اصحاب نبز، شرط قبولی و لازمه ایمان بوده است؟ یا این شرط مربوط به زمان بعد از نبی مکرم ـ صلی الله علیه وآله ـ است؟

آنچه از مجموع روایات بدست می آید این است که محبت امیرالمؤمنین در زمان حیات پیامبر نیز به عنوان یک ارزش مطرح بوده است. پیامبر همواره می فرمود که دوستی با علی دوستی با من است و به گفته ابوسعید خدری، ما در زمان حیات پیامبر منافقین را با بغضشان نسبت به علی می شناختیم و یکی از علامت نفاق افراد بغض آنها نسبت به امیرالمؤمنین بوده است. خداوند در قرآن  به پیامبر امر فرموده است که اجری برای رسالت خود به جز دوستی نزدیکانش مطالبه نکند. (ذلِکَ الّذی یُبشّرالله عِباده الّذین آمنوا وَ عَمِلو الصالحاتِ قُل لا أسئَلُکُم عَلَیه اَجْراً اِلاّالمَوَدَّه فِی الْقُرْبی)[1] «این است همان که خدا بندگان خود را بدان بشارت می دهد، بندگانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادند. بگو من از شما در برابر رسالتم مزدی طلب نمی کنم به جز مودّت نسبت با اقربا.
طبیعتاً محبت امیرالمؤمنین علی(ع) نیز در زمان حیات پیامبر(ص) به عنوان تشکر از حضرتش و پاسداشت رسالت وی، یک ارزش تلقی می شده است. اما اینکه آیا قبول ولایت آن حضرت در زمان حیات مبارک پیامبر(ص) نیز ملاک قبولی اعمال و یا لازمه ایمان افراد بوده است یا نه؟ جای بحث دارد که در این جا تنها به یک نظرگاه بسنده می شود.
ولایت امیرالمؤمنین در چند نوبت به پیامبر و مردم عرضه شده است که آخرین آنها در جریان حجه الوداع اتفاق افتاد آنگاه که خداوند آیه مبارکه (یا ایُّهَا الرَّسُول بَلِّغ ما اَنْزَلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّک)[2] را بر پیامبر نازل فرمود. و قبل از آن هم در آیه مبارکه (اِنّما وَلیُّکُمُ اللهُ وَ رَسُولُه وَالَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلَوهَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکَاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ)[3] ولایت آن حضرت را بر مردم عرضه فرمود، بنظر می رسد از آن زمان که ولایت امیرالمؤمنین بر مردم عرضه شده است قبول آن (به معنائی که بیان خواهد شد) لازمه ایمان بوده و اگر کسی آنرا نپذیرد از ایمان حقیقی و نجات بخش بی بهره است.
زیرا در آیه 55 سوره مائده خدا می فرماید: «خدا و رسولش و مؤمنی که در نماز، زکات می دهد (دادن انگشتر به فقیر) ولی شما هستند و نفرمود آنکه زکات می دهد ولی شما خواهد بود. یعنی همین الان که خدا و رسولش ولی شمایند، او نیز ولی شماست و کسی که ولایت یک ولی را در زمانی که ولی می باشد نپذیرد از دستور خدا سر بر تافته است.
مطلب وقتی روشن تر می شود که بدانیم کسانی که در زمان حیات پیامبر و بعد از ابلاغ رسمی ولایت امیرالمؤمنین آشکارا منکر این امر گشتند، مورد غضب و عقوبت الهی واقع شدند. با آنکه خداوند تنها کافران را به عذاب مرگ عقوبت می کند. چنانکه در تفسیر آیه اول سوره معارج نقل شده است که وقتی پیامبر ولایت امیرالمؤمنین را در روز غدیر به مردم بشارت داد و فرمود که این مرد مولای شماست مردی به مدینه آمده و خدمت آن حضرت رسید و گفت: به ما گفتی یک خدا را عبادت کنیم، پذیرفتیم. گفتی نماز بخوانید، اطاعت کردیم. آیا این مقدار بس نبود که حالا پسرعمویت را بر ما فرمانفرما کردی؟ آیا این کار را از نزد خودت کردی یا خدا ترا به آن امر کرد؟! پیامبر(ص) در جواب فرمود: که خواست خدا چنین بوده است. پس او گفت خدایا اگر این امر حق است و از جانب توست، پس سنگی از آسمان بر ما بباران. در همین حال سنگ کوچکی بر وی فرود آمد و او را به هلاکت رساند. بنا براین حد اقل بر مردم لازم است که ولایت آن حضرت را، از وقتی که ابلاغ عمومی شده، بپذیرند.
در نتیجه می توان گفت: محبت و ولایت امیرالمؤمنین ـ علیه السلام ـ بعد از حادثه عظیم غدیر (ابلاغ عمومی ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام)، شرط قبولی ایمان می باشد.

معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
ـ پژوهشی عمیق پیرامون زندگی علی ـ علیه السلام ـ نوشته آیه الله جعفر سبحانی.

پی نوشت ها:
[1]. شوری /23.
[2]. مائده / 67.
[3]. مائده / 55.